Helgarpósturinn - 27.11.1981, Blaðsíða 22

22
„KVIKMYNDIN EKKI
SÖNNUN Á NEINU"
segir hollensk myndlistarkona, Christine
Koenigs, sem sýnir
myndir sínar
á kvikmyndahátíð
Nýlistasafnsins
Nýlistasafniö við Vatnsstig
hefur að undanförnu staöið fyrir
kvikmyndahátið, þar sem sýndar
hafa verið kvikmyndir mynd-
listarmanna, bæði innlendra og
erlendra.
Hollensk myndlistarkona,
Christine Koenings, er nokkurs
konargestur hátiðarinnar, en hún
kom með i fórum sinum myndir
eftir sjálfa sig, ásamt myndum
eftir Lauwrence Weiner, Babeth,,
Teun Hocks og Ulay og Marinu
Abramovic.
Helgarpósturinn hitti Christine
Koenigs að máli og var hún beðin
að segja frá þessum myndum.
Hún sagði, að þessir listamenn
notuðu kvikmyndamiðilinn i
ákveðnum tilgangi, þvi að ef svo
væri ekki myndu þeir nota mál-
verkið, eða eitthvað annað. Ein-
beiting áhorfandans væri miklu
meiri frammi fyrir kvikmyndinni
en öðrum miðli og þannig væri
hægt að koma miklu að á stuttum
tima. Pað eina sem áhorfandinn
sæi á þessum tima væri myndin
og hann heyrði aðeins hljóöin,
sem henni fylgdu.
„Þess vegna kann ég svo vel aö
meta kvikmyndamiöilinn og tek
hann fram yfir videó og sjónvarp,
vegna þess, að þá eru ljós yfirleitt
kveikt, fólk getur. gengið um og
talað, og það horfir ekki raun-
verulega á.”
Christine vildi taka þaö fram,
að kvikmyndir þessar væru ekki
tilraunamyndir, heldur væru
listamennirnir að koma á fram-
færi hugmyndum sinum, og
hefðu þeir kosið kvikmyndamiðil-
inn til þess.
Um aðdragandann að fyrstu
kvikmynd sinni, sagði Christine
að hún hefði veriö að mála seriu
af myndum, sem fjölluðu um
regn, en fólk hefði ekki skiliö þau.
Hún ákvað þá að gera kvikmynd
um samaefni til þessaðsanna, að
myndirnar væru rétt málaöar.
,,En kvikmynd er ekki sönnun á
neinu. Hún er miðill eins og mál-
verkið, en fólk tekur hana frekar
sem sönnun, þar sem hún er nær
veruleikanum. Ég fékk styrk til
að gera þessa mynd og gat þess
vegna gert hana meö atvinnu-
mönnum.
önnur kvikmynd min heitir -
„Rythm” og er það ritmi regn-
hlifar sem opnast og lokast á vixl,
og ég hef þessa mynd meðferðis
núna.”
Aðspurð um það hvort margir
myndlistarmenn i Hollandi
notuðu kvikmyndina sem tján-
ingartæki, sagði Christine að svo
væri ekki, og sæi hún ekki fram á
það, að listamenn færu almennt
að nota kvikmyndir meira.
„Ég held, að sumir geti tjáð sig
betur með kvikmynd, en enn
aðrir tjái sig betur með málverk-
inu. Það er mjög einstaklings-
bundið hvaða miðil menn kjósa
sér. Ég held, að á ákveðnum
timabilum reyndu menn kannski
fyrir sér meö kvikmyndina.
Sumir halda siðan áfram, en
aðrir ekki. Það tekur venjulega
nokkurn tima áður en menn finna
þann miðil, sem hentar þeim
best”, sagði Christine Koenings.
Föstudagur 27. nóv^lBfck. I9fii
lb Monty ogAnna Lemin Wihom (fremst) forstöðumenn dönsku og
sænsku kvikmyndasafnanna og Uve Sevel forstjóri Nordisk filni horfa
á isienska kvikmynd i Regnboganum (mynd: Jim Smart).
Góöar gjafir frá Nordisk Film:
Tvær gamlar kvikmyndir
eftir Guömund Kamban
— Tilefni þess að við gefum is-
lenska kvikmyndasafninu þessar
tvær kvikmyndir er það, að um
þessar mundir eru liðin 75 ár sið-
an Nordisk film hóf starfsemi
sína, og um leið er liöinn jafn
langur timi frá þvi að reglulegar
kvikmyndasýningar hófust á Is-
landi.
