Fróðskaparrit - 01.01.1961, Síða 99

Um herðingarveiku sjálvljóðini i og u
105
enn onnur. Summum framburðum verður hermt eftir, og tí
firnast fólk teir, og teir hvørva so statt úr bygdarmálinum.
Afturímóti verða kanska aðrir framburðir hildnir vera »fín*
ari«, og tí verður tikið eftir.
Fyrimynd, sum má hava stóran týdning sum »máljavnari«,
er Utvarp Føroya. Tann framburður, ið er at hoyra í út«
varpinum, verður vanliga hildin vera fyrimyndarligur, og
víðgongda ávirkan hansara kemst av, at hann dagliga røkkur
stórum parti av fólkinum.
Á okkara døgum hevur skriftmálið óivað sterka ávirkan
á talumálið. Aftur at hesum er at leggja, at summi bygda*
málafyribrigdi als ikki tykjast verða ávirkað av skriftmáb
inum, t. d. framburðurin av ó og ei. Harafturímóti má
skúlaundirvísingin ávirka nakað framburðin hjá børnunum
av herðingarveikum i og u. Stavingin av hesum sjálvljóðum
er heilt torfør hjá skúlabørnum í bygdum, har i og u falla
saman, ella har framburðurin er sera ólíkur stavsetingini.
Børnini nýta lesingarframburð fyri at vinna á trupulleik*
unum, og hesin framburður kann smoyggjast inn í náttúru==
liga mál teirra.
Eg havi áður sagt, at dentur eigur at vera lagdur á at
vita, um framburður er givin einsamallur ella í samanhang*
andi tali. Eins týdningarmikið fyri metingina av framburði
er at kenna áðurnevndu sociologisku ávirkanina, sum býr
undir framburðinum.
Tað man óivað vera lætt at finna fram á aðrar fram*
burðir í øllum bygdum enn teir, ið eg havi nevnt omanfyri
sum »bygdamálaframburður«. í hvørji bygd er ymissur
framburður av herðingarveiku sjálvljóðunum, og tað er
sjálvandi ikki vist, at tann framburður, eg nevni, er tann
»rætti«. Ójavnarnir kunnu hava fonetiskar, sociologiskar
ella søguligar orsøkir. Ætlanin við hesi grein hevur fyrst
og fremst verið at vísa, at neyðugt er at hava øll hesi
sjónarmið í huga alla tíðina, tá ein kannar føroysku sjálv*
ljóðini í herðingarveikum stavilsi. Um ikki so verður gjørt,
kann lættliga henda, at ein ber tað saman, ið ikki er saman=>