Helgarpósturinn - 08.02.1980, Side 12

12
Föstudagur 8. febrúar 1980.
Jielgarpústurinn
,,Þá heyrðist sagt ihópnum: Vift
þjóðernissinnar þolum þetta ekki
lengur ”
,,Þetta var brennivfnsgosbrunn-
ur, og ágætis brennivín”
,,Ég trúi ekki á mannréttindapíp
þessa fólks"
ihaldsmaöurinn gamli, Arni frá
Múla.
Andrúmsloftið á heimilinu var
pólitiskt, en aldrei minnst á þaö,
að viö Jónas gengjum i Heimdall.
Einna nánast samstarf viö Sjálf-
stæöisflokkinn átti ég þegar ég
var niu ára, en þá bar ég út ísa-
fold-Vörö á Laugaveginn, ægilegt
starf.”
— Þótti ekki sjálfsagt aö þiö
bræöur fetuöuð i fótspor fööurins?
,,Nei. Samkvæmt þeirri reglu,
heföi Arni frá Múla átt aö vera
fylgismaöur Jónasar frá Hriflu.
Hann var uppalinn I Samvinnu-
hreyfingunni.”
ÞjOðernlssínnðr oq
ítolinmæðin
— Hvernig geröist þú svo
sósialisti?
,,Þaö er nú svolltiö skritiö.
Fjölskylda min var á mikilli ferö
um iandiö. Ég er fæddur á Vopna-
firöi, en eftir þaö fórum við til
Reykjavikur. A Seyöisfiröi vorum
við siðan I fjögur ár og fluttum
aftur suöur haustiö 1934. Þá var
gaman hér I bænum, sérstaklega
fyrir stráka sem höföu gaman af
hasar. Þetta var á kreppuárunum
og kommúnistar voru alltaf með
fundi, og nasistar lika.
Þetta haust var mér smyglaö
inn I gaggó Agústar við Tjörnina,
en Arni frá Múla var i skóla-
nefndinni. Ég fékk aö sitja i
fyrsta bekk meö þvi skilyröi, að
ég næöi einhverjum árangri. Ég
var settur I aukatima hjá Knúti
Arngrimssyni, sem varö áhrifa-
mikill nasistaforingi.
Við bjuggum á Hverfisgötunni,
en Knútur bjó á Vesturgötunni,
þannig aö ég þurfti alltaf að fara i
gegnum miðbæinn. Ég kom alltaf
klukkutima of seint, þvi ég vildi
fylgjast meö, i þeirri von að það
yrðu slagsmál. Það var nú
pólitiski áhuginn. Svo hlustaði
maður á ræðurnar. Ég man að-
eins eftir einum góðum ræðu-
manni, en það var Jón Aðils leik-
ari. Ræðan sem hann flutti við
Miðbæjarskólann um Suðurland
framtíðarinnar, sem átti að vera
einn samfelldur aldingarður, er
einhver mesta snilldarræða, sem
ég hef heyrt.
Mér varð seinna aö ósk minni
um hasarinn og þaö var ég sjálfur
sem lenti i þvi. Ég var nýfermdur
og haföi fengiö hjól I fermingar-
gjöf. Ég fór einu sinni á hjólinu
þar sem nasistar voru aö æfa sig
viö Isbjörninn. Ég fór aö skoöa
heræfinguna, ekki sist vegna
þess, aö ég þekkti stráka þarna og
þótti þetta ekki mjög uppörvandi.
Þá kom foringi einn og sagöi mér
Ahrifin af þessu voru aðallega
þau, aö mér þótti þaö djöfullegt
aö geta ekki komið manninum út í
Tjörnina áöur en ég var bariun I
klessu. Ég hef grun um þaö, aö
hann hafi siöar ekkert verið hrif-
inn af þessu afreki sinu. Þetta er
ágætur maöur.
Þetta vas algerlega ópólitiskt,
ég var ekki aö derra mig viö nas-
ista. Eg var aö derra mig viö þá,
sem voru aö derra >ig viö mig.”
í felum á klóselli
mrpsins
Eru þetta einu slagsmálin,
sem þú lentir i?
