Helgarpósturinn - 27.03.1986, Blaðsíða 4

INNLEND YFIRSÝN
Það liggur nú ljóst fyrir að Kvennafram-
boðið, sem bauð fram í síðustu bæjarstjórn-
arkosningum í Reykjavík og á Akureyri,
verður ekki með í slagnum í komandi kosn-
ingum í maí næstkomandi. Eins og kunnugt
er náðu þessi framboð álitlegri kosningu
1982 og fengu tvo bæjarfulltrúa kjörna í höf-
uðstað Norðurlands og tvo borgarfulltrúa í
höfuðborginni.
Á Akureyri hefur forysta Kvennafram-
boðsins lýst því yfir, að þörfin fyrir Kvenna-
framboð væri ekki jafn brennandi og fyrir
fjórum árum, auk þess sem ákveðið hefði
verið að endurmeta stöðuna að afloknu
þessu fyrsta kjörtímabili og meta árangur.
Samkvæmt orðum Valgerðar Bjarnadóttur,
annars af tveimur bæjarfulltrúum Kvenna-
framboðsins nyrðra, þá hefur niðurstaðan
orðið sú, að betri árangri sé unnt að ná fyrir
hönd kvenna utan bæjarstjórna — með bar-
áttu á öðrum vettvangi.
Þessi sjónarmið kvenna fyrir norðan eiga
nokkurn hljómgrunn meðal Kvennafram-
boðskvenna í Reykjavík. Þannig var nokkur
ágreiningur innan raða Kvennaframboðsins
um það hvort bjóða ætti fram í næstu kosn-
ingum. Hins vegar var þessi ágreiningur leyst-
ur með málamiðlun. Niðurstaðan varð sú, að
Kvennaframboðið byði ekki fram, en hins
vegar gætu þær konur sem vildu áframhald-
andi áhrif sérlista kvenna í borgarstjórn, far-
ið í framboðsslaginn með Kvennalistanum.
Fram að þessu hefur allskýr aðgreining verið
á milli þessara tveggja kvennahreyfinga —
Kvennalista og Kvennaframboðs — enda
þótt ýmsar konur hafi látið til sín taka á báð-
um vígstöðvum.
HP hefur það eftir áreiðanlegum heimild-
um að bæði innan Kvennalistans og Kvenna-
framboðsins séu félagsmenn ekki allir jafn-
glaðir með þennan samruna. Mörgum
Kvennaframboðskonum þótti í of mikið ráð-
ist, þegar ákvörðun var tekin um þingfram-
boð árið 1983 og óttuðust að með því yrði'
Á Akureyri verður ekki
boðið fram. Kvennalist-
inn tekur hins vegar upp
merki Kvennafram-
boðsins í Reykjavík.
Ekki eru allar konur
jafnánægðar með þá
skipan mála.
Kvennaframboð á
krossgötum
kröftunum dreift of mikið. Þá heyrast enn-
fremur þær skoðanir innan Kvennalistans,
að ímynd hins hefðbundna stjórnmálaflokks
sé orðin æði sterk, þegar Kvennalistinn
stendur orðið bæði fyrir framboði til þings
og sveitarstjórna. Á báðum vígstöðvum er
nefnilega lögð rík áhersla á að framboð
kvenna séu á engan hátt sambærileg fram-
boði hinna hefðbundnu stjórnmálaflokka.
En þrátt fyrir gagnrýnisraddir af þessu og
öðru tagi, þá virðist fyrirliggjandi að meiri-
hluti hinna virku kvenna, bæði í Kvenna-
framboði og Kvennalista, telji það skynsam-
legt að halda stjórnmálabaráttunni áfram —
bæði á þingi og í sveitarstjórnum.
Almennt var álitið að báðir borgarfulltrúar
Kvennaframboðsins, Guðrún Jónsdóttir
oddviti listans árið 1982 og Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir, sem hin síðustu misseri hefur
verið meira áberandi af þeim tveimur,
myndu draga í hlé. Nú hafa hins vegar mál
skipast þannig, að sú síðarnefnda mun skipa
efsta sæti á borgarstjórnarlista Kvennalist-
ans.
