Helgarpósturinn - 13.11.1981, Síða 17

.Föstudagur 13. nóvember 1981
Kvikmyndahátíö og Listahátíð 1 982
Eric Rohmer og Boris
Kristof sýna listir sínar
Kvikmyndhátið Listahátiðar
verður haldin dagana 30. janúar
til 7. febrúar á næsta ári, og er
dagskrá hennar farin að taka á
sig nokkuð fastmótaðan svip, en
alls verða sýndar rúmlega
tuttugu myndir, eins og á hátlð-
inni i fyrra.
Að sögn örnólfs Árnasonar
framkvæmdastjóra hátiðarinnar
hefur aldrei verið eins mikið um
myndir, sem sameina þá tvo kosti
að vera I háum gæðaflokki og
höfða tilbreiðs áhorfendahóps, og
á næsta ári. Kemur það til vegna
þess, að forstöðumenn hátiðar-
innar hafa sótt erlendar kvik-
myndahátiðir, þar sem þeir hafa
myndað tengsl við framleiöendur
og fleiri, sem hafa meö kvik-
myndir að gera.
örnólfur sagði, að eitt helsta
nýmælið, sem fyrirséö yröi á
hátíð næsta árs, væri það, aö
nokkrar myndir yrðu sýndar með
islenskum texta til þess að koma
til móts viö þá biógesti, sem ekki
hafa erlend tungumál á valdi
sinu, en hingað til hefur hátiðin
ekki haft bolmagn til þess að
framkvæma slikt.
Þær myndir, sem sýndar verða
með islenskum texta,eru Járn-
maðurinn eftir pólska leikstjór-
annWajda, Deprisa, deprisaeftir
Spánverjann Saura, og Der Boot
ist voll eftir Svisslendinginn
Marcus Imhoof.
Af öðrum myndum má nefna
Tempest frá Bretlandi. Hún er
gerð eftir samnefndu leikriti
Shakespeares og er Ieikstjóri
hennar Derek Jarman. Frá
Frakklandi koma myndirnar La
femme de I’aviateur eftir
Rohmer, Un mauvais fils eftir
Sautet, ásamt þriðju myndinni,
sem ekki er Ijóst enn hver veröur.
Finnskar myndir eru nokkrar,
Tulip Aa, aaeftir Pirjo Honkasalo
og Pekka Lehto, en þessi mynd
var sú eina frá Norðurlöndunum
á Cannes i vor, og Puntila eftir
þekktasta leikhúsleikstjóra
Finna, Rolf Langbacka. Frá Kan-
ada kemur Les bons-débarras
eftir Machevich.
Þýskar myndir verða Nick’s
Movie eftir Wim Wenders og
Maloueftir Jeannine Meerapfel.
Angi Vera heitir mynd frá Ung-
verjalandi eftir Pal Gabor, en sú
mynd hefur hlotið mikla aðsókn i
Danmörku og Ameriku.
örnólfur sagði, að enn væri ekki
ákveðið hvort islenskar myndir
yrðu meö og þá hvernig, og mun
það ekki skýrast fyrr en nær
dregur hátiöinni.
En það er ekki bara kvik-
myndahátið, sem verður á næsta
ári, þvi Listahátiöin sjálf veröur
haldin i vor. Þar veröur margt
góðra gesta, erlendra sem inn-
lendra,og skal fyrstan telja hinn
heimsfræga bassasöngvara Boris
Kristof, sem syngur siðasta dag
hátlðarinnar I Laugardalshöll við
undirleik Sinfóniunnar. Af inn-
lendum viðburðum ber hæst
frumflutning á Edduóratoriu
Jóns Leifs, sem Sinfónian og
Pólýfónkórinn munu flytja. Þá
má nefna frumflutning á nýrri
óperu, sem verður framlag Þjóð-
leikhússins.
Kvikmyndasýningar á íslandi 75 ára:
Afmælishátíðin heldur áfram
„Þetta er i fyrsta sinn, sem
sýndar eru myndir á vegum
Kvikmyndasafns islands, og hef-
ur tekist að safna saman öllum
leiknu þöglu kvikmyndunum,
sem á einhvern hátt eru tengdar
islandi. Þetta eru myndirnar
Fjalla-Eyvindur, Borgarættin,
Hadda Padda, Det Sovende Hus,
The Prodigal Son og Pecheurs
d’lslande, eða Fiskimennirnir við
island”, sagði Erlendur Sveins-
son, forstöðumaður Kvikmynda-
safns islands i samtah við Helg-
arpóstinn. En siðari hluta afmæl-
ishátiðarinnar I tilefni 75 ára af-
mælis kvikmyndasýninga á is-
landi fer fram I Nýja Bfói dagana
14.-21. nóvember. Sýningar þess-
ar fara fram á vegum Nýja Biós
og Kvikmyndasafns islands.