„Já, ég hef alltaf veriö ákaflega
friðsamur og helst ekki viljaö
berja einn né neinn, en þaö voru
ákveönir menn I Reykjavik, sem
höíðu ánægju af þvi að berja mig.
Ég var einu sinni tekinn fastur
fyrir óspektir á gamlárskvöld. Ég
var i flokki ungra manna, sem
höfðu það fyrir stafni að velta bil i
grennd viö Dómkirkjuna. Þar
kom aö þvi, aö tveir lögregluþjón-
ar komu aövifandi og viö stukkum
á flótta. Ég var ekki nógu fljótur
aöhlaupa, svo þeir náðu mér. Þá
kom leigubíll, sem þeir stoppuöu.
Það var náttúrulega strákaskrill
sem elti, til aö gera hasar i lögg-
unni. Þegar mér var stungiö inn I
biiinn, þurftu löggurnar aö snúast
til varnar, en þeir höföu gleymt
þvi, aö þaö voru tvær huröir á
leigubilnum, þannig aö ég slapp.
Ég hljóp eins og vitlaus út I
Kirkjustrætið og inn i portiö hjá
Landsimanum. Þar var opiö og
ég hljóp upp alla stiga og inn á
gang. Þá áttaöi ég mig á þvi hvar
ég var staddur. Ég var i fyrsta
skipti staddur i Utvarp Reykja-
vik. Ég faldi mig svo inni á kló-
setti, þar til ég taldi aö mér væri
óhætt. Má segja aö ég hafi byrjaö
I útvarpinu þetta kvöld.
Þaö var siöur aö gera at i lögg-
unni á gamlárskvöld og byrjaöi
þaö yfirleitt viö Borgina. Þetta
var tradisjón, og þess vegna var
fundiö upp á þvi aö hafa brennur
út um allan bæ, þvi þaö sundraöi
liðinu,en a Sauðárkróki hafa þeir
þroskast þetta, aö hálfri öld siöar
eru þeir aö sprengja upp lög-
reglustööina.
Pólitikin kom ekki til skjalanna
fyrr en i menntaskóla. Ranka i
Brennu (en hún er móðir þeirra
bræðra) sagöi víö okkur Jónas:
Geriö þaö fyrir mig, fariö ekki I
pólitik.
Ég held þaö hafi gerst haustiö
1938, aö ég var aö koma af sild og
átti nóga peninga. Ég átti leiö
framhjá Alþýðuhúsinu og datt I
hug aö kaupa mér bók, sem þar
var stillt út I glugga og hét hún
Höll sumarlandsins eftir Halldór
Kiljan Laxness. Þar meö opnuö-
ust vlðátturnar og meö áfram-
haldandi lestri bóka hans og ann-
arra, sem sköruöu fram úr i
heiminum, t.d. Þórbergs, þá varð
ungum manni gleöilega ljóst
hvert leiöin hlaut aö liggja.
Annars held ég að menn séu
fæddir meö svona tendensa, séu
meö þetta I blóöinu.
„Ég hel ehhi náó mér
síOan”
Ég var kallaöur Jón meö djass-
delluna I menntaskóla. Ég sinnti
engu ööru, spilaöi plötur og las
um þetta. Þaö var æpt á eftir mér
til aö strlöa mér og einu sinni var
hellt yfir mig fötu af köldu vatni.
Þaö eru til margar kenningar
um djass og allar vitlausar. Sá
sem er meö djassdelluna er búinn
aö losa sig viö alla kynþáttafor-
dóma og þegar maöur fer aö
spekúlera i nasismanum, er maö-
ur ekki lengi aö gera upp hug
sinn. Þetta var augljóst og er enn.
Ég fór einu sinni til sálfræöings
og þegar ég var búinn að rekja
raunir minar, sagöi hann við mig,
aö þegar hann væri búinn aö
flytja fyrirlestur I tiu minútur,
yröi hann þurr I hálsinum og
spuröi mig hvort ég kynni ekki
einhver ráö viö þessu. Ég sagöist
kunna þaö og kenndi honum aö
anda. Tímarnir sem ég fór sfðan I
snerustsvo um þaö, aö ég kenndi
honum aö anda, og hann varö
mesti ræöusnillingur eftir þaö.”
