Úrval - 01.06.1963, Qupperneq 116

124
ÚR VAL
koma. Séra Guðmundur byggir
bók sína á handritum, sem hann
hefur fengið frá ýmsum mönn-
umí landinu, þar á meðal stóru
safni ýmissa málsgreina, sem
„sá mikli námsmaður og fróð-
leikselskari" sem hann kaliar,
Ólafur Gunnlaugsson, sat og
tíndi saman vestur í Svefneyj-
um i 40 ár frá 1720—’60. Hvers
kyns þetta safn er, lýsir Ólafur
sjálfur bezt í skilgreiningu er
með því fylgir: „Nokkuð safn
orðskviða og málsgreina, sem
heil mál eða meiningar hafa um
nytsamlega hluti, lifnaðarregl-
ur og siðalærdóma', svo sem eru
fyrst heilög ritning, þar næst
norrænar og íslenzkar sögur og
rit fornaldarmanna, í þriðja
máta önnur skrif, sem á íslenzka
eður danska tungu gjörð eru eða
útlögð, — item er margt af eig-
in reynzlu og eptirtekt diktað.“
Það er ekki að efa að í þessu
Ólafssafni hefur verið margt,
sem hefur hrifið séra Guðmund
og gert Iionum erfitt að velja og
liafna, og þvi hefur hann tekið
þann kostinn að taka fremur
meira en minna í orðskviðasafn
sitt.
í lok formála þessarar miklu
bókar talar séra Guðmundur svo
hlýlega til lesenda sinna og
segir: Yrði nokkrum af sam-
tiningi þessum meinlaus og upp-
byggileg dægrastytting, tel ég
mér það ómak launað, er ég hef
fyrir Iians samansafni og niður-
röðun. Að minnsta kosti vænti
ég þess að greindum og góðfús-
um lesara, að hann viti mig ei,
þó ég hafi fyrir mig tekið að
safna þessum málsgreinum og
spakmælum í regluligt registr,
þar mörg af þeim mega álítast
sem prýði vors móðurmáls og
þjóðar vorrar lifnaðar visdóm-
ur i mörgum tilfellum. — Og
þar vort lofsverða bókmennta-
félag álítr safn þetta þess vert
að það komi almenningi í hend-
ur, svo yfirlæzt það hér með
félagi til þóknanlegrar brúkun-
ar og meðferðar.
Þótt gaman sé að lesa þessa
130 ára gömlu bók Guðmundar
Jónssonar á Staðarstað, getur
hún varla talizt hentug fyrir þá
sem vilja vita hvað af þessum
12000 málsgreinum eru raun-
verulega málshættir, því að þess
er hvergi getið. Til að seðja þá
forvitni, ber að skoða málshátta-
safn Finns Jónssonar frá 1930,
Jmr sem málsháttunum er skipu-
lega niðurraðað eftir aðalorðum
spakmælanna. Þarna eru þau
öll, sem við svo oft bregðum
fyrir okkur i daglegu lífi og
þekkjum frá barnæsku og tala
hvert á móti öðru, cins og
„hver er sinnar gæfu smiður“
og aftur á móti „enginn ræður
auðnu sinni sjálfur.“ Og mikið