Helgarpósturinn - 13.11.1986, Blaðsíða 36

Helgarpósturinn - 13.11.1986, Blaðsíða 36
eftir Jóhönnu Sveinsdóttur AIDS-UMRÆÐAN SMITLEIÐIR SMITVARNIR AIDS SMITAST EKKI I DAGLEGRI UMGENGNI SMOKKAR NÆR 100% ÖRUGG SMITVÖRN Hugsaöu þig um ádur en þú kastar þér útí þaö. I sídasta HP var ítarleg umfjöllun um AIDS-faraldurinn sem œ meir ryöur sér til rúms hérlendis. Þar sagdi Ólafur Ólafsson landlœknir m.a. að nú ordid sé hœpid ad tala um áhœttuhópa vardandi út- breidslu þessarar veiru. Dœmin sýndu ad madur úr áhœttuhópi, svo sem sprautusjúklingur, smitadi ann- an sem ekki tilheyrdi áhœttuhópi og þannig koll afkolli. Nú bendir allt til þess ad íslenskur maður og kona úr áhœttuhópi eiturlyfjaneytenda hafi smitaö allmarga einstaklinga utan hans í algjöru gáleysi. Því telur land- lœknir að ungt fólk sem oftar skiptir um ,,maka" en þeir sem eldri eru, þurfi sérlega aö ugga að sér í kyn- ferðismálum og hefur embœttið skipulagt upplýsingaherferð í skól- um landsins og á vinnustöðum í þessum tilgangi. í umfjöllun HP birtist líka langt viðtal við ungan Islending sem er smitaður af AIDS og þar kemur fram að hann telur sig hafa smitast af giftum manni, laumuhomma, sem lifir tvöföldu lífi. Þar sem AIDS smitast að stórum hluta til við kynlíf hafa lœknar mjög varað við fjöl- lyndi í ástamálum. Vissulega eykst smithœttan í réttu hlutfalli viö fjölda rekkjunauta, en reynsla þessa við- mœlanda blaðsins sýnir að menn geta líka verið óheppnir. í hans til- felli var „lauslœti“ ekki til að dreifa, en samt smitaðist hann. í Kastljósi sl. föstudag var um- rdeðuþáttur um AIDS sem vissulega svaraði mörgum spurningum um eðli og útbreiðslu þessarar skaðræð- isveiru, en lét þó öðrum ósvarað einkum varðandi smitleiðir og smit- varnir, en það er einmitt þetta tvennt sem landlæknir í samráði við önnur heilbrigðisyfirvöld mun leggja áherslu á í forvarnarherferð sinni. Fram að þessu hefur forvarn- arstarfi engan veginn verið gerð viðhlítandi skil í íslenskum fjölmiðl- um og þar sem fullnægjandi fræðsiuefni þar að lútandi hefur enn ekki verið gefið út af yfirvöldum, sem þó ber skylda til að sjá almenn- ingi fyrir slíku, ætlum við nú að draga saman í samráði við Ólaf Ólafsson landlækni það sem á þessu stigi málsins er vitað um hvernig AIDS-veiran berst milli manna og hvernig má verja sig gegn því að smitast af henni. EKKI SANNAÐ AÐ AIDS SMITIST MEÐ MUNN- VATNI Veiran HTLV-III sem veldur sjúk- dómnum AIDS berst á milli manna aðallega með sæði og blóði og kannski líka með munnvatni, slími í leggöngum, tárum, þvagi og hægð- um. Vísindamenn hafa mælt veir- una í tárum og munnvatni en í svo litlum mæli að enn hefur ekki sann- ast að nokkur manneskja hafi smit- ast af veirunni í gegnum þessa lík- amsvessa. Þetta ítrekaði Guðjón Magnússon aðstoðarlandlæknir í Kastljósinu á föstudag og vitnaði í bandarískan umræðuþátt sem hann hafði horft á í beinni útsendingu kvöldið áður. En eins og Margrét Guðnadóttir veirusérfræðingur benti á í sama þætti er þó ekki hægt að útiloka alveg slíkar smitleiðir. Þá er jafnframt rétt að ítreka að AIDS smitast ekki við dagiega um- gengni fólks, veiran berst ekki gegn- c um loftið eða húðina, né heldur mat, baðvatn eða við salernisferðir. Þetta þýðir að hægt er að umgang- ast þá sem eru smitaðir af AIDS á eðlilegan hátt. Hjúkrunarfólk hefur t.a.m. ekki smitast af umgengni sinni við AIDS-sjúklinga. Aftur á móti geta þeir sem einu sinni hafa smitast af AIDS ævinlega borið smit milli manna ef þeir gæta sín ekki varðandi kynlíf og blóð- blöndun. Engu máli skiptir í því sambandi hvort þeir hafa fengið ein- hver einkenni sjúkdómsins eða ekki. Eins og fram hefur