Víðförli - 01.09.1947, Síða 41

ORÐ ERIJ DÝR
167
þetta efni. Annað er prédikun eftir Martin Niemöller (í
bókinni „Tysldands Skyld, Tysklands Nöd og Tysklands
Haab, De Unges Forlag, Köbenhavn, 1946). Eins og vænta
rná, lætur Niemöller í ljós gleði sína yfir því að mega aftur
tala eins og frjáls maður eftir átta ára fangabúðavist og þar
á undan fjögurra ára starf með þeim hætti, að hann var
höfuðsetinn hverja stund, vakað yfir hverju orði, sem hann
flutti, og nálega hver ræða eða erindi gat kostað hann
frelsið eða lífið. En það er einn skuggi á gleði hans. Hann
segir: „A þeirri stundu, þegar vér gátum aftur talað eins
og frjálsir menn, rákumst vér á annan vanda: Hið rnann-
lega orð hefur glatað krafti sínum. Hvar er sá í dag, sem
vill enn heyra orðið? I rauninni höfum vér vanizt á, að
hvert orð sé lygi. Vér erum ofmettir af orðum. Vér teljum
þau ekki hafa neitt gildi lengur . . .“
Það, sem Niemöller og aðrir þeir, sem eiga að fara að
reisa úr rústum nú, reka sig á, er þetta, að málið er orðið
marklaust. Málinu hefur verið misþyrmt svo, að það er
fallið. Svo hefur taumlaus áróður og óhlutvendni leikið
það.
Er þetta sök nazistanna einna? Mundi þetta ekki hafa
verið undirbúið í Þýzkalandi lýðræðisins? Og mundi ekki
hægt að benda á svipaða þróun annars staðar?
I júní- hefti norska tímaritsins „Kirke og Kultur“ er grein
eftir St. Tschudi, sem heitir „Kompromiterte idealer“. Þar
segir m. a.: „Á stríðsárunum notuðum vér orð, sem heitir
nazismi. Vér höfðum nokkurn veginn skýra hugmynd um,
hvað það þýddi. Og vér gátum ákveðið sagt um mann, að
hann væri nazisti, og um annan, að hann væri það ekki.
Mörkin voru glögg. — I dag er ekki eins hægt um vik. Orð-
ið nazismi er notað í allvíðtækri merkingu. Stutt og alþýð-
lega orðað þýðir það: Allt, sem mér er um geð. Hvenær,
sem mönnum hitnar í hamsi í umræðum, kveður fljótlega
við: Þetta er nazismi, sagði ekki Hitler og hans fylgifisk-
ar hið sama“. Enginn vill vera nazisti, segir höf. ennfremur.