Helgarpósturinn - 14.05.1987, Qupperneq 26

Hvíta tjaldið og Hamsun
Eins og viö greindum frá í Lista-
pósti fyrir nokkrum vikum ákváðu
Almenna bókafélagiö og Norrœna
húsið aö gangast fyrir einskonar
Hamsun-hátíö í maí þar sem ekki
einasta uerkum skáldsins sjálfs yröi
gefinn gaumur heldur og kuikmynd-
um sem ýmsir kunnustu filmugerö-
armenn Noröurlanda hafa unniö
upp úr bókum skáldsins. Þessar
kuikmyndasýningar eru nú aö hefj-
ast í húsinu í Vatnsmýri og Regn-
boganum uiö Huerfisgötu, en þœr
ueröa alls þrjár.
Fyrsta sýningin verður í Norræna
húsinu fimmtudagskvöld klukkan
20.30 og verður þá sýnd Gróður
jaröar. Myndin er þögul, gerð 1921
af Gunnar Sommerfeldt og í aðal-
hlutverkunum eru Amund Rydland
og Karen Thalbitzer. Föstudaginn
15. maí klukkan 17.00 verður sýnd
kvikmyndin Sultur í Regnboganum,
en þá mynd unnu Danir, Norðmenn
og Svíar í sameiningu árið 1965.
Leikstjóri hennar var Henning Carl-
sen og handritið reit Peter Seeberg.
í aðalhlutverkunum í Sulti, sem er
ein kunnasta bók Hamsuns fyrr og
síðar, eru meðal annars Gunnel
Lindblom, Birgitte Federspiel og
Oswald Helmuth.
Þremur árum eldri mynd en Sult-
ur er Pan eftir Bjarne Henning-
Jensen, sem gerði jafnframt handrit
kvikmyndaútfærslunnar ásamt
konu sinni, Astrid. Pan var frum-
sýnd 1962 og í henni voru nokkrar
skærustu kvikmyndastjörnur Norð-
urlanda að stíga sín fyrstu spor á
hvíta tjaldinu, svo sem Liv Ullman
úr Noregi og sænska leikkonan Bibi
Anderson, en auk þessara kunnu
kvenna leika Allan Edvall, Claes Gill
að ógleymdum Jarl Kulle gildar rull-
ur í þessari ágætlega heppnuðu
kvikmynd, sem nú fagnar kvart-
aldarafmæli.
Það eru Norræna félagið, Al-
menna bókafélagið og norski sendi-
kennarinn sem standa að þessum
sýningum á kvikmyndum eftir verk-
um Hamsuns ásamt Norræna hús-
inu.
Knut Hamsun. Mörg kunnustu verka
hans, eins og Gróður jarðar og Sultur,
hafa verið kvikmynduð og eru nú sýnd í
Norræna og Regnboga um helgina.
ALÞJÓÐLEG samkeppni og
sýning fréttaljósmynda var haldin í
þrítugasta sinn á þessu ári og hangir
hluti hennar nú á veggjum Lista-
safns ASÍ. í samkeppnina bárust
tæplega 7000 myndir að þessu sinni
og voru veitt verðlaun í níu efnis-
flokkum. Úr samkeppninni voru síð-
an valdar myndir í tvær misstórar
sýningar og voru þær frumsýndar í
Amsterdam 16. apríl sl. og er það
minni sýningin sem okkur hér á
landi gefst kostur á að sjá í Listasafni
ASÍ. Aðeins einn íslenskur ljós-
myndari tók þátt í sýningunni að
þessu sinni. Var það Ragnar Axels-
son (RAX) af Morgunblaðinu, en
mynd hans af forseta íslands, Vigdísi
Finnbogadóttur, og Ronald Reagan
Bandaríkjaforseta er meðal þeirra
sem valdar voru á stærri sýninguna.
AKUREYRI, höfuðstaður
norðurlands, verður 125 ára á þessu
ári. f tilefni af því verður Leikfélag
Akureyrar með afmælisdagskrá
sem verður lesin, leikin og sungin í
Skemmunni svokölluðu þann 29.
ágúst. Skemma þessi, sem staösett er
á Oddeyrinni, var upphaflega hugs-
uð sem áhaldahús fyrir bæjarfélag-
ið, var síðan breytt í íþróttahús en
mun í sumar gegna hlutverki menn-
ingarmiöstööuar.
NORÐURSJÁVARdjasshá
tíðin í Haag verður að venju haldin
dagana 10.-12. júlí nk. Þarna verða
yfir 1.000 tónlistarmenn á 240 tón-
leikum í 12 sölum. Ekki nema von
að hátíðin hafi verið nefnd stór-
markaður djassins. Það verður boð-
ið upp á allar stóru stjörnurnar:
Miles Dauis, Oscar Peterson,
Wynton Marshalis, Dizzy Gillespie,
Stan Getz, MJQ, osfrv. Blúsarar fá
B.B. King, Robert Cray, Chuck Berry
og núdjassarar Ornette Coleman og
Cecil Taylor. Mesta athygli vekur þó
að Dexter Gordon mun leika á há-
tíðinni þrátt fyrir að hafa lýst
því yfir að hann væri hættur að
leika opinberlega (Hvenær kemur
annars myndin Round Midnight til
íslands???). Einnig verður forvitni-
legt að heyra Freddie Hubbard
endurskapa tónlist Louis Arm-
strongs frá Hot Five og Seven-