Helgarpósturinn - 04.04.1985, Blaðsíða 8

Islenskur fíkniefnamarkaður
er stór; það kostar sitt að
metta hann. En hann er mett-
aður, og meira en það. Engir aðrir
en fjársterkir menn geta staðið á
bak við það. Þeir sem eru á kafi í
neyslunni eiga aldrei aur. Hann fer
beint í efniskaup og síðan er hald-
in veisla. Þú getur þurft að leggja
allt að þrjú hundruð þúsundum í
eina sendingu. Svo mikill pening-
ur fyrirfinnst ekki hvar sem er. Eft-
ir tíu ár í þessum bransa er ég nán-
ast sannfærður um að það fyrir-
finnast fjársterkir aðilar á bak við
þetta. Sumir nota þetta eingöngu
sem fjáröflunarleið, aðrir til að
fjármagna jafnframt eigin neyslu.
Orðrómurinn hefur stöðugt verið
á kreiki. Hann er alltof magnaður
til að eiga ekki við rök að styðjast.
Það er fullt af efnum á mark-
aðnum; kók, spítt (amfetamín),
sýra (LSD), hass, gras, ofskynj-
unarsveppir og morfín. Ef þú vilt
heróín geturðu eflaust fengið það.
Það er mikið af sýru (LSD). Fyrir
tveimur árum var ekki hægt að fá
hana. Núna nærðu í hana eins og
poppkorn. Stundum hefur verið
svo yfirfullt af efnum, að það hefur
verið erfitt að koma þeim í verð.
Ég sat einu sinni uppi með „kók“
í langan tíma. En þá var aftur á
móti ekki möguleiki að ná í hass.“
— Lögreglan segist ekki hafa
lagt hald á neitt kókaín það sem af
er þessu ári.
Hann skellir upp úr: „Ég gæti
verið búinn að redda því áður en
ég klára úr þessum kaffibolla!"
„Reykjavík er orðin stórborg.
Það er enginn þorpsblær á henni
lengur hvað þetta snertir. Þetta er
harðneskjulegur heimur; fullur af
ofbeldi, hótunum, tortryggni og
afbrotum. Menn nota byssur til að
ógna með. Ég veit um að minnsta
kosti tvær eða þrjár. Ennþá hefur
þó enginn skotið úr þeim, Hnífar
eru hins vegar notaðir. Með þeim
hafa þeir skorið og sært hvern
annan í slagsmálum. Ég tala ekki
um ef framboðið af efnum er orðið
svo mikið, að þeir bítast um mark-
aðinn. Auðvitað kæra menn ekki.
Þeir geta það ekki. Þeir sitja allir í
sömu súpunni."
„Menn hittast á ákveðnum stöð-
um í bænum og díla, kaupa og
selja. Þessir staðir eru til dæmis
Kaffitorgið, Bólinghöllin, Borgin,
billjardstofurnar og líkams-
rœktarstöðvarnar. Ef menn vantar
efni, fara þeir þangað. Það eru allt-
af einhverjir staddir þar sem eiga
eða selja."
Þetta eru brot úr samtölum sem
Helgarpósturinn hefur átt við
nokkra, sem þekkja gjörla til í ís-
lenskum fíkniefnaheimi. Þó þeir
hafi snúið frá honum, neita þeir al-
gjörlega að gefa upp nöfn. I sum-
um tilvikum voru þeir heldur ekki
reiðubúnir til að láta í té ákveðna
vitneskju. Ástæða? „Ég bý yfir
upplýsingum sem svo fáir hafa, að
það yrði ósköp auðvelt að rekja
lekann til mín.“
— Og hvað með það? Hvað œtti
svo sem að gerast?
„Ég yrði örugglega barinn, ef
ekki eitthvað enn verra. Það kost-
ar ekki nema 50 til 60 þúsund að
leigja rnenn."