Þess verður jafnframt minnst,
að senn verða liðin 70 ár frá stofn-
un Nýja Biós, og af þvi tilefni
sýndar myndirnar Sigrún á
Sunnuhvoli, sem sýnd var þegar
bióið opnaði i núverandi húsa-
kynnum árið 1920, og Grikkinn
Sorba,ensU mynd hefurslegið öll
aðsóknarmd; i hUsinu. Auk þess
verða sýndar fréttamyndir frá
árunum milli 1920 og 30, sem
gerðar voru til sýninga i bi'óunum
á þeim árum.
„1 tengslum við þetta afmælis-
hald”, hélt Erlendur áfram,
„koma til landsins forstjórar
kvikmyndasafnanna á Norður-
löndunum og veröur efnt til fyrsta
sameiginlega fundar kvikmynda-
safnanna.”
Forstjóri Nordisk Film Komp-
ani, Ove Sevel, verður sérstakur
gestur Kvikmyndasafnsins þessa
hátiðisdaga og mun hann afhenda
safninu að gjöf Kambansmynd-
irnar Hadda Padda og Det Sov-
ende Hus, og sagöi Erlendur, að
það vildi svo skemmtilega til, að
aðeins fjórir dagar aðskildu 75
ára afmæli kvikmyndasýninga á
íslandi og 75 ára afmæli Nordisk
Film Kompani.
Að lokum sagði Erlendur, að
sig langaði til að vekja athygli
eldra fólks á prógramminu, og
sömuleiðis skólanna.
, ,Ég mundi vilja hvetja skólana
til þess að sýna þessu áhuga, þvi
að með þessum sýningum er hægt
að fá töluverða innsýn i þætti úr
kvikmyndasögu okkar. Það verð-
ur einnig gefið út vandað afmæl-
isrit.semgætivafalaustkomið að
góðum notum i skólum”, sagði
Erlendur Sveinsson, forstöðu-
maður Kvikmyndasafns tslands.
Þar sem þess mun sennilega
langtaðbiða, að Kvikmyndasafn-
ið efni aðnýjutilsýningaá mynd-
um úr fórum sinum, er ástæða til
að hvetja alla kvikmyndaunnend-
ur til að notfæra sér þetta ein-
staka tækifæri til að sjá þessar
gömlu myndir.
Þegar markaðurinn tók til sinna ráða
Enn voru myndböndin meðal
helstu fréttaefnis Rikisútvarps-
ins I siðustu viku. Þaö er ma-ki-
legt hvað þessu máli er sýndur
miklu meiri áhugi i rlkisfjöl-
miðlunum en örðum fjölmiðl-
um. Reyndar telja margir að
fréttastofa útvarpsins hafi átt
mestan þátt I útbreiðslu mynd-
bandakerfa — bæöi á Reykja-
vikursvæðinu en ekki siöur út á
landi með ofkeyrslu á málinu i
Adams Smith um framboö og
eftirspum). Spumingin um lög-
mæti myndbandakerfanna virð-
ist þvi oröin algert aukaatriði.
Útbreiðslan er orðin svo mikil
að þetta leikfang „fólksins”
verður tæpast tekið af þvi. Þó
ekki svo að skilja að sú staö-
reynd að um 25 þús. ReykviTc-
ingar hafi aðgang að mynd-
bandakerfi skipti einhverju
máli. Nei, þar vegur þyngst að
1^4
Fjölmiðlun
eftir Pétur J. Eirlksson
í- Jilll
fréttatimum. Kaldhæðnislegt er
það reyndar þvi fréttamenn
hafa átterfitt með aðdylja and-
úð sina á þessu uppátæki ein-
staklinga. Um það vitnar nei-
kvæðurtónn igarðfyrirtækisins
Videoson, sem vart hefur farið
framhjá neinum.
Auðvitað er ekkert óeðlilegt
þó Rikisútvarpið og starfsmenn
þess gerist viðskotaillir gagn-
vart myndbandamönnum, þótt
vafasamt sé fyrir þá að láta
illskuna skina i gegnum frétta-
timann. Hér er vissulega um
öflugan samkeppnisaðila að
ræða, sem útvarpið hlýtur að
bregðast við eins og önnur fyrir-
tæki I svipaðri aöstöðu. En svo
virðist sem nokkuð sé seint af
stað farið. Bæði löggjafinn og
Rikisútvarpið sváfu á verðinum
og vökni*u ekki fyrr en mark-
aðurinn haföi tekið til sinna
ráða (I samræmi viö kenningar
þorp og kaupstaöir á lands-
byggðinni „myndbandavæðast”
óðum og þingmenn munu aldrei
ráðast gegn vilja kjósenda sinna
þar. Nægir að benda á ummæli
menntamálaráðherra og æðsta
yfirmanns Rikisútvarpsins i
sjónvarpi fyrir nokkrum vikum
þessu tfl stuðnings.
