Úrval - 01.06.1963, Page 166
174
ÚR VAL
men nefuðust um nytsemi til-
búinna eldinga.
Veturinn 1922 var tilraunun-
um lokið með tilætluðum ár-
angri. Steinmetz bauð Thomasi
Edison og öðrum frægum mönn-
um, ásamt blaðamönnum, ljós-
myndurum og yfirmönnum
fyrirtækisins að sjá eina til-
búna eldingu.
Þegar gestirnir á tilsettum
(legi komu í rannsóknarstofuna,
blasti þar við þeim risastór,
furðleg vél — eldingavél! Hún
var tveggja hæða há og efst á
henni voru háir hlaðar af gler-
plötum, þöktum málmhúð
(blaðmálmi). Það voru þéttar
(condensatorar), sem söfnuðu
raforkunni. Rafspenna borgar-
innar var hækkuð með spenn-
breytum (transformatorum), og
siðan stillt með glerpípum, svo-
nefndum spennustillum (kene-
tronum), sem því næst hlóðu
þéttana. Þegar straumnum var
hleypt á, óx spennan, þéttarnir
hlóðust raforku, þar til þeir af-
hlóðust allir samtimis, og eld-
ingunni sló á milli tveggja
geysimikilla látúnshálfkúlna.
Gestirnir stóðu bak við varn-
arhlíf og virtu fyrir sér vélina
fullir af lotningu og heilabrot-
um og spjölluðu saman. Skyndi-
lega varð steinhljóð, og Stein-
metz gekk inn. Hann heilsaði
gestunum glaðlega, ræddi lítil-
lega við aðstoðarmenn sina og
sneri sér þvi næst að blaðaljós-
myndurunum. Hann spurði þá,
hvernig þeir ætluðu að haga
ljósmynduninni, stakk upp á
breytingum á fyrirætlun þeirra
og lagði þeim ráð um stærð ljós-
ops, tímalengd o. s. frv. Til að
fullkomna sviðsbúnaðinn, var
að lokum komið með líkan af
þorpi með kirkjuturni, trjágöng-
um og öllu tilheyrandi og sett á
milli látúnskúlnanna. Það átti
að verða fyrir eldingunni!
Loks var allt tilbúið. Það varð
hljótt i salnum og Steinmetz
kinkaði kolli til aðstoðarmanns,
sem sneri snerli. Það heyrðist
ofurlítill niðúr, þegar þéttarnir
tóku að hlaðast. Áhorfendurnir
hertu upp hugann og sumir
gripu ósjálfrátt fyrir eyrun.
Og svo kom hún — glamp-
andi eldingarblossi og strax á
eftir drynjandi þrumugnýr, svo
að húsið skalf. Loftið fylltist
af ryki og ozonþef. Jafnskjótt
og blaðamennirnir höfðu náð
andanum, varð þeim litið þang-
að, sem þorpslíkanið var. Það
var farið . . . horfið . .. orðið
að dufti!
Steinmetz tók til máls ofur
rólega: „Úr eldingarþéttinum
okkar fáum við afhleðslu af
10 000 amperum, með meira en
100 000 volta spennu, eða meira
en milljón hestöfl, á aðeins ein-