Þess má og geta að í upphafi þessa kjör-
tímabils var sú vinnuregla mótuð innan
Kvennaframboðsins að konur skiptu með
sér helstu trúnaðarstörfum, þannig að sama
konan væri ekki of lengi á sama vettvangi.
Þannig var reynt að gera aðal- og varamenn
í nefndum borgarinnar jafnréttháa og jafn-
ábyrga. Eitthvað munu þessar fyrirætlanir
hafa gengið úr skorðum í tímans rás, því
minna hefur orðið úr mannaskiptum innan
borgarkerfisins hjá Kvennaframboðinu, en
efni stóðu til.
í samtali við Ingibjörgu Sólrúnu Gísladótt-
ur kom fram að nú hefur Kvennalistinn sam-
þykkt þá meginreglu að enginn sitji lengur
en tvö ár í trúnaðarstörfum fyrir listann inn-
an borgarkerfisins. „Þetta þýðir með öðru,
að ég verð ekki borgarfulltrúi nema fyrstu
tvö ár kjörtímabilsins, en þá tekur minn
varamaður við,“ sagði Ingibjörg Sólrún.
Hún var spurð að því hvers vegna þessi
regla hefði ekki dugað hjá Kvennaframboð-
inu á yfirstandandi kjörtímabili, eins og ráð
hafði verið fyrir gert. ingibjörg Sólrún svar-
eftir Guðmund Árna Stefónsson
aði því til, að ef til vill hefði ekki nægilega vel
verið frá þeim málum gengið strax í upphafi.
En nú væri þetta hins vegar niðurnjörvað.
— Hefði ekki verið eðlilegt, að þú virtir
þessar endurnýjunarreglur til fulls þegar til
þess er litið, að þú hefur setið í borgarstjórn
í fjögur ár og gæfir þannig öðrum konum
kost á að spreyta sig núna?
,,Ég vil benda á að mikil endurnýjun er á
listanum frá því sem var árið 1982. Mér
finnst hins vegar ekki sáluhjálparatriði að
skipta öllum út endilega núna. Auk þess
finnst mér sú ábyrgð hvíla á mér að skila því
áfram sem við höfum verið að gera.“
— Þú hefur sem sagt sótt það fast að fá að
skipa efsa sæti Kvennalistans fyrir næstu
kosningar?
„Nei. Til mín var hins vegar leitað og ég
fékk traust í skoðanakönnun sem fór fram
innan raða Kvennalistans um skipan listans.
Ég vildi ekki víkjast undan. Auðvitað er ég
ekki alveg á móti því að halda áfram. Það
væri óhreinskilni að segja annað. Hitt er ekk-
ert launungarmál, að ég gæti vel hugsað mér
að skipta um baráttuvettvang — hverfa frá
borgarstjórnarþrasinu og láta til mín taka í
kvennabaráttunni á öðrum vettvangi."
Guðrún Jónsdóttir, kollegi Ingibjargar Sól-
rúnar, mun hins vegar ekki hafa ljáð máls á
því að halda áfram og svo mun hafa verið um
fleiri sem skipuðu lista Kvennaframboðsins
fyrir tæpum fjórum árum.
En er það veikleikamerki að þurfa að
skipta um framboðslista — þótt baráttumálin
og áherslurnar séu keimlíkar? Er það klúður
að þurfa að bjóða nú fram lista Kvennalistans
í stað Kvennaframboðsins?
Ingibjörg Sólrún svaraði þessu: „Nei, það
fæ ég ekki séð. Það skiptir engu máli. Það var
að sumu leyti erfitt praktískt mál að halda úti
tveimur fylkjngum sem störfuðu á svipuðum
grundvelli. Ég held því að þetta skýri línur,
fremur en hitt.“
ERLEND YFIRSYN
Það vakti nokkurn kvíða í Frakklandi þeg-
ar forseti jafnaðarmanna, Francois Mitter-
rand, forseti fól keppinauti sínum Jacques
Chirac stjórnarmyndun í síðustu viku eftir
nauman kosningasigur hægri manna. Kosn-
ingabaráttan hafði gefið til kynna að óstöð-
ugt ástand og jafnvel þráskák mundu taka
við í frönskum stjórnmálum, ef jafnaðar-
menn og hægrimenn skiptu með sér völdun-
um. En valdaskiptin hafa gengið óvenju
greiðlega fyrir sig og allt virðist hafa verið
með felldu. Fljótt á litið fengu menn ekki
annað séð en að góð samvinna mundi takast
með forsetanum og hinum nýja forsætisráð-
herra, þótt hann sé pólitískur andstæðingur
hans.
