Helgarpósturinn - 08.02.1980, Blaðsíða 6

6
FJÓRÐI HVER ÍSLEND-
INGUR ÞUNGL YNDUR?
# bótt athyglin beinist nú
fyrst og fremst aB þeim klofn-
ingi sem á sér staö innan Sjálf-
stæBisflokksins, þá er viBar
heimilisófriBur en þar. Fullyrt
er til dæmis i heimi. stjórn-
málanna, aB veruleg togstr eita
og ágreiningur séu nú milli
Steingrims Hermannssonar,
formanns Framsóknarflokks-
ins, og Ólafs Jóhannessonar,
fyrrum formanns flokksins, svo
aBviBliggiaB þau samskipti séu
aB þróast út i hreinan fjand-
skap. Eru skýringarnar meBal
annars sagBar þær, aB Stein-
grimur hafi i engu leitaB ráBa
hjá Olafi i því stjórnarmynd-
unarvafstri sem undanfariB
hefurstaBiB heldur þvert á móti
lagt sig fram um aB einangra
ólaf og draga úr áhrifum hans.
A sama tima sé ólafur allt
annaB en ánægBur meB þaB
hvernig Steingrimur hefur teflt 1
þeirri pólitisku refskák sem
undanfariB hefur staBiB...
# En þaB er sem sagt Gunnar
Thoroddsen sem á alla
athyglina þessa stundina, og
klofningsmálin I SjálfstæBis-
flokknumibess vegna megum
viB til meB aB segja frá sein-
heppni ungra sjálfstæBismanna,
sem einmitt þessa dagana eru
aB senda út nýtt hefti af timariti
sínu StefnL Þar vill svo óheppi-
lega til aB aBalgrein blaBsins er
eftir dr. Gunnar Thoroddsen og
ber fyrirsögnina: „Horft fram &•
viB ”...
# Annars er þetta skrýtin
staBa sem komin er upp innan
SjálfstæBisflokksins. Til dæmis
benda menn á aB Geir
Hallgrimsson megi ekki
veikjast, þá sé Gunnar
Thoroddsen i reynd orBinn
formaBur flokksins. Og Albert
GuBmundsson má ekki verBa
forseti, þvi' aB þá kemur
Ragnhildur Helgadóttir inn á
þing og stjórnin hans Gunnars
hangir þá á hálfgerBum
bláþræBi...
# Og af þvi a& viB minntumst
á Albert GuBmundsson og
forsetaframboB hans þá ganga
einnig þær söeur i borginni aö
Albert langi ekki eins mikiB i
forsetaembættiB og áBur heldur
sé hann farinn aB renna
löngunar augum á sendiherra-
embættiB i Paris. Viö tökum
fram aö þetta eru sögusagnir...
# Viö sög&um frá þvi um
daginn aö tscargó meB Kristinn
Finnbogason i farabroddi væri
búin aBkaupa nýja flugvél J>essi
vél er sögö alveg tilvalin til
útsýnisflugs — fyrir fram-
sóknarmenn. ÞaB eru engir
gluggar á henni...
# MorgunblaöiB stendur i
ströngu þessa dagana Ut af
innanflokksátökunum en for-
ráöamönnum blaösins og þar á
meöal stjórnariormanninum
Geir Hallgríms-yni má þó vera
nokkur huggun I þvi, aB sala
þess risa Islenska blaöaheims-
ins fer stööugt vaxandi og mun
aukningin á sföasta ári hafa
veriö um 3%. BlaBiB er nU
prentaö i 43 þúsund eintökum og
ekkert islenskt blaB státar af
betri nýtingu en einmitt
Morgunblaöiö. A sama tima
hefur gætt samdráttar i sölu hjá
DagblaBinu og enn meiri hjá
VIsi aö þvi aB sagt er og á allra
vitoröi er aö bæöi i ÞjóBviljinn
og Tfminn eiga f erfiBleikum.
Lesendur Helgarpóstsins getum
viö þó glatt meö þvi aö blaBiB er
i stööugri söluauknineu og
nálgast nú óöfluga 20 þUsund
eintaka markiB — nokkuö sem
enginn af aöstandenum þesslét
sig dreyma um fyrir tæpu ári...
Þunglyndi er hugtak, sem
tslendingum er nokkuB tamt aö
nota, og þá kannski einkum i
svartasta skammdeginu.
En hvaÐ er þetta þunglyndi,
sem allir eru aö tala um? Menn
veröa aö varast J>aö aö rujjla
saman leiBa, og þunglyndi. LeiBi
er nokkuO sem viO öll getum feng-
iöog fáum, en eigum auövelt meB
aölosna viBá góBra vina fundum.