Þannig skýrir Uve Sevel for-
stjóri Nordisk film þá ákvörðun
fyrirtækisins að færa Islenska
kvikmyndasafninu að gjöf eintök
af kvikmyndunum Hadda Padda
og Det sovende hus, sem voru
gerðar undir stjórn Guðmundar
Kambans, eftir hans eigin hand-
riti á árunum 1914 og 1915.
Sevel kom tii Islands af þessu
tilefni ásamt forstöðumanni
danska Kvikmyndasafnsins, Ib
Monty, og forstöðumanni sænska
safnsins, Anna Lemin Wibom.
En tilefni gjafarinnar er ekki
aðeins þetta tvöfalda afmæli.
— Við i Nordisk film erum m jög
hlynntir starfsemi kvikmynda-
e/garpósturinn._
safna almennt og álitum, að slik-
ar stofnanir séu bráðnauösynleg-
ar við uppbyggingu kvikmynda-
listarinnar. Það er ómetanlegt,
að til séu á einum stað, og skráðar,
gamlar kvikmyndir, innlendar og
erlendar, þar sem hægt er að
gri'pa til þeirra til að sýna al-
menningi og ekki siður fyrir upp-
rennandi kvikmyndafólk og nem-
endur i kvikmyndaskólum til að
sækja i þær hugmyndir og
innblástur. Þetta hafa margir
meistarar nútimans gert. Þar
nægir aö nefna itölsku meistar-
ana Antonioni og Fellini, sem
báðir sökktu sér niður i kvik-
myndasafnið i Paris þegar þeir
voru ungir menn, segir Ib Monty.
Við þetta bætir Wibom, að Ing-
mar Bergmann hafi verið tiður
gestur i sænska kvikmyndasafn-
inu árum saman, og eftir að hann
fluttist til Þýskalands fyrir
nokkrum árum sakni hann mest
að hafa ekki aðgang að þvi, enda
þótthann eigi sjálfur dágott safn
gamalla kvikmynda.
Ncrdisk film lætur ekki við það
sitja að gefa góöa gjöf til íslands i
tilefni af afmælinu. Nýlega var
lokið við endurreisn elsta uppi-
standandi kvikmyndavers i Dan-
mörku á vegum félagsins. Þegar
kvikmyndaverið,semer frá árinu
1906, var tilbiíið var það afhent
danska kvikmyndasafninu að
gjöf.
Athygli þeirra þremenning-
anna var að sjálfsögðu vakin á
elsta kvikmyndahúsi okkar Is-
lendinga, Fjalakettinum, jafn-
skjótt og þau komu til Reykjavík-
ur. Og öllum bar þeimsaman um,
að enginn vafiværiá þvi, að þetta
hús bæri að varðveita, helst gera
það upp i það horf sem það var
meðan þar voru sýndar biómynd-
ir.
— Það væri glæsileg afmælis-
gjöf til islenskrar kvikmyndalist-
ar ef það væri gert, segir Uve
Sevel um það. —ÞG
lllkvittni og kvikindisskapur
Or Illum feng Alþýöulcikhússins —fyndnin er óvenjuleg og ekki vfst
að hún sc við hæfi allra, cn ég hvet alla sem unna illkvittni og kvik-
indisskap að sjá þessa sýningu,segir Gunnlaugur m.a. I umsögn
sinni.
Alþýðuleikhúsið:
Iilur fengur eftir Joe Orton.
Þýðandi: Svcrrir Hólmarsson.
Leikinynd: Jón Þórisson.
Leikstjóri: Þórhallur Sigurðs-
son.
Leikendur: Bjarni Steingrims-
son, Heiga Jónsdóttir, Guð-
mundur Ólafsson, Bjarni
Ingvarsson, Arnar Jónsson og
Borgar Garðarsson.
Joe Orton er Breti runninn
upp úr verkamannahverfi stór-
borgar sem á stuttri ævi skildi
eftir sig markverð spor i bresk-
um leikhúsheimi. Hann varð að-
eins 35 ára, rétt farinn að njóta
frægðar og frama, þegar sam-
býlismaður hans drap hann
vegna öfundar yfir velgengni
hans. Eftir Orton liggja sjö leik-
verk og ein skáldsaga sem gefin
var út eftir dauða hans. Orton
fæddist 1933 ogdó 1967. Það þyk-
ir einkenna verk hans að hann
sæti hvers færist til þess að
ganga fram af fólki sérstaklega
i umfjöllun um það sem venju-
legu fólki er meira og minna
heilagt.
