Helgarpósturinn - 08.02.1980, Blaðsíða 9
9
__helgarpásturínn.
Föstudagur 8. febrúar 1980.
„Byggt á algjörum
misskilningi...?”
Þegar þessar linur koma þér
fyrir sjónir, lesari minn er eins
liklegt að ný rikisstjórn sé i
þann veginn að setjast að völd-
um og nýir herrar að taka við
smekkláslyklum af forverum
sinum með viðeigandi mynda-
tökum, handtökum og gaman-
yrðum en allt i kring er fjöl-
miðlafólkið að skrá og hljóðrita
ritúalið — hið fimmta á þessum
áratug.
Þetta er vitanlega sett á prent
i trausti þess að dr. Gunnari
Thoroddsen takist að berja
saman ráðuneyti, hið fyrsta
undir eigin forsæti og fari svo
rætist væntanlega langþráður
draumur doktorsins að verða
einn þriggja æðstu embættis-
manna landsins (hinir að sjálf-
sögðu Forseti íslands og
Biskupinn yfir íslandi). Hlýtur
þaðaðvera mikil stund fyrir dr.
Gunnar ekki siður en aðra þá
sem að þessari stjórnarmyndun
standa og væntanlega einnig
A síðustu öld þótti menúett
einkar siðfágaður dans þótt
kannski væri hann ekki eins
tignarlegur og t.d. pólónesan
eða mazurskan. En allir eiga
þessir dansar það sameiginlegt
að þá dansaði tignarfólk I fall-
egum salarkynnum og eftir
föstum reglum en bestu tón-
skáld lögðu til tónlistina. Og
svipað hefur þessu verið farið
með stjórnarmyndunardansinn.
Forseti Vor útdeilir umboði slnu
til fyrsta herrans, sem siðan
þakkar fyrir það með handa-
bandi og allt er kyrfilega ljós-
myndað og kvikmyndaö. Slðan
byrjar hann að bjóða upp og
gengur á röðina en niðurstaðan
er ætiö sú hin sama — dansspor-
in leiða ekki til nánari kynna
eða ætti maður kannski aö
segja,,samneytis” og dansherr-
ann heldur sem leið liggur i
Stjórnarráðshúsið og afhendir
umboðið sitt — aftur er ljds-
myndað og kvikmyndað en For-
Helgi Sæmundsson— Hrafn Gunnlaugsson — Jónas Jónasson —
Magnea J. AAatthlasdóttir — Páll Heiðar Jónsson — Steinunn
Sigurðardóttir — Þráinn Bertelsson
Hringborðið
I dag skrifar Páll Heiðar Jónsson
eftirminnileg fyrir flokksbræð-
ur forsætisráðherrans væntan-
lega, sem margir hverjir hafa
ekki vandað honum kveðjurnar
upp á siðkastið. Verður nánar
vikið að þeim siðar í þessu
greinarkorni en fyrst eru fáein
orð um þann sérkennilega
stjórnarmyndunarmenúett sem
stjórnmálaleiðtogar okkar hafa
veriðaðdansafyrirþjóðina sina
undanfarna skammdegismán-
uöi.
seti Vor kallar á næsta kavalér
og sagan endurtekur sig.
Nú er menúett að sönnu
merkilegur dans og fallegur sé
hann vel dansaður en óneitan-
lega dálitið leiðigjarn til lengd-
ar sé hann stiginn eingöngu og
þá ekki siðun leiðigjarnari þegar
sömu pörin með fylgdarliði
slnu eru alltaf á gólfinu. Þó ekki
kæmi annað til verður að viður-
kenna vissa tilbreytingu i
menúett dr. Gunnars auk þess
sem dansspor hans hafa verið
iviö djarfari en annarra dans-
herra auk þess sem i fylgdarliöi
hans sjást menn, seminýir eru
á stjórnarmyndunarclansgoif-
inu. Hvort þeir herrar halda
áfram að dansa og fullkomni
sjónleikinn með þvi að taka ráð-
herrasæti er annað mál og óráö-
ið þegar þessi orð eru rituð.
En á þessum mikla stjórnar-
myndunardansleik, sem nú hef-
ur staðið frá þvi i byrjun desem-
ber með hvildum yfir jól og ára-
mót, hefur ýmislegt fleira borið
við en að menn stigu menúett
hver við annan. Ekki hafði dr.