Þunglyndi tekst mannihins vegar
ekki eins auöveldlega aö hrinda
af sér.
Þunglyndi, eöa „depression",
eins og þaö heitir á fagmáli,
skiptist i rnargar tegundir en i
höfuOdráttum má segja, aO þaO
eigi sér tvenns konar orsakir.
Annars vegar getur þaö stafaB af
einhverju utanaOkomandi eins og
t.d. ástvinamissi, og hins vegar
getur þaö orsakast af einhverju,
sem býr innra meO okkur, i okkar
eigin líkama.
20% islendinga leita
læknis
Til eru margar almennar lýs-
ingará þunglyndi, en segja má aB
höfuB einkenni þess sé aö lifiB
veröur mönnum þungbært og
erfitt, og allt veröur tilgangslaust.
Þegar þannig stendur á, draga
menn sig gjarnan lnn i eigin skel
og blanda ekki geöi viö anna&i fólk.
Þá getur þunglyndi einnig komiö
fram I ýmsum athöfnum manna,
eins og ef ma&ur tekur allt i einu
upp á þvi aö selja eignir sinar,
eöa fyrirtæki, án sýnilegrar
ástæöu.
útlendingar segja oft um
Islendinga, aB þeir seii þungir, og
eigi ekki mjög auBvelt meö aB
opna sig gagnvart ókunnugu
fólki. ÞýBir þetta, aö þunglyndi sé
meira hér en i öörum löndum? AB
sögn Lárusar Helgasonar yfir-
læknis á Kleppi, er aö sönnu mik-
iö um þunglyndi hér á landi, en
ekki meira en I öörum löndum.
ÞaBertaliB, aö um 8% þjóöarinn-
ar leiti einhvern tima ævinnar til
ge&lækna vegna verulega þungs
leiöa, en mun fleiri eöa um 20%,
til almennra lækna. ÞaB er þó
ekki vegna þess, aö þaö þyki
feimnismál a& leita til geölæknis,
heldur byggist þaö á því, aö hin
seinni ár hafa komiö fram mjög
virk lyf gegn þunglyndi, lyf sem
heimilislæknar hafa ná& valdi
yfir og geta beitt.
Myrkrinu aö kenna?
ÞaB er algeng skoöun hjá fólki,
a& þaö heldur aö meira sé um
þunglyndi i þeim löndum, sem
næst Úggja pólunum, og stafi þa&
af myrkrinu. ÞaB er heldur ekki
spurning um aö meira ber á
þunglyndinu i skammdeginu, þó
þaö sé kannski ekki algilt, og
orsakirnar eru margþættar.
Mesti drunginn stafar ef til vill af
þvi, aö í skammdeginu eru at-
hafnirokkar skertar. Vib getum
ekki veriB úti allan daginn, eins
ogfbúar suöurlanda, heldur erum
viö bundin viö hibýli okkar og lif-
um þar eins og i hálfger&u
fangelsi. Hefur þetta mjög
þrúgandi áhrif ekki sist á éldra
fólkiö.
f eöli sinu er þunglyndi ekki
bundiB viB neina ákveBna þjóB-
félagshópa, né heldur er þaö kyn-
bundiö. Þaö eru fremur ein-
staklingar Ur efri - eöa millistétt-
um þjóbfélagsins, sem leita til
lækna vegna þessa. Er þaö eink-
um vegna þess aö störf þeirra
byggja meiraá starfsemi hugans,
og setur þunglyndiö þvi miklar
hömlur á starfsgetu þeirra.
Einnig er minna um þunglyndi
eöa leiBa hjá börnum og ungling-
um, því aö þaö þarf vissan
persónuleikaþroska til.
Konur frekar en karlar
Konur leita einnig miklu frekar
til geölækna meö sin vandamál en
karlar, og er tiöni þunglyndis
meöal kvenna þvi talin hærri.
GeBlæknar halda hins vegar, aö
karlar hafi þetta vandamál jafn
mikiö, en i staB þess aö leita til
læknis, leiti þeir meira á náöir
brennivinsins og reyni þannig aö
fá hjálp. Þá er lika taliö aö karl-
menn séu of stoltir til aö viöur-
kenna, aö þeir eigi viö vandamál
aB strlöa. Konur eru einhig al-
mennt greindari i þvi aö leysa úr
vandamálum sinum og þær
kunna fleiri úrlausnir.
