Goðasteinn - 01.12.1964, Page 83

um. Hefur hann letrað á það ártal, ^ö, og fangamark konu
sinnar, K E D A = Katrín Einarsdóttir á. Safnið á þrjá rokka
með borðhjólum. Tveir þeirra eru með heldur grófgerðri renni-
smíði, en hinn þriðji, frá Gröf í Skaftártungu, er ágætlega unninn,
og fíngerður.
Nafnfrægur rokkasmiður í Landeyjum var Þorkell Jónsson á
Ljótarstöðum. Hélt hann nokkurskonar smíðaskóla. Byggðasafnið
í Skógum á a. m. k. þrjá rokka smíðaða af Þorkeli, tvo með
heilbrúðu, einn með hálfbrúðu, alla væna og verklega. Hálf-
brúðan mun vera fundin upp hér á landi, alveg óvíst af hverjum,
en vart mun eldri hálfbrúða nú til en á rokki Þorkels á Ljótar-
stöðum. Ýmsir rokkasmiðir höfðu heilbrúðu á rokkum fram á
þessa öld. Rokkar Þorkels eru allir ómálaðir. Um 1870 virðist
farið að mála rokka. Fróðlegt er að bera saman rokka Þorkeis
og rokk sonar hans, Guðmundar á Brekkum, í eigu byggða-
s^fnsins og athuga muninn.
Jón Erlendsson bóndi á Arngeirsstöðum í Fljótshlíð var frægur
rokkasmiður á seinni hluta 19. aldar. Rokkur Guðbjargar Sigurð-
ardóttur frá Barkarstöðum í Fljótshlíð, nú í eigu byggðasafnsins,
er verk Jóns. Hann er úr mahogny og með látúnsgjörð, réttnefndur
kjörgripur, þótt nokkru hafi hann glatað af fegurð sinni.
Byggðasafnið mun eiga rokka eftir þrjá þekkta rokkasmiði í
Vestur-Skaftafellssýslu, þá Steingrím Jónsson á Fossi á Síðu,
Eirík Sverrisson á Fossi í Mýrdal og Svein Ólafsson í Suður-
Hvammi, föður dr. Einars Ólafs Sveinssonar og þeirra bræðra.
Sveinn var völundur og mun hafa smíðað tvo fegurstu rokka á
íslandi. Af rokkum hafa þekkzt fieiri gerðir en hér hafa verið
nefndar (skotrokkur, vambarokkur t. d.)
Ég vona, að safnmenn skrái heimildir um rokka og rokka-
smiði, svo sem við verður komið, um leið og þeir safna rokkun-
um sjálfum. Þetta gamla tæki og gömlu smiðirnir eiga það skiiið.
Rokkhjól Jóns í Indriðakoti er ein merkilegasta heimild um sunn-
lenzka spunarokkinn.
Ath. I byggðasafnsþætti IV cr getið frú Hildar Reykdal, á að vera Jóna
ReykdaJ.
Goðasteinn
81