Kristján Eldjárn fyrr lýst þvi
yfir I áramótaávarpi sinu, að
hann hygðist ekki gefa kost a
sér til endurkjörs til embættis
Forseta Islands, en frambjóð-
endur fóru að koma úr hliðar-
herbergjum inn á sjálft aðal-
sviðið að Albert Guömundssyni
frátöldum, sem einn manna
haföi lýst yfir væntanlegu fram-
boði sinu áður en vitað var hver
yrði boðskapur Forseta. Og nú
seinustu vikur fjölgar þeim
jafnt og þétt sem ýmist láta i
það skina að kannski bjóði þeir
sig fram — eða þá eiginkonur
þeirra, sem siðan hætta við en
bóndinn ku vera að íhuga fram-
boð I staðinn. Þegar þetta er rit-
að hafa fimm aðilar lýst yfir
framboði sinu eða öllu heldur
gefið kost á sér til framboðs og
er langur timi til stefnu og ef-
laust von á fleirum.
Verður ekki annaö sagt en að
áttunda áratugnum sé að ljúka
á æði viðburðarikan hátt (eða
þá að hinn niundi sé að byrja á
æði viðburöarikan hátt- hvort
heldur menn vilja heyra) og aö
stjórnarmyndunar- og forseta-
framboðsdansleikurinn mikli
muni án efa ná að innritast i Is-
landssöguna sem eitt mesta
„gala” sem menn hafa lengi
horft upp á.
Enda þótt vissulega hafi verið
gaman að virða þetta allt sam-
an fyrir sér og fylgjast með til-
burðum frambjóðenda og for-
sætisráðherraefna þá fer samt
ekki hjá þvi að manni verði
hugsað til þess að einhverntima
hljóti nú ballið að taka enda með
þeim vandamálum sem slikt
hefur ætið iför með sér. Sé þess-
ari samlfkingu haldið áfram
verður það fyrst fyrir að benda
á erfiðleikana sem gestir eiga
oft i við að komast heim til sin
en litið um leigubila og þeir
færri sem aka mega eigin farar-
tækjum. Þá getur það vissulega
reynst erfiðleikum bundið að
komast inn til sin hafi lyklarnir
gleymst i hvunndagsfötunum og
ýmislegt fleira kann að bera við
sem óþarfter að tilgreina hér. A
sama hátt er ekki óhugsandi að
imynda sér að „þjóðin” sé búin
aðhorfa það lengi á dansleikinn
að hana séfariö aö lengja eftir
að komast heim — enda margt
ógert, ógreiddir vixlar að
hrannast upp, nýjum reikning-
um rignir inn um bréfalúgurnar
og ekkert vantar nema fram-
talseyðublaðið til þess að full-
komna myndina. Og mitt I öllu
gamninu hvarflar það að mörg-
um að einhverntima verði þess-
um ósköpum aö linna og menn
að hverfa að hversdagsverkun-
um.
Og eitthvað þessu likt mætti
segja að ástandið sé þegar
varaformaður Sjálfstæðis-
flokksins tekur á sig rögg,
skeytir engu yfirlýsingum
stjórna fulltrúaráða, samþykkt-
um þingflokka, ályktunum mið-
stjórna og oröum sjálfs for-
mannsins sins, heldur finnur
kontóra að Laugavegi 18 að
ræða við „höfuöandstæðinga
Sjálfstæðisflokksins” og heldur
siðan til Bessastaða á fögrum
vetrardegi aö taka við stjórnar-
myndunarumboðinu úr hendi
Forseta. En þá bregður s vo viö,
að flokksbræður doktorsins
verða alveg miður sin svo vægt
sé til orða tekiö og menn sem
rituðu I Morgunblaðið um nauð-
syn „hinna sögulegu sátta”
milli Sjálfstæðisflokksins og Al-
þýðubandalagsins hafa skyndi-
lega snúið við blaðinu og ræða
nú um „rúbluna” sem Dr.
Gunnar sé að mynda — og ,,að
Gunnar Thoroddsen hafi nú
bæði gengið til samstarfs við
Steingrlm Hermannsson og
kommúnista. Málefnagrund-
völlur þess samstarfs getur
ekki veriö i anda Sjálfstæðis-
flokksins”.
Verða þau oröaskipti ekki
rakin lengra hér en setning und-
anfarinna daga er vitanlega
sögðaf manninumi sviðsljósinu
— þegargagnrýni fyrrgreindra
aðila var undir hann borin :
„Þessi ummæli eru byggð á al-
gjörum misskilningi — sann-
leikurinn er hinsvegar sá, að
Getur það hugsast aö þetta sé
„algjör misskilningur” sem við
höfum verið að horfa á undan-
farnar vikur — aö stjórnar-
myndunarmenúettinn sé bara
sjónhverfing til þess á svið sett
að létta okkur skammdegis-
rökkrið og „að sannleikurinn sé
hinsvegar sá” að við uppsker-
um eins og við sáöum — að við
fáum þá rikisstjórnsem við eig-
um skilið og höfum til unniö —
öll sömul?
