Úrval - 01.06.1963, Side 150

158
ÚR VA L
an undir sér á skemli, og sökkti
sér niSur i útreikninga sina
hvíldarlaust, tímunum saman.
Hann dró að sér umfangsmikl-
ar heimildir um öll atriði seg-
ulaflsfræðinnar, sem þá voru
kunn og' reiknaði og ihugaði
stanzlaust.
Um tveim árum siðar lá fyrir
skýrsla hans um þessar rann-
sóknir, sem tók yfir 200 blað-
síður af hinum flóknustu út-
reikningum. En hann hafði
fundið það, sem hann leitaði
að: hið óbrigðula lögmál um
orkutap, sem segulvixlstraumar
valda. Hann nefndi það „hy-
steresis“-lögmálið.
Slik uppgötvun var litt til
þess fallin að vekja hrifningu
almennings. En þegar hann las
fyrsta kafla ritgerðar sinnar á
fundi í Félagi amerískra raf-
fræðinga í janúar 1892, vakti
hún geysilega athygli. Og þrátt
fyrir hjákátlegt útlit sitt í ræðu-
stólnum (hann var svo lítill,
að hann varð að standa uppi á
stól og blasti þá við öllum, að
hann hafði gleymt að fara úr
skóhlífunum), skrækróma rödd
sína og stirt tungutak á ensk-
unni, var hann einróma hyllt-
ur og viðurkenndur, sem einn
hinn mesti stærðfræðisnilling-
ur. Enda lagði hann vísinda-
mönnum í hendur lögmál, sem
margir þeirra höfðu leitað að
árum saman, og var nauðsyn-
legt grundvallaratriði í starfi
þeirra. Upp frá þessu gátu þeir
byggt upp og teiknað rafhreyfla
og framleitt þá i stórum stíl, án
þess að þurfa að óttast ofhitun.
Hann var þá 27 ára að aldri
og fór þegar orð af honum sem
afburða sérvitrum og hjarta-
hlýjum hugsæismanni.
Einn sárkaldan vetrardag
kleif einn verkfræðingur verk-
smiðjunnar upp í rannsóknar-
stofu Steinmetz á fjórðu hæð
til að leita ráða hjá honum.
Ilann furðaði sig á þvi, að
Steinmetz hafði ekki eld í ofn-
inum, en sat þar og reiknaði í
frakka með loðhúfu á höfði og
í kuldaskóm. Hendur hans voru
bláar af kulda, og hann varð að
núa þær við og við rösklega,
til þess að liðka dofna fing-
urna, svo að hann gæti valdið
blvantinum.
Þegar þeir höfðu rætt vanda-
mál verkfræðingsins og hann
bjóst til að fara, gat hann ekki
að sér gert að spyrja: ,,En hví
í ósköpunum kveikið þér ekki
upp í ofninum?“
Steinmetz deplaði augunum
og litaðist um, eins og hann
hefði ekki orðið var við kuld-*
ann fyrr. „Jú, sjáið þér til,“
sagði hann og brosti afsakandi.
„Músarkvikindi á þar unga, sem