Annars er það merkUegt, póli-
tiskt atriði til að velta vöngum
yfir hvernig markaðurinn þ.e.
fólkið tekur til sinna ráða þegar
eftirspum er ekki fullnægt.
Ráðamenn hafa undanfarin ár
haldið niðri afnotagjöldum út-
varps og sjónvarps, I orði
kveðnu til að vernda neytendur
en I raun til verndar sjálfúm sér
gegn hækkun vlsitölu. Fólkið
virðist hins vegar reiðubúið að
greiða þessa hækkun til að fá
betri þjónustu. Þar sem ráða-
menn koma i veg fyrir að Rikis-
útvarpið fái þessa peninga sem
fólkið vill borga, getur það ekki
uppfyllt allar þær kröfur sem til
þess eru gerðar. Aörir aðilar
hljóta þvi að þurfa að uppfylla
þessar kröfur — og það stendur
sannarlega ekki á einkaaðilum
að gera það.
Og nú heitir Morgunpósturinn
Morgunvaka — breytt og skul-
um við segja bætt. Um það ætla
ég aö gera fyrirvara, þvi mér
þykir nokkuð vanta á friskleika
og hraða, sem einkenndu Morg-
unpóst þeirra Páls og Sigmars
fyrsta árið. Annars virðist mér
Onundur Björnsson vera aö ná
gófri útvarpstækni og er efni i
afbragðsgóðan spyrjanda. en þó
er eins og brodchnn vanti i þátt
þeirra Páls, og hann þyrfti að
koma þvi ekki veitir af þvi að
friska upp morgunútvarpið.
Burtséð frá Morgunvökunni og
fréttum er fátt úr morgunút-
varpi að hafa til skemmtunar og
gagns —og nú er komin ný plata
með Mezzoforte.
Sjónvarpið vakti vissulega
vonir okkar, sem þyrstir i
spenning þegar tilkynnt var um
nýja sakamálaseriu „Hart á
móti hörðu”. Loksins. En þvili'k
vonbrigði. Hér reyndist vera á
ferðinni forheimskandi væmnis-
vella, ekki einu sinni spennandi,
sem ég getekki imyndað mérað
nokkur yfir 10 ára aldri hafi
gaman af. Ég trúi þvi ekki að
Lista-ogskemmtideild getiekki
betur. Er hún ekki búin að láta
okkur biöa nógu lengi eftir góð-
um þriller?
— PJE.
Að vera souverain
HalldórLaxness: Við heygarðs-
hornið.
Helgafell 1981, 229 bls.
Á ofanveröri síðustu öld og
langt fram á þessa var það
mikil tlska i bókmenntafræNim
að halda til haga öllum smá-
munum mikilsháttar rit-
höfunda, safna þeim saman likt
og hagalögðum og gefa út.
Þannig eru til útgáfur með
minnisgreinum skálda eins og
Ibsens eða annarra ámóta og
eru ævisöguriturum fyrr og nú
sifeHd uppspretta. Jafnan gráta
meain þá allt það sem „aldirnar
leiföu skörðu” og fór I súginn
vegar kemur lika fram annað
atriði I sambandi við Snorra og
ég get ekki stillt mig um að
vikja aö þvi lika.
Það var sagt um norska góð-
skáldið Vinje að hann hefði haft
meirimætur á skáldskap sinum
en annarra og þvi gjarna vitnað
i eigin kvæði þegar hann fhitti
ræður. Ibsen henti þetta á lofti
og stældi i Pétri Gaut, sem si-
fellt vitnar i eiginorö. En þar
sem Vinje sagði „Eg sa ein
gong...” eöa eitthvað þvilikt
hefur Pétur venjulega gleymt
hver átti upphafið.
Aðurnefnd Ræða um Snorra
endar meö glæsibrag eins og
vm
H & MHP'' Bókmenntir
eftir Heimi Pálsson
T^BI \. 'f ’ M Mvm
áður en þess var gáð aö setja
þaö á bók. — Fyrir þá sem
aöhyllast slika bókmenntasögu-
tisku ellegar una sér löngum
stundum við sem allra nostur-
samlegastar myndir af rit-
höfundum og mikilmennum er
mikill fengur að þvi að Halldór
Laxness skuli vera svo iðinn við
að draga saman í ritgerðasöfn
margháttaða smámuni sem úr
penna hans hafa hrotiö og spara
þannig mörgum manni mikla
vinnu og leit. Þaö er þesskonar
efni sem fundið veröur á hinni
nýju bók og hefur fengið heitið
Við heygaröshornið (liklega er
það þess vegna sem svo margir
halda að hún sé framhald af t
túninu heima).