VETTVANGUR
Það er nú nokkurn veginn ljóst
að ólympiuleikarnir verða haldn-
ir I Moskvu i sumar. SU hugmynd
Carters að virða þá að vettugi
hefur mætt talsverðri andstöðu,
ekki bara heimafyrir, heldur við-
ast hvar i Vestur-Evrópu sömu-
leiðis. Það er ekki á valdi þjóð-
höfðingja þar að ákveða um þátt-
töku Iþróttamanna I ólympiuleik-
um, og ólympiunefndir bæði
Bandarikjanna og Bretlands hafa
tekið áskorun Carters og
Thatchers illa upp.
Skoðanakannanir i Bandarikj-
unum sýna að meiri hluti banda-
risku þjóðarinnar er fylgj-
andi þvi að virða leikana aö
vettugi, en meöal iþrótta-
manna, sem æft hafa baki
brotnu árum saman með Ol. 1980
sem lokatakmark, eru þeir vand-
fundnir sem vilja hætta við. 1
flestum Evrópulöndum hefur
verið látið eins og ekkert hafi i
skorist, og undirbúningi haldiö
« áfram sem áöur.
isienska ólympiunefndin tók
sömu ákvörðun, I anda þeirrar
stefnu að íþróttum og stjórnmál-
um eigi ekki að blanda saman, og
að Ólympiuleikarnir séu hátið
friðarogbræðraiags, þar sem all-
ir takast á I drengilegri keppni,
hvort sem þeir eru kommúnistar
eða kapitalistar, svartir eða hvit-
ir. Sú er óiympfuhugsjónin, og i
Grikklandi hinu forna var styrj-
öldum frestað þá daga sem leik-
arnir stóðu yfir.
Hugsjónin er kannski enn sú
sama, en veruleikinn hefur
breyst. ólympiuleikarnir hafa
vaxiðsvo I sniðum og umfangi að
þeir eru bæði ódrengilegir og
stórpólitiskir. Þeir eru ekkert
annað en óheyrilega dýr skraut-
sýning.
Næstu ólympiuleikar á eftir
þeim i Moskvu verða (að öllum
likindum) iLosAngeles. Það þarf
meira en litla bjartsýni tii að
reikna með að þar gleymist
stjómmálin alveg. Þau hafa
alltaf verið nátengd leikunum.
Arin 1916, 1940 og 1944 var leikun-
um aflýst vegna striðsástands i
heiminum. Israel fékk ekki að
vera með 1948 vegna hótana
Araba um að mæta ekki. Leikarn-
ir I Berlin 1936 voru fyrst og
fremst leikar Hitlers. Tuttugu ár-
um siðar, I Melbourne 1956, voru
Spánverjar, Svisslendingar og
Hollendingar ekki meðal þátttak-
enda vegna ástandsins i Ung-
verjalandi. 1972 voru ellefu Isra-
elsmenn myrtir á leikunum I
Miinchen. A leikunum I Mexico
voru það bandariskir svertingjar
sem vöktu mesta athygli fyrir
mótmæli sin, og Suður-Afrika var
ekki með, vegna þess að önnur
Afrikuriki hótuðu að virða leik-
ana að vettugi ef svo væri. A sið-
ustu ólympiuleikum, i
Montreal, voru 28 Afrlkuþjóðir
ekki með, vegna stjórnmála. Það
hefur gengið illa að halda
ólympiuleikunum og stjórnmál-
um aðskildum, og svo verður jafn
lengi og haldið verður áfram.
Sjálf Iþróttakeppnin I leikunum
hefur sömuleiðis tekið breyting-
um. Aður fyrr var með góðum
vilja hægt að lita á þetta sem
keppni áhugamanna frá ýmsum
löndum, þar sem atgerviö eitt
réði úrslitum. Nú er allt annað á
teningnum. Sjálfsagt er erfitt að
greina skýrt á milli þess hvenær
iþróttamaöur telst áhugamaður
og hvenær atvinnumaður, en þaö
er ekkert leyndarmál að besta
iþróttafólk heims er undantekn-
ingarlitið átvinnufólk i sinni
grein. Það mætir kannski á ein-
hverri skrifstofu til málamynda,
en til aö ná toppárangri er nauð-
synlegt að einbeita sér að iþrótt-
inni. Jafnvel Hreinn Halldórsson,
sem varla verður talinn atvinnu-
maður i' sinni iþrótt, fékk nokk-
urra mánaða fri á fuilum launum
hiá Reykjavikurborg fyrir nokkru
slðan. Margir iþróttamannanna
á ólympiuleikunum eru i frii á
fullum launum allt árið.