Afleiöingar þunglyndis geta
veriö margvíslegar fyrir þá sem
fyrir þvi veröa, og ein afleiöingin
getur veriö sjálfsmorB. Sjálfs-
morö tengd þunglyndi geta oröiB
hvenær sem er, en læknar eru oft
hræddastir viö slikar tilhneiging-
ar hjá sjúklingum sinum, þegar
þeir eru aö koma upp úr þung-
lyndinu.
AB sögn ólafs ólafssonar land-
læknis, er nokkuö um sjálfsmorö
á Islandi. A árunum 1966-67 voru
þau 17 á hverja hundraB þúsund
Ibúa, 1969-70 voru þau 11,5 á
hverja hundraö þúsund og 1974-
75 voru þau 10 á hver ja hundraö
þúsund ibúa.
Hann sagöi aö I þeim gögnum,
sem þeir heföu úndir höndum,
virtist svo sem þeim heföi ekki
fjölgaB en upplýsingar lægju ekki
fyrir um 2 sí&ustu ár. Eina af
ástæöunum fyrir þessu, taldi
ólafur vera þa, aB þau lyf sem
mest voru notuö I þvi skyni væru
mun minna i umferö nú en áöur.
Þau lyf, sem þarna um ræöir, eru
svokölluö barbitúröt, en samfara
notkun þeirra var mikil hætta á
slysasjálfsmoröum, þar sem til-
tölulega litla skammta þurfti. Sú
hættahefurminnkaBmeB tiikomu
nýrra lyfja gegn þunglyndi.
ólafur ólafsson landlæknir
sagöi aö lyfjaeitrunum og inn-
lögnum vegna þeirra heföi yfir-
leitt fariö fjölgandi i ná-
grannalöndum okkar, en þeim
hef&i hins vegar ekki fjölgaö á
íslandi. Ein af ástæBunum fyrir
því væri liklega sú, aö hér væri
meira eftirlit haft meö lyfjum.
Um þaö hvort meira væri um
sjálfsmorB I svartasta skamm-
deginu.sagBi Ólafur a& uppi væru
alls konar kenningar um þa&. Ein
þeirra væri sú, aB sjálfsmoröum
fjölgaöi þegar voraöi og dagarnir
yröibjartari.Þaö værihins vegar
erfitt aö dæma um þetta, þvi
tölurnar væru þaö lágar.
Leitið læknis
Þegar menn verBa varir viö
þunglyndi hjá sjálfum sér eBa
öBrum, er auBvitaö besta ráöiö aö
leita til læknis. Nú oröiö eru til
mjög gób lyf viB þunglyndi og
ey&a þau einkennunum á tiltölu-
lega skömmum tima, en ekki
orsökinni.
Einnig viröist vera töluvert um
þaö, aö fólk leiti til klerka vegna
þunglyndis, aö sögnséra Sigur&ar
Hauks GuBjónssonar og miklu
oftar væru þaö eldri karlmenn.
Siguröur sagBi þaö slna sko&un,
aö auövitaB gæti þunglyndi veriö
sjúifdómur, en I flestum tilfellum
stafaBi þaB af þvi, aö menn heföu
ranga lifsstefnu. Menn væru aö
glima viB hluti, sem þeir I raun-
inni réöu ekkert viB.
Röng lífsstefna?
„ÞaB aö þetta sé röng lifs-
stefna", segir séra Siguröur
Haukur, „marka ég af þvi, aB ég
hef séö menn standa upp og gjör-
breytast, menn, sem áöur gengu
um og heimtuBu allt af lifinu, aö
allt dansaBi eftir þeirra vilja. Ég
hef séö þá breyta um stefnu og
fyllast gleöi og ganga um og gera
öBrum gagn.”
ABspuröur um þaö sem klerkar
geröu þegar fólk leitaöi til þeirra
vegna þunglyndis, sagöi SigurBur
Haukur, aö þeir ræddu viö fólkiB.
Þaö væri uppi einhver kenning
um aölitiB væri aö gera hjá klerk-
um i svona hlutum, en þaö væri
alrangt. Þegar þeir áfitu hins
vegar aB um sjúkdóm væri aB
ræöa, ráBlegöu þeir viökomandi
aö leita til læknis. En þeir sæju
árangur af sínu starfi.
SigurBur sagöi, aö þaö væri
sveiflukennt hve mikill fjöldi
manns kæmi til þeirra klerka;
þaB væri meira um þaö á einum
árstímaen öörum. Yfirleitt kæmi
hlé þegar sumraöi og næöi fram á
haust, en siBastliöiB sumar hafi
veriö undantekning frá þvi, hléiB
kom aldrei. Teldi hann aö þab
væri spennan og óvissan i þjóö-
félaginu sem væri þess valdandi.
eftir Guðlaug Bergmundsson