Það er varla að maöur viti
hvernig fara á að þvi að skrifa
ritfregn, hvað þá ritdóm um
slika bók. Varla fer maöur að
setja hornin i' minningargreinar
um látið ágætisfólk, enda sann-
ast mála að sjaldnast yrði að
nokkru fundiö. Þvi enn á átt-
ræðisaldrinum stýrir Halldór
Laxness penna sinum eða ritvél
þannig að smámenni eins og
undirritaður hljóta að játasmæð
sina. — Ekki er heldur þvi til aö
dreifa að þarna séu settar fram
kenningar eða hugmyndir sem
beinlinis séu til þess fallnar að
.valda timamótum eða hvetja til
rökræðu. Aö visu er sumt af þvi
sem segir um fornsögur og
fornar bókmenntír ofurlitið i þá
átt. T.d. get ég naumast fiil-
þakkað HL að hann skuli enn
nenna aö klifa á þeim aum-
ingjaskap landa hans aö sinna
ekki kaþólskum helgiritum
fornum (sbr. grein um Mari'u
sögu). Sömuleiðis þykir mér
vænt um aö hann skuli enn
vekja athygli á „dönsku-
slettum” I islensku máli þegar
málhreinsarar sýnast halda að
allt yröi leyst ef ensk tunga
fengist lögð af. — Hins vegar
held ég að HL hljóti lika aö vera
mér sammála um að fáeinar
slettur i máli séu gersamlega
skaðlausar miðað við þaö sem
gerast myndi ef setningagerð
tungunnar héldi áfram að for-
djarfast og apa útlenskt.
Merkilegt fyrirbæri er það á
þessari bók að þar er prentuð
fremst Ræða um Snorra og
siðan næraftast i bókinni endur-
prentuð — á dönsku. Þetta
sýnist vera gert (skv. inngangs-
orðum höf. að dönsku þýð-
ingunni) Döium til háðungar,
þvi þeirvildu ekki prenta grein-
ina þegar þeim barst. hún.
Sannast að segja er ég hræddur
um að dönsk þjóð kippi sér ekki
mjög upp við það þótt íslenskur
höfundur sé sár vegna fálætis
hennar um mikinn listamann
eins og Snorra. En þeim sem
hefurgaman af aö glugga i þýð-
ingar og velta fyrir sér marg-
vislegum þýðingarvanda er
náttúrlega greiði gerður með
þessum samhliða textum. Hins
höfundarins var von og visa:
„Til er á erlendu máli orö sem
heitir souverain, súveren —
franskt upphaflega. Þetta orð er
haft um keisara og páfa, en ekki
vanalega konúnga. Maöur sem
lýst er með þessu oröi hefur
vald til að segja hverjum sem er
fyrir verkum, einnig konúngum,
en tekur ekki við skipun frá
neinum. Einginn nema maöur
af þessari gráðu skrifar bók
einsog Ólafs sögu ens helga.”
(Bls. 20)
Þetta er vissulega bæði skáld-
legt og gott, þótt það segi manni
kannski ekki margt um Snorra.
Ræðan var f lutt árið 1979 og ári
siðar eiga þeir bréfaskipti Hall-
dór og franski prófessorinn
Régis Boyer, Þá spyr sá franski
lærdómsmaður svo: „Snorri
Sturluson er vafalaust einn
mestur ritsnillingur vestur-evr-
ópskra miðalda, þó nafn hans sé
ókunnugt utan Skandinaviu.
Hvemig skilgreinið þér verk
hans og snilldargáfu?” Og
svarið verður: „Hann hefur
verið kallaöur souverain.
Aðeins hefur fræðimönnum
láðst að rannsaka mörkin milli
skáldskapar og sagnfræði hjá
honum. Menn vita aldrei gerla á
hverjuhann tekur mark i sagn-
fræði né hvort sagnfræðileg
sjónarmið skifta hann máli.”
(Bls. 102-3.)
Minvegna má vel vera að það
sé út af fyrir sig nóg svar handa
Boyer að kalla Snorra souver-
ain, en mér finnst dálitið hæpið
aö vitna i Ræðu um Snorra sem
almennt viötekin spakmæli:
„Hann hefur veriö kallaður...”!
Hinu má svo gjaman bæta við
að eigi þetta franskættaða lýs-
ingarorö við um Snorra má ekki
siður hafa þaö um annan Is-
lenskan höfumd löngu siðar.
Hafi einhver okkar manna átt
skiliö að kallast souverain er
það Halldór Laxness.
HP
Halldór Laxness — hafi ein-
hver okkar manna átt skilið að
kallast „souverain” er þaö
hann, segir Heimir m.a. I um-
sögn sinni.