— En ef viö snúum okkur aftur
að djassinum, hvernig vaknaöi
áhugi þinn á þessari tónlist?
„Þaö skýrir geggjunina, hvern-
ig þaö varö til. Þaö var mikil
múslk heima. Þaö voru alltaf tón-
listarmenn I heimsókn og auðvit-
aö söngvarar. Maöur vaknaöi oft
viö þaö á nóttunni, aö þeir voru aö
syngja dúetta. Tveir menn voru
sérstaklega dáöir á þessu heimili,
þaö voru Schubert og Mozart.
Þegar ég var þrettán ára kom
nýtt útvarpstæki á heimiliö. Ég
var oft aö fikta I þvi og hlusta á
erlendar stöövar. Þá gerðist þaö
einu sinni er ég var að fikta, aö ég
heyröi músik, sem ég haföi aldrei
heyrt áöur. Þetta var þá djass-
þáttur I breska útvarpinu. Ég
heyrði þarna undurfagra tónlist
og hef aldrei náö mér síöan.
Ég fór I plötuverslun og keypti
Jón AAúli Árnason er þekktur fyrir alit annað en að
vera íhald í stjórnmálum, og reyndar bróðir hans Ifka.
Faðir þeirra, Árni frá AAúla, var hins vegar þingmaður
fyrir íhaldsf lokkinn og ritstjóri málgagna þess flokks.
Það liggur því kannski beinast við að spyrja Jón AAúla
f yrst að því, hvort hans pólitíska uppeldi haf i ekki miðað
að því að þeir bræður yrðu íhald, eins og faðirinn.
„Mér finnst merkilegra hvern-
ig stóö á þvl, aö Arni frá Múla var
Ihaldsmaöur, þvl hann er kominn
út úr samvinnuhreyfingunni I
Suður-Þingeyjarsýslu.
Hann gengur i skóla I Reykja-
vik og vinir hans eru af höfðingja-
ættum, en aö sjálfsögöu er hann
höföingi llka. Ég geri ráö fyrir aö
hann hafi álitið aö frjálslynt Ihald
hafi verið hiö rétta stjórnarform.
Þaö var alltaf veriö aö þrasa og
rifast um. pólitlk á heimilinu frá
þvi ég var smá krakki, en ég man
ekki eftir þvi aö þaö hafi verið
kommúnistar þar, enda ihalds-
menn ekki alltaf sammála, frem-
ur en kommúnistar.
Það kom fyrir aö ég var rekinn
aö heiman fyrir ofbeldishne.i göir
og aödáun á ofbeldisöflunum. þó
ekki fasismanum. Fasisminn var
ekki vel þokkaður á þvi heimili,
og einn af harövitugustu andstæö-
ingum fasismans þar á bænurn var
að fara burtu. Ég sagöi, aö ég
heföi jafn mikinn rétt og þeir aö
vera þarna, og fór ekki. Þá heyrð-
ist sagt i hópnum: Viö þjóöernis-
sinnar þolum þetta ekki lengur,
og ég er ekki aö ljúga.
Þá gekk fram einn og gaf mér á
kjaftinn, þannig aö ég datt i göt-
una, og viö slógumstiekki út af
neinni pólitík. Svo fór, aö ég haföi
hann undir á Tjarnarbakkanum
og ætlaði aö setja hann út I. Þá
komu tveir fullorönir menn og
drógu mig ofan af honum og
sögöu, aö nú væri nóg komiö. Þá
fékk ég lexíuna, sem hefur dugað
mér fram á þennan dag. Mér var
haWiö og ég var lúbarinn. Þetta
voru vinnubrögö þeirra; þeir voru
alltaf aö berja fólk. Þeir sátu
fyrir fólki I skjóli náttmyrkurs og
kjáíkabrutu menn eöa slógu úr
þeim tennur, vegna þess aö, eins
og þjóöernissinnar sögöu: Við
þolum þetta ekki lengur.
99
Eg geng með sldnDarn í mag
Jón múií Árnason í neigarpósisvio