Mitterrand og Chirac komu sér fljótt saman
um hvernig þeir mundu skipta með sér
völdunum og töluverðar líkur virðast á því
að þeir geti haft með sér gott samstarf fyrst
um sinn að minnsta kosti, einkum vegna
þess að þeir vilja það báðir og almenningur
í Frakklandi vill það einnig. Hins vegar skilur
svo mikið á milli þeirra í veigamiklum atrið-
um að vandséð er hvernig þeim getur tekizt
að sigla fram hjá alvarlegum ágreiningi þeg-
ar fram í sækir og því er vafasamt hvort sam-
vinna þeirra getur orðið varanleg.
Kjarni málsins er sá að bæði Mitterrand og
Chirac einblína á næstu forsetakosningar,
sem eiga að fara fram eftir tvö ár, og sjá sér
hag í því að vinna saman með tilliti til þeirra.
Ef samvinna þeirra fer út um þúfur verður að
flýta forsetakosningunum og hvorugur
þeirra virðist hafa áhuga á því, a.m.k. ekki
einsog málin standa nú. Mitterrand gerir sér
t.d. grein fyrir því að sósíalistaflokkur hans
er í minnihluta og að ólíklegt er að hann
næði endurkjöri, ef gengið yrði til kosninga
innan skamms.
Chirac á við flóknari erfiðleika að stríða,
en hlýtur að komast að sömu niðurstöðu.
Hann á í höggi við voldugan andstæðing á
hægra væng stjórnmálanna, Raymond Barre
fyrrum forsætisráðherra, sem hefur notið
meira fylgis en hann samkvæmt skoðana-
könnunum í marga mánuði (þótt það kunni
að breytast þar sem Barre kom ekki vel út úr
kosningunum). Chirac mun því hafa það að
-s

\

Valdaskiptin hafa gengið
óvenju greiðlega fyrir
sig og allt virðist hafa
verið með felldu.
Breytingar án illinda
höfuðmarkmiði að forðast skjótar kosningar
og fá ráðrúm til að sýna að hann sé vel í stakk
búinn til að taka við forsetaembættinu þegar
þar að kemur. Um leið vonar hann áugsýni-
lega að Barre hverfi smám saman í skuggann
og verði ekki talinn eins sterkur forsetafram-
bjóðandi hægri manna og hann sjálfur.
Það er því Ijóst að hagsmunir forseta jafn-
aðarmanna og hins nýja forsætisráðherra
fara saman og þar við bætist að ýmislegt
bendir til þess að franska þjóðin vilji rólegt
stjórnmálaástand um hríð. Samkvæmt skoð-
anakönnun, sem var gerð eftir kosningarnar,
vilja Frakkar að Mitterrand sitji áfram og rík-
isstjórn hægri manna fái tækifæri til að
hrinda stefnu sinni í framkvæmd. Frakkar
styðja með öðrum orðum samvinnu Mitter-
rands og Chiracs og ef sú samvinna fer út um
þúfur er hætt við að sá þeirra, sem ber
ábyrgðina á því að dómi kjósenda, tapi fylgi
samkvæmt skoðanakönnunum og stofni sig-
urmöguleikum sínum í næstu kosningum í
hættu.
Ef til vill er þetta skýringin á því hve greið-
lega valdaskiptin hafa gengið fyrir sig.
Mitterrand virðist engum mótbárum hafa
hreyft gegn yfirlýsingu Chiracs um að nýja
stjórnin muni taka upp þveröfuga stefnu við
þá sem sósíalistar hafa fylgt. Þannig hyggst
Chirac t.d. leggja niður hlutfallskosningu,
sem sósíalistar komu á og varð til þess hægri
menn fengu ekki næstum því eins mikinn
meirihluta í kosningunum á dögunum og
þeir hefðu annars fengið.