Þetta hljómar digurbarkalega,
kynnu einhverjir að hugsa. En
sannleikurinn er sá, að þessi ótti
var sammerkur viðmælendum
HP. Allir þekktu þeir dæmi þess að
menn hefðu verið beittir ofbeldi
fyrir tungulipurð — fyrir að vera
„stikkerar"
Markaóurinn ekki úr
skoróum, þó efni séu
geró upptæk
Að draga upp heildarmynd af
fíkniefnamarkaðnum hérlendis
virðist nær ómögulegt. Innflytj-
endur, dreifingaraðilar, kerfi, inn-
flutningsleiðir? Það er erfitt að
henda reiður á hvernig dæmið
gengur fyrir sig.
„Ef það væri hægt að draga upp
skíra mynd af þessu, væri eitthvað
að. Ef maður gæti gert sér grein
fyrir umfanginu, væri kerfið ekki
eins pottþétt og það á að vera.
Þetta byggist allt upp á því að ekk-
ert leki út.“
„Dreifingin er flókin. Það er
skipulagt kerfi í gangi, sem hefur
þróast í gegnum árin. Öðru vísi er
þetta ekki hægt. Mannabreytingar
eru tíðar. Menn eru kannski með
toppdreifingu í tvö ár. Svo hætta
þeir; fara í meðferð, eru teknir eða
fara einfaldlega á taugum. En kerf-
ið gengur í erfðir. Það tekur annar
við þar sem hinn hætti.“
„Ánnars eru nokkrir þrælrútín-
eraðir menn í þessu. Þeir voru
með í kjarnanum sem byrjaði, og
hafa haldið áfram í gegnum árin.
Þeir hafa ekki verið teknir lengi."
„Hins vegar er mjög stór hópur
sem stendur að þessu, stærri en ég
hélt til skamms tíma. Ég hélt ég
þekkti orðið töluvert á kerfið, en
það er eins og hlutirnir hætti
aldrei að koma manni á óvart. Það
segir líka sitt um umfangið, að það
skiptir engu þó að löggan geri efni
upptæk. Það breytir engu um
markaðsástand í bænum. í fyrra
náðust 20 kíló. Það sá ekki högg á
vatni. Hér á árum áður hefði al-
deilis orðið hörgull við svona
nokkuð. En það er bara nóg fyrir.
Ég veit t.d. með vissu um 1 V4 kíló af
,,kóki“ sem hefur komið inn í
landið á síðasta 1 'A ári“.
„Það fer ýmsum sögum af því
hverjir tengjast dreifingu fíkni-
efna, þar á meðal eru nefndir
nafntogaðir skemmtistaðir, mat-
sölustaðir og ákveðnar verslanir.
Það er reyndar furðulegt að lög-
reglan skuli ekkert gera í þeim
málum. Maður þorir líka að stað-
hæfa að það séu stórir bissness-
karlar í þessu."
„Upphaflega var þetta þannig,
að nokkrar grúppur voru í dóp-
neyslunni, og hver gerði einn eða
tvo menn út til að kaupa efni. Þeir
voru kannski teknir, játuðu allt og
hinir fyrirgáfu þeim. Nú er mönn-
um ekki fyrirgefið slíkt kjaftæði."
„Og það er eins gott að borga
sínar skuldir í þessum bransa. Ná-
ungi sem var nýkominn úr með-
ferð, skuldaði enn töluvert vegna
efniskaupa. Hann fékk vinnu hjá
fyrirtæki, og endaði með að stinga
af með tvö hundruð þúsund úr
kassanum. Hann sá ekki aðra leið,
því seljendurnir þjörmuðu svo að
honum vegna skuldarinnar."
„Svo eru okurlánarar í þessum
bransa. Það er sagt að þeir viti í
hvað þeir eru að lána, en láti sem
þeir viti ekkert.“
„Kók“ á öllum
skemmtistöóum
tli það séu ekki um
sex eða sjö ár síðan
menn fóru að flytja
inn hass til að græða
á því. í kringum ’80 fór að bera á
„kóki“ og „spítti". Upp úr því varð
til harður kjarni af „spíttliði".
„Kókið" var bara þekkt meðal
þeirra sem áttu peninga; fólks á
aldrinum 30 ára til 45 eða 50 ára.
Nýríka fólksins, bissnessmann-
anna og liðsins í skemmtanabrans-
anum.