komið berst AIDS-veiran einkum með sæði og blóði milli manna. Svo vikið sé að þeim sem fram að þessu hafa talist til helstu áhættuhópanna, eitur- lyfjaneytendum sem nota sprautur, og hommum, þá hefur veiran borist milli hinna fyrrnefndu með óhrein- um sprautunálum eða við kynmök, en meðal homma hefur smithættan verið mest við endaþarmskynmök eða snertingu munns og enda- þarms, m.a. sökum þess að við endaþarmskynmök er hætta á að fíngerðar háræðar springi og opni þar með AIDS-veirunni greiða leið inn í blóðið. KONUR GETA LÍKA SMITAÐ MENN Þá hafa læknar lengi verið sam- mála um að karlmenn geti sýkt kon- ur t.d. við snertingu sæðis og slíms í leggöngum sem verður við venju- legar samfarir. En þar til fyrir skemmstu töldu sumir sérfræðingar litlar líkur á að konur gætu sýkt karlmenn. En í framangreindum Kastljóssþætti greindi Haraldur Briem smitsjúkdómalæknir frá bandarískum rannsóknum sem benda til þess að smitið gangi jafn greiðlega í báðar áttir. Karlmenn geta því ekki talið minni líkur á því að þeir smitist af konu en karl- manni. Af tölum frá Afríku má sjá að AIDS hefur breiðst út á svipaðan hátt og þekktir kynsjúkdómar. Ein skýringin á því er líkast til sú að í Afríku er ekki óalgengt að fólk af gagnstæðu kyni hafi endaþarms- kynmök til varnar getnaði. Þá er ekki útilokað að snerting við sæði og bein slímhimnusnerting eins og verður til dæmis við djúpa kossa geti leitt til smits. Algengasta smit- hættan meðal gagnkynhneigðs fólks er við venjulegar samfarir. Þar sem ekkert bóluefni er til gegn AIDS né heldur lækning er mest um vert að fyrirbyggja smit. Þetta þýðir í raun og veru að var- hugavert er að stofna til kynlífssam- bands við manneskju ef maður þekkir ekki kynlífsferil hennar út í hörgul. (Hvenær gerir fólk það? mætti svo sem spyrja.) En í slíkum tilfellum er nauðsynlegt að stunda það sem læknar nefna „öruggt" kynlíf eða „sennilega hættulaust" kynlíf. Enn sem komið er eru þó ýmsir óvissuþættir í þessu sam- bandi. Hér koma smokkar að mjög góðu haldi. Sannað er að AIDS-veiran smitast ekki gegnum gúmmíverjur, en á móti kemur að smokkar eru aldrei 100% öruggir gegn getnaði og smiti. Til hliðsjónar má geta þess að frönsk rannsókn á 784 mönnum sem höfðu samfarir við konur smitaðar af lekanda leiðir í ljós að aðeins 1% þeirra 304 manna sem notuðu smokka smituðust, en nærri allir þeirra 480 manna sem ekki notuðu þá, eða 97%. Það er því ekki að ástæðulausu að Ólafur Ólafsson landlæknir sagði í lok við- talsins við HP í síðustu viku: Verjan er okkar vörn. Hún er nær 100% örugg. Hér verður í lokin birt yfirlit yfir það sem bandarískir sérfræðingar telja að flokkist undir „öruggt" kyn- líf, „sennilega hættulaust" kynlíf og „hættulegt" kynlíf út frá því sem vit- að er um hegðan AIDS-veirunnar í dag. Það er hér tekið upp úr sænska ritinu Ottar, boktidning om sexualitet, samlevnad, sam- hálle, 1) 1986. öruggt kynlíf: • Knús og atlot. • Líkamsnudd og faðmlög. • Kossar á húðina og þurrir kossar. • Gagnkvæm sjálfsfróun, hvort sem um samkynhneigt eða gagn- kynhneigt fólk er að ræða. • Allt mögulegt annað sem felur ekki í sér að fólk blandi líkams- vessum; að sleikja húð er t.d. öruggt. Sennilega hættulaust kynlíf: • Blautir kossar. • Samfarir með verjum (um leggöng eða endaþarm). • Að sleikja kynfæri kvenna. Hættuiegt kynlíf: • Samfarir (um leggöng eða endaþarm) án þess að notaðar séu verjur. • Að sjúga lim áður en kemur að sáðláti. • Að taka sæði í munn, og að kyngja sæði. • Að fara með hönd í endaþarm. • Að sleikja endaþarm. • Hópsamfarir. • Blóðblöndun. 36 HELGARPÓSTURINN

x

Helgarpósturinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.