Leikritið Illur fengur (Loot)
var frumsýnt 1965. Leikritið er
byggt upp af svæsnum kvikind-
ishætti þar sem dauðinn, trúar-
brögðin og siðast en ekki slst yf-
irvöldin, sérilagi lögreglan eru
tekin til meðferðar. Segja má að
leikritið sé grundvallað á þeirri
kennisetningu sem höfö er eftir
Orton að „fólk sé óforbetran-
lega slæmt, en óumræðilega
fyndið”.
Leikritið hefst á þvi að sóma-
kær kaþólikki og framámaður i
safnaðarstarfinu er að búa út
virðulega útför nýlátinnar eig-
inkonu sinnar. Hjúkrunarkonan
sem hugsaði um hina látnu sið-
ustu vikurnar, en það kemur i
ljós að hún hefur átt sjö eigin-
menn á jafnmörgum árum,
reynir strax að leggja snörur
sinar fyrir syrgjandann. Siðar
kemur i ijós að ekki er allt méö
felldu um fráfall frúarinnar. Vel
uppalinn sonur hjónanna er i
slagtogi með alræmdum
kvennaflagara sem á að baki
fimm lausaleiksbörn og sitthvað
fleira, reynist ekki vera sá eng-
ill sem faðirinn hugði. Hafa þeir
félagarnir nýlokið við stórt
bankarán og eru peningarnir
geymdir inni i skáp á heimilinu.
Lögreglan er komin á spor
þeirra og ákveða þeir að skipta
á likinu og peningunum, setja
peningana i kistuna og likið i
skápinn. Þá kemur „maðurinn
frá vatnsveitunni” sem fljótlega
er ljóst að er Truscott foringi I
Scotland Yard. Þarmeð er hafin
ótrúleg atburðarás sem endar
meö þvi að sá sem trúir á heið-
arleika og réttlæti fær makleg
málagjöld, en skúrkarnir hrósa
sigri. Sannarlega óvenjulegur
endir.
En það er ekki bara atburöa-
rásin sem er drepfyndin (ef
maður má nota þaö orö um
þetta leikrit) heldur er textinn
uppfullur af meinfyndnum mót-
sögnum og illkvittnislegum at-
hugasemdum.
Þessi tegund af húmor á vel
við kimnigáfu tslendinga sem
ákaflega oft byggir á iilkvittni
af einhverju tagi. Hinsvegar má
segja að margt af þvi sem höf-
undur beinir spjótum sinum að
er alls ekki eins heilagt í hugum
Islendinga og Breta. Til dæmis
eru tslendingar kærulausir um
trúarbrögð og ég veit ekki til
þess að hér hafi nokkurntima
rikt lotningarkennd viröing fyr-
ir yfirvöldunum. Það sem kann
að hneyksla margan Breta nið-
ur i tær, geta flestir tslendingar
yppt öxlum yfir og glott að.
En þrátt fyrir að skotin séu
ekki eins föst hér á landi og úti,
er illkvittnín nógu kvikindisleg
til þess að standa alveg fyrir
sinu.
Leikstjórinn leggur i þessu
verki áherslu á hraða og hóflega
stilfærslu i leikmáta og tekst
hvorttveggja vel, enda trúlega
nauðsynlegt i svörtum farsa af
þessu tagi.
Hlutverkin fimm, faðirinn,
hjúkkan, sonurinn, vinurinn og
löggan eru tiltölulega jafngild i
sýningunni, þó mest beri e.t.v. á
tveimur fyrstnefndum og þeim
siðastnefnda. Leikhópurinn i
heild skilaöi sinu verki mjög
vel, enda skiptir miklu i hröðum
farsa að hópurinn sé samtaka.
Það er eiginlega grundvöllur
þess að slik sýning takist vel.
Einstakir leikarar sköpuðu
einnig skýrar og vel afmarkað-
ar persónur. I þvi efni fannst
mér Arnar Jónsson og Helga
Jónsdóttir skera sig nokkuö úr
hópnum, enda bæði tvö þjálfaðri
leikarar en hinir.
Leikmynd Jóns Þórissonar
er eiginlega hefðbundin farsa-
sviðsmynd, stofa með tveimur
dyrum og einum stórum skáp,
sem getur veriö til margra hluta
nytsamlegur.
Eins og fram hefur komið er
Leikfélag Kópavogs frumsýnir
Aldrei er friður eftir Andrés
Indriðason, sem jafnframt er
leikstjóri. Leikmynd: Gunnar
Bjarnason. Leikendur: Jóhanna
Harðardóttir, Gunnar Magnús-
son, Stefán Eiriksson, Valgerður
Schopka, Sólrún Ingvadóttir,
Guðbrandur Valdi m arsson,
Svanhildur Th. Valdimarsdóttir,
Hrafn Hauksson, Kári Gislason,
Baldur Hólmgeirsson, Sigriður
Eyþórsdóttir, Finnur Magnússon
og ögmundur Jóhannesson.
Kópavogsleikhúsið hóf sitt 25.
leikár með frumsýningu á nýju
islensku verki Aldrei er friöur eft-
ir Andrés Indriðason. Leikurinn
fjallar um fjölskyldu sem býr I
Kópavogi og greinir frá þremur
atvikum i lífi hennar. Fyrst eru
sýndar myndir af fjölskyldunni i
nýju húsi daginn sem þau flytja
inn. Hjónin Haraldur og Guðrún
eiga tvö börn, Tótu og Nonna, og
auk þess gengur Guðrún með
þriðja barnið. önnur myndaröðin
lýsir deginum þegar Guðrún
kemur heim af fæðingardeildinni
og Haraldur stjanar i kringum
hana. Þriðja myndaröðin tekur
siðan fyrir skirnarveisluna.
Andrés byggir þetta verk sitt
upp á myndum úr fjölskyldu-
textinn viöa meinfyndinn og fæ
ég ekki betur séð en að þýðand-
inn hafi unnið gott verk (án þess
að ég geti nokkuð sagt um trún-
að hans við frumtextann).
Það verður ekki annað sagt en
að þetta leikrit sé nokkuö sér-
stakt, enda upphafið að stuttum
albúmi hjónanna og verður þess
vegna stundum að notast viö
Nonna litla sem sögumann til
þess að hraða atburðarásinni.
Annars finnst mér verkið bera
þess talsvert merki aö höfundur
hefur unniö við sjónvarp og verk-
ið heföi eflaust notið sin betur í
þeim miðli. Leikurinn er kynntur
sem „verk fyrir alla fjölskyld-
una” en held þó að óhætt sé að
fullyrða að hann er einkum fyrir
börn, sonur minn haföi altént
meira gaman af honum en ég.
Annars stendur verkið varla
undir nafni sem gamanleikur, til
þess er húmorinn of lágkúruíeg-
ur. Það er móðir Guðrúnar sem
veldur þvi að Aldrei er friður.
Hún er þó fyrst og fremst tengda-
mamma, þ.e. hún fellur alveg að
hinni klassisku imynd tengda-
móðurinnar, afskiptasöm, nöldr-
andi og leiðinleg (það þarf vart aö
taka það fram að hún hefur
manninn sinn alveg i vasanum,
„skassið”). Þessi týpa er nú orð-
in heldur útjöskuð til þess að
maður hafi gaman af henni. Vita-
skuld gengur henni allt i óhaginn
(sest m.a. á eggjabakka, ha,
ha...). Haraldur er einnig þekkt
týpa úr heimi bókmenntanna.
Hann er m.a. svo illa að sér i
frægðarferli höfundar. Fyndni
þess er óvenjuleg og ekki vist að
hún sé við hæfi allra, en ég hvet
alla sem unna illkvittni og kvik-
indisskap, að sjá þessa sýningu
(ætli þeir séu ekki fjári marg-
ir??).
heimilisstörfum að hann getur
ekki soðið pulsur (ha, ha, ha).
Það örlar næsta sjáldan á virki-
lega frumlegum húmor I þessu
verki og aldrei kitlaði það hlátur-
taugarnar úr hófi. Það er helst
þegar strákurinn Nonni leggur
mælikvarða barnsins á gjörðir
hirnra fullorðnu að verkið verður
spaugilegt, enda hefur Andrés
sýnt það að honum lætur vel að
lýsa börnum.
Andrés leikstýrir verkinu sjálf-
ur. Heldur þótti mér gæta litilla
tilþirfa á þvi sviði og stundum
datt leikurinn niður i algera lág-
kúru (prestfrúin er t.d. flámælt!).
Leikendur sýna fæstir mikil til-
þrif enda gefa hlutverkin fæst
mikla möguleika. Ég má þó til
með að nefna Stefán Eiriksson,
sem lék Nonna, alveg sérstak-
lega. Hann skilaði sinu hlutverki
með sóma, skýrmæltur og kot-
roskinn alltaf.
Aldrei er friður kemur vart til
með að ógna aðsóknarmeti þvi er
Þorlákur þreytti setti i Kópavogs-
leikhúsinu. Verkið er einfaldlega
ekki nógu gott. Andrés Indriðason
getur örugglega gert mun betur
en að þessu sinni og hið sama má
segja um aðstandendur leikhúss-
ins. Það er von min að sjálfsgagn-
rýninni verði beint að rótum
meinsins, það yrði öllum til góös.
SS.
G. Ast.
Afskiptasöm tengdamamma