'83 fót að bera meira á „kóki“ á
markaðnum. En það er eingöngu
í notkun hjá þeim sem eiga pen-
inga. Það er ekki á götunni, ekki
hjá unglingunum. Þeir gera meira
af því að sprauta sig, með „spítti",
brennivíni og pillum. Þegar
grammið af „kóki“ kostar viku-
laun verkamanns, 6-8000 krónur,
segir það sig sjálft að það er bund-
ið við þá sem eiga peninga.
Það eru miklar fjárfúlgur í
þessu. Þetta er auðveld fjáröflun.
Innkaupsverð á grammi af kóki er
1200—2000 krónur. Það fer alltaf
„köttað" á markað, sem þýðir að
öðrum efnum — s.s. mjólkursykri,
spítti, monytor (hægðalyf fyrir
ungbörn) og staðdeyfilyfjum tann-
lækna er blandað saman við það.
Úr einu grammi verða auðveld-
lega tvö góð grömm og þrjú vond.
Þá eru peningarnir farnir að marg-
faldast. Það er aðeins mjög þröng-
ur hópur sem hefur aðgang að
hreinu ,,kóki“.
Neyslan? Það er nákvæmlega
sama mynstur í þeim efnum á Is-
landi og í Ameríku. Ef við getum
talað um milli- og yfirstétt, þá er
neyslan bundin við hana. Þá sem
hafa seðla. „Kókið“ er tískuefni.
Þú finnur það í tískuheiminum,
skemmtanaiðnaðinum, hjá biss-
nessmanninum, forstjóranum —
ólíklegasta fólki. Sumir nota það
daglega. Aðrir slá saman og nota
við hátíðleg tækifæri.
Þetta er ágiskun, en það gætu
verið hundrað til þrjú hundruð
manns hér á landi sem nota „kók“.
Ef maður er meðvitaður um það,
má sjá „kók“ í notkun á öllum
skemmtistöðum borgarinnar. Það
fer svo lítið fyrir því. Þú ferð bara’
á klósettið og færð þér í nös. Ekk-
ert mál!“
Faldi dópió í klefa
skipstjórans
Innflutningsleiðir eru margar.
Stærstur hluti fíkniefnanna er
talinn berast sjóleiðina; með
skipum og minni bátum sem
fara í siglingar. Einn viðmælenda
HP réði sig t.d. á „fraktará' til þess
að smygla inn fíkniefnum.
„Fyrstu kaupin fjármögnuðum
við með innbrotum og bruggsölu.
Ég smyglaði öllu sem ég náði í,
hassi, amfetamíni og kókaíni. í eitt
skiptið kassa af morfíni. Ég varð
útsmoginn með tímanum. Ég
komst upp á lag með að fela dópið
í klefa skipstjórans, — í dýnunni
hans, undir gólfinu og stundum
kom ég því snyrtilega fyrir í pökk-
um sem hann hafði keypt handa
fjölskyldunni. Svo dreifði maður
pipar um skipið til að rugla hass-
hundinn, þegar von var á honum
um borð.“
Fíkniefnalögreglan:
Fjárfúlgur — mikil gróðavon
„Það eru sjálfsagt notaðar allar
hugsanlegar aðferðir til að koma
fíkniefnum inn í landið," sagði
Arnar Jensson lögreglufulltrúi
fíkniefnadeildar lögreglunnar við
HP. „En stærstu sendingarnar
virðast koma sjóleiðina. Fólk kem-
ur með þetta á sér og í farangri.
Þetta kemur í pósti og í vörusend-
ingum."
— Hvað áttu við með vörusend-
ingum? Eru það þá fyrirtœki sem
flytja fíkniefni inn með vörum?
„Við höfum heyrt sögur um að
þetta fljóti með ýmsum vörusend-
ingum, hvort sem þær eru á veg-
um fyrirtækja eða einstaklinga.
Þetta eru leiðir sem þarf að skoða,
eins og allar aðrar leiðir. Þetta er
möguleiki sem getur verið fyrir
hendi. Menn úthugsa alltaf þá leið
sem ólíklegast er að við finnum."
— Þannig að það er ekkert úti-
lokað að þeir sem reki fyrirtœki
standi í þessu?
„Alls ekki. Ekkert frekar en
hvað annað. Við útilokum engan
möguleika.”