Austantjaldsþjóðirnar eru tald-
ar gera sérstaklega vel viö sitt
besta iþróttafólk og nota gjarnan
herinn sem yfirskyn fyrir at-
vinnumennskuna. Einhverntima
var það — mig minnir á heims-
rheistaramóti I Frakklandi fyrir
nokkrum árum — aö i landsliöi
eins austantjaldsrikjanna voru
ellefu lásasmiöir af 16 leikmönn-
um i allt. Auðvitaö er þetta at-
vinnumennska, en atvinnu-
mennska er bannorð hjá
Ólympiunefndinni. Við þetta
verður hinsvegar ekki ráöiö.
Hreinn: Ahugamaöur eða at
vinnumaöur aö keppa viö áhuga
menn eða atvinnumenn?
Stærö leikanna er sömuleiðis
fyrir löngu orðið vandamál. Von
er á tæplega 13 þúsund iþrótta-
mönnum til. Moskvu og fyrir þá
verður aö byggja Ólympiuþorp á
stærð viö Kópavoginn. Sovét-
menn eiga von á um 300 þúsund
gestum, og meöal þesssem gera
verður til að taka á móti þeim og
láta fara vel um þá, er nýr flug-
völlur og breytingar á neðanjarð-
arlestum. Sex þúsund langferöa-
bilum verður breytt i strætis-
vagna, 150 nýir matsölustaðir
verða opnaöir og 30 hótel byggð
eða endurbætt. Nýju iþrótta-
mannvirkin eru m.a. 45 þúsund
sæta leikvangur, 6 þúsund sæta
reiöhjólabraut, 13 þúsund sæta
sundlaug, auk allskyns minni
leikvalla og æfingamiðstööva.
Tvær nýjar fréttamiðstöðvar
munu hýsa 7400 fréttamenn.
Ekki eru til neinar ákveðnar
tölur um kostnað, en vestrænir
fréttaskýrendur telja kostnaðinn
sem svarar eitthvað á annað þús-
und milljarða króna. Efnahags-
skrimsli á við Ólympiuleikana
ráða ekki nema örfáar þjóðir við.
Þær raddirhafa orðið æ hávær-
ari með ári hverju sem vilja
leggja Ólympiuleikana niður I nú-
verandi mynd, og aldrei hafa þær
haft meira til sins máls en núna.
Stjórnmálin, atvinnumennskan
og kostnaðurinn hafa gert
ólympiuhugsjónina að engu, og
eftir stendur dýrt spaug.
En hvað gæti komið i staðinn?
Vist er að alþjóöleg iþróttahátið i
stil ólympiuleikanna verður
varla tekinfrá iþróttafólki átaka-
laust. Góður árangur á Ólympiu-
leikum er æðsta takmark annars-
hvers iþróttamanns, og i rauninni
ekkert sem getur komið i staðinn.
Eina leiðin til að viöhalda
Ólympiuleikunum er aö finna
þeim fastan samastað, fækka
bæði keppnisgreinum og þátttak-
endum, og leyfa þeim bestu að
vera með — atvinnumönnunum.
Karamanlis, forsætisráðherra
Grikkja hefur sagst ætla aö óska
þess á fundi Alþjóða ólympiu-
nefndarinnar að leikarnir verði
framvegis háðir I Grikklandi, og
munu vist flestir á þeirri skoðun
að Grikkland sé rétta landið.
Vetrarleikarnir hafaverið orðað-
ir viö Sviss, sem verður aö teljast
ákjósanlegt að mörgu leyti, bæöi
vegna hlutleysisstefnu stjórn-
valda, og aðstööu til vetrar-
iþróttaiðkana. —Þaðmyndi leysa
staðsetningarvandann.
En ekkert af þessum ráðum
gerir það að verkum að Ólympiu-
leikar hætti aö vera pólitiskir.
Þetta gæti dregið úr hitanum sem
i kringum þá eru, kostnaðurinn
myndi aðeins minnka og falsið i
kringum áhugamennskuna
hverfa.
Ólympiuleikar nútimans verða
að breytast, þvi aö öðrum kosti
eiga þeir skammt ólifað, og
kannski er það fyrir bestu.
Ólympíuleikarnir — ódrengileg
og stórpólitisk skrautsýning