Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.2024, Blaðsíða 30

30 | Sjómannablaðið Víkingur
Texti og myndir:
Jón Hjaltason
Í stríði verður mönnum ekkert heilagt. Ég
minnist þess að hafa lesið um Oliver
Cromwell að hann hafi verið sá
hersnillingur að virða ekki fyrirfram
gerða sáttmála um að mætast tiltekinn
dag á tilteknum vígvelli klukkan þetta
eða hitt. Þess í stað hafi hann laumast að
óvininum þar sem hann uggði ekki að
sér. Satt, ýkt eða logið, þá hafa allar götur
síðan engar þær reglur gilt í hernaði sem
ekki hefur mátt brjóta þegar hentaði.
Nýjustu dæmin höfum við í Úkraínu og á
Gasa; liðsmenn Selenskis skjóta á Rússa
úr gluggum skólabygginga og Hamasliðar
skýla sér í kjöllurum sjúkrahúsa.
Staðreyndin er sú að þegar lífið er í húfi
fer mennskan af. Þá gildir að drepa eða
vera drepinn. Siðfágun og siðferði á sér
engan samastað þar sem þjóðir berast á
banaspjótum. Um þetta er seinni
heimsstyrjöldin afar glöggt dæmi þótt þar
hafi brjálæðið náð nýjum hæðum ekki
hvað síst fyrir kynþáttafordóma og miklar
tækniframfarir.
SEX HURFU
Eitt þeirra ráð sem bandamenn gripu til
gegn Hitlers-Þýskalandi var að girða fyrir
hafsvæði með tundurduflum. Slík
sprengjusvæði voru víða við strendur
landsins. Sum girtu fyrir firði, önnur voru
á siglingaleiðum á milli Grænlands,
Íslands og Færeyja. Meira en 90.000
tundurdufl voru sett í sjóinn á milli
eyjanna þriggja og áttu að gera þýskum
lífið leitt. Sannleikurinn er þó sá að þau
urðu skeinuhættari bandamönnum en
nokkru sinni Þjóðverjum.
Íslendingar fóru ekki varhluta af þeirri
hættu sem fylgdi duflunum. Að minnsta
kosti einn íslenskur bátur, mótorbáturinn
Vigri, fórst eftir að hafa siglt á tundurdufl,
kannski var það þýskt sem er þó ólíklegt.
Enginn veit hins vegar hverjir voru
örlagavaldar í hvarfi Eggerts GK 521,
Pálma EA 536, Sviða GK 7, togarans Max
Pemberton og Hilmis ÍS 39. Tundurduflin
liggja þó undir grun um að hafa grandað
meirihluta þessara skipa, kannski öllum.
ELLEFU ÁRUM SÍÐAR
Þegar stríðinu lauk var enn töluvert af
tundurduflum í sjónum, mörg höfðu
slitnað upp af akkerisfestum sínum og
rak þau stefnulaust um hafið. Má furðu
gegna að það var ekki fyrr en haustið
1956, eða ellefu árum eftir að stríðinu
lauk, að slíkur vágestur gerði usla í
íslenska flotanum. Þá tvívegis með
skömmu millibili, að vísu sluppu menn
með skrekkinn í seinna skiptið.
Fylkir varð fyrstur
Sviði GK 7 hvarf út af Vestfjörðum þann 2. desember 1941. Í áhöfn voru 25 menn, enginn lifði til að segja
frá. Eftir stóðu 14 ekkjur og 46 föðurlaus börn. Skipið var á heimleið með fullfermi. Veður var vont og fór
versnandi. Egill Þórðarson loftskeytamaður, sem hefur kynnt sér þennan atburð vel, telur ólíklegt að
tundurdufl hafi grandað skipinu. Úr því verður þó tæpast skorið svo óhyggjandi sé.
Mótorbáturinn Eggert frá Keflavík var 22ja tonn, byggður úr eik og furu. Báturinn fórst föstudaginn 24. nóvember 1940. Rekald úr honum fannst í Garðsjó en aldrei
spurðist neitt til 7 manna áhafnar sem á bátnum var. „Veður var fremur slæmt“, sagði í Tímanum.