— Er þetta mjög skipulögð starf-
semi?
„Það er bæði um skipulagða
starfsemi að ræða og svo tilviljun-
arkennda. Dæmi eru um skipu-
lagðan innflutning, þar sem mein-
ingin er að græða."
— Hafa menn orðið ríkir af
þessu?
„Það er spurningin. Ef við viss-
um það, færum við strax í svoleið-
is mál og reyndum að upplýsa þau.
Það eru ýmsar sögur í gangi, og
við þurfum að kanna þær. En það
er öruggt mál, að fólk hefur fjár-
magnað ýmislegt á fíkniefnum.
Það er talsverður hópur sem lifir á
þessu góðu lífi. Þá á ég ekki við
stórgrossera eins og í bíómyndum.
En þeir hafa það ekki verr en
menn sem eru í fullri atvinnu."
— Eru það neytendur, eða nota
þeir fíkniefnin eingöngu sem fjár-
öflunarleið?
„Hingað til höfum við í öllum til-
vikum, ef við höfum ekki getað
sannað það, haft grun um að
mennirnir væru neytendur."
— Eru ,,stórir, fínir" menn íþess-
um yiðskiptum?
„Ég held að það sé orðum aukið,
en það eru geysilega háar fjár-
hæðir í þessum viðskiptum, og
mikil gróðavon."
— Hvað heldurðu að þið náið
miklu af þeim efnum sem koma
inn í landið?
„Það er ómögulegt að segja. En
það virðist vera mjög einfalt að ná
í fíkniefni hérna, eftir því sem við
heyrum."
— Hvernig eruð þið í stakk bún-
ir til að vinna að þessu?
„Hingað til held ég að þessi fá-
menni hópur sem hefur unnið að
þessu, hafi unnið mjög gott starf.
Hins vegar þarf að fjölga því fólki
sem vinnur við þetta, og í dag er
unnið að því að samræma aðgerð-
ir lögreglu, tollgæslu og fleiri
stofnana. Og það þarf að koma til
meira fjármagn. Það verður að
eyða miklu meiri peningum í
þetta."
— Hafið þið hugmynd um
hversu margir tengjast fíkniefna-
innflutningi og dreifingu?
„Nei, enga hugmynd, en það er
talsvert stór hópur. Ég tók t.d. sam-
an núna um mánaðamótin
mars/apríl þá einstaklinga sem
hafa verið kærðir frá áramótum.
Þeir eru 94 talsins. 91 var kærður
fyrir neyslu, 12 fyrir innflutning og
26 fyrir dreifingu eða sölu. Stærsti
hópurinn er á aldrinum 20—25
ára.“
— Menn segja að lögreglan líti
framhjá fínu bissnessmönnunum
með stresstöskurnar, 30 ára og
eldri. Er aldrei leitað hjá þeim í
tolli?
„Lögreglan skiptir sér ekki af
fólki sem kemur til landsins, nema
hún gruni það um að flytja eitt-
hvað með sér. En við höfum leitað
hjá þessum mönnum, eða réttara
sagt þeim sem mega kallast í
hærri stiga en svokallaðir götu-
neytendur. Það hefur komið fyrir
að sú leit hefur borið árangur.
En þessi efni eru í öllum stéttum
þjóðfélagsins. Um kókaínið er það
að segja, að það virðast lokaðir
hópar sem neyta þess. Það er ekki
boðið til sölu á götunni eins og
hassið. Kókaínið er tiltölulega nýtt
efni á íslandi. Þess vegna er ýmis-
legt sem ekki er vitað um neyslu
þess, eða hvernig þróunin verður."
— Vopn í þessum heimi?
„Það eru mörg dæmi þess að
menn beri á sér vopn; hnífa og
hnúajárn. En um byssur veit ég
ekki. Þróunin er sú sama og í öðr-
um löndum, nema hvað hún er
aðeins á eftir og minni í sniðum."
Einhver hluti fíkniefnanna berst
með vöruflutningum, í gámum, í
pósti, og flugleiðis með farþegum.
„Það eru þúsund leiðir. Menn geta
farið í gegnum tollinn með fullt af
efni án þess að nokkuð finnist.
