Úrval - 01.07.1965, Page 33

UM MATAREITRANIB
31
um eða sjúklingum. Egg fugla geta
verið menguð af salmonella og séu
þau notuð ósoðin til matreiðslu,
er hætta á að sá matur valdi sýk-
ingu, einkum ef hann hefur verið
geymdur við hærri hita en 12 °C.
Rottur og mýs eru oft sýktar af
salmonella og frá þeim geta mat-
væli mengazt af þessum bakter-
íum.
Af öðrum bakteríum, sem valda
matareitrunum af þessu tagi, má
nefna sérstaka tegund keðjusýkla,
sem íinnast oft i þörmum manna
og dýra án þess að valda þar skaða.
Þegar þessar bakteriur komast í
mat, vaxa þær og fjölgar gífurlega.
Getur sá matur valdið matareitr-
un. Einkenni koina venjulega fram
6—24 lilst. eftir að hans hefur
verið neytt og eru einkum verkir
i kviði, hiti, niðurgangur og stund-
um uppköst. Slík matareitrun sem
þessi tekur venjulegan stuttan tíma,
og hefur sjúklingurinn oftast náð
sér eftir tvo eða þrjá daga, en
þyngri tilfelli taka lengri tíma,
1—2 vikur og stöku sinnum veld-
ur sjúkdómurinn varanlegu tjóni.
Þær matartegundir, sem einkum
mengast af þessum sýklum, er
mjólkurmatur, kjötmatur, rjóma-
kökur eða kökur, sem fylltar eru
með kremi, sem búið er til úr mjólk,
rjóma eða eggjum.
Margir sjúkdómar geta að sjálf-
sögðu borizt með mat, bæði sýkla-
sjúlcdómar, snýkla- og vírussjúk-
dómar, en slík matarsýking er ekki
talin matareitrun, enda liður oft
alllangur tími frá þvi matarins er
neytt og þar til sýking kemur fram,
auk þess eru sjúkdómar þessir
ekki bundnir við meltingarfærin
eingöngu. Þó má nefna blóðkreppu-
sótt, sem stafað getur af sýklum
(shigella). Sjúkdómur þessi berst
með mat og lýsir sér einkum með
blóðugum niðurgangi. í þessu sam-
bandi má geta um eitranir af sér-
stökum matartegundum, bæði úr
dýra- og jurtarikinu, er stafa af
eitri, sem myndast í plöntum, t. d.
vissum sveppum, er líkjast æti-
sveppum. Vissar tegundir sveppa
geta mengað korn, þannig að það
verði skaðlegt neyzlu. Þá getur
skelfiskur mengazt af eitruðu svifi,
sem hann nærist á, einkum á viss-
um tímum árs. Þessar eitranir eru
ekki taldar til venjulegra matar-
eitrana, enda sjaldgæfar, en þó
hættulegar. Hér verður látið nægja
að vitna i greinargóðar lýsingar á
eitrunum af þessu tagi og orsök-
um þeirra, og er þær að finna í
eftirfarandi timaritsgreinum: 1)
Dr. Sturla Friðriksson, „Hinn heil-
agi eldur“, Náttúrufræðingurinn
1954, bls. 161—176, og 2) „Flugu-
sveppur, berserkjasveppur, reiði-
kúla“, Náttúrufræðingurinn 1960,
bls. 21—27. 3) Dr. Sigurður Péturs-
son, „Skelfiskatekja og skelfiskaeitr-
un“, Ægir, 55. ár., 1962, bls. 85.
Ilvernig er unnt að forðust matar-
eitranir?
Það, sem einstaklingar geta gert
til þess að forðast matareitranir,
er fyrst og fremst fulllcomið hrein-
læti í meðferð matar og að neyta
ekki matar, sem grunur er um að sé
skemmdur. Matur getur verið meng-
aður af salmonella þó að útlit hans
sé algjörlega eðlilegt, en oftast