Chirac hefur einnig í hyggju að selja banka
og fyrirtæki, sem sósíalistar hafa þjóðnýtt,
og það furðulega er að stór hluti sósíalista,
jafnvel meirihluti þeirra, virðist sætta sig við
það, ef trúa má skoðanakönnunum. Til að
auka hagvöxt og stuðla að aukinni atvinnu
vill hann m.a. losa einkafyrirtæki við hömlur
og eftirlit skrifstofustjórnkerfisins og draga
úr hlutverki ríkisins í efnahagsmálum. Til
dæmis vill hann leggja niður verðlagseftirlit
og draga úr gjaldeyrishömlum, svo að fyrir-
tæki eigi hægar með að flytja fjármagn inn
í landið og út úr því.
Chirac hyggst taka upp nánari samvinnu
við Vestur-Þjóðverja og aðrar Evrópuþjóðir í
hermálum. Hann styður þá stefnu að franskt
herlið taki þátt í vörnum austurlandamæra
Vestur-Þýzkalands ásamt herliði annarra
NATO-þjóða, bæði með venjulegum herafla
og kjarnorkuvopnum, þótt það brjóti í bága
við þá stefnu sem de Gaulle hershöfðingi
fylgdi á sínum tíma. Ætlunin er að auka her-
eftir Halldór Halldórsson
útgjöld úr 3,6% í 4% og meiri áherzla verður
lögð á venjulegar varnir en áður.
Hermálastefnan mun þó sem fyrr grund-
vallast á öflugum kjarnorkuherafla og ekki
er gert ráð fyrir að franski heraflinn verði aft-
ur óaðskiljanlegur hluti af herafla NATO. Ný-
lega sagði Mitterrand að Frakkar gætu fram-
leitt nevtrónusprengju og nýja stjórnin vill
að slíkt vopn verði smíðað til að efla kjarn-
orkuheraflann.
Stjórn hægri manna er andvíg því að Nýja
Kaledónía og fleiri franskar nýlendur fái
sjálfstæði, en sósíalistar hafa reynt að veita
þeim aukna sjálfstjórn. Nýja stjórnin styður
eindregið verndarstefnu Évrópubandalags-
ins í landbúnaðarmálum, sem sætir vaxandi
gagnrýni Bandaríkjastjórnar.
Eins og sjá má er stefna Chiracs og Mitterr-
ands ólík um margt og þegar frá líður er sá
möguleiki auðvitað fyrir hendi að alvarlegur
ágreiningur um eitthvert grundvallarstefnu-
atriði verði til þess að þeir sjái sér ekki annað
fært en að slíta samvinnunni. Ef algert þrá-
tefli verður hlýtur að verða efnt til nýrra
kosninga. Chirac gæti t.d. sagt af sér og not-
að þingmeirihluta sinn til að koma í veg fyrir
að Mitterrand skipaði nýjan forsætisráð-
herra. Ef til vill gæti Mitterrand líka séð sér
hag í því að nota vald sitt samkvæmt stjórn-
arskránni til að rjúfa þing. Hvort tveggja
mundi hafa nýjar kosningar í för með sér.
Ef nýjar kosningar breyttu engu og sama
sjálfhelda yrði á nýkjörnu þingi yrði eina
lausnin sú samkvæmt stjórnarskránni að for-
setinn segði af sér og að efnt yrði til forseta-
kosninga.
Mitterrand getur ekki neytt Chirac til að
fara að vilja sínum og Chirac getur ekki neytt
forsetann til að fara að vilja sínum. Stjórnar-
skráin hefur ekki að geyma ákvæði, sem
veita tryggingu gegn tímabili töluverðrar og
jafnvel langdreginnar óvissu, en gerir ráð
fyrir að þýðingarmikil mál séu borin undir
þjóðaratkvæði. Ef stjórnarskráin verður
höfð í heiðri er alltaf hægt að skjóta ágrein-
ingsmálum til þjóðarinnar. Ef til vill verður
það lokaniðurstaðan.
4 HELGARPÓSTURINN