í Amsterdam og Ameríku er
hægt að kaupa golfkylfur, sem eru
holar innan, og snyrtitöskur með
fölskum botnum. Hver segir að
þetta sé ekki notað hér? Eða
hvenær leita tollarar á vel þekkt-
um bissnessmönnum yfir þrítugt;
snyrtilega klæddum með stress-
töskurnar í höndunum? Þar gæti
verið töluvert magn af litlum pok-
um með hvítu dufti.“
Þá leið fór annar viðmælandi
HP fyrir nokkrum árum: „Ég var
,,clean“, ekki á skrá hjá lögregl-
unni, en liðtækur sukkari, og því
beðinn að fara til Kaupmanna-
hafnar að ná í kannabis. Sá sem
bað mig um þetta fékkst sjálfur við
innflutning, og var í sambandi við
einhvern fjársterkan aðila. Ég fékk
gjaldeyri í hendur til að versla fyr-
ir, og það var miklu hærri upphæð
en nokkur ferðamannagjaldeyrir,
því ég keypti 3 kíló af kannabis.
Ég fór druslulegur úr landi, og
hafði með mér ferðatösku. I henni
var stresstaska með skjölum sem
ég hafði tínt til, jakkaföt, skyrta og
bindi. Ég ætlaði sem sagt að skipta
um gervi áður en ég færi heim. í
Kaupmannahöfn hitti ég Islend-
inga sem búið var að hafa sam-
band við um kaupin. Ég þurfti
engar áhyggjur að hafa af þeim.
Þess í stað fór ég á snyrtistofu, þar
sem ég var rakaður, klipptur og
snyrtur.
Þess vegna var ég eins og fínn
maður þegar ég lenti aftur á Kefla-
víkurflugvelli, eins og bissness-
maður hreint út sagt. Tollararnir
sýndu mér engan áhuga, opnuðu
lauslega ferðatöskuna og snyrti-
tösku ofan í henni, en ekkert ann-
að. Ég fór með efnið á mér í bæ-
inn. Ef ég hefði verið íklæddur leð-
urjakka, hefði annað verið upp á
teningnum. Þá hefðu þeir leitað."
Brjótast inn hver
hjá öórum
Ofbeldið tilheyrir „götu-
liðinu" segja þeir.
„Menn brjótast inn til
þess að ná sér í peninga
fyrir fíkniefnum. Áður fyrr fóru
þeir jafnvel með stolið silfur og frí-
merki úr landi til að kaupa efni
fyrir. Svo hefur það tíðkast að falsa
ávísanir; menn bruna á milli
sjoppa í bænum og kaupa alls
staðar sígarettur. Þær geta allir
notað. Afraksturinn er notaður í
kaupin.
Þess eru líka dæmi að tveir
gaurar hafa fengið 14—15 ára smá-
stelpur í lið með sér fyrir utan
skemmtistaði. Þá er fiskað út
fórnarlamb; t.d. sjómaður sem er
líklegur til að hafa nóg af seðlum
á sér. Stelpan fer á kreik, daðrar
við hann og fær hann með sér. Þau
ganga svo af stað, og hinir tveir
fylgja í humátt á eftir. Einhvers
staðar í skjóli ráðst þeir svo á
manninn, og ræna hann. Oft
verða hörkuslagsmál út úr svona,
en sá sem verður fyrir barðinu
kærir ekki. Málið myndi snúast í
höndunum á honum; hvað var
hann að gera með stelpu ur.dir
lögaldri?
Þetta er harður heimur, vegna
þess að menn lifa í stöðugri
spennu. Þeir tortryggja hver ann-
an og virða fá lögmál sín á milli. Ef
einn er settur inn, brjótast aðrir
jafnvel inn til hans í von um efni
eða peninga.
Það er algengt að menn gangi
með hnífa á sér, því það veitir
þeim öryggi. Lendi þeir í slagsmál-
um eru þeir vísir til að beita þeim,
og gera það. Það eru fáir með byss-
ur, en þær eru til í þessu. Það virð-
ist vera miklu meiri harka ríkjandi
en var fyrir nokkrum árum. Hver
þróunin í þessum málum verður,
veit maður ekki.“
8 H ELGA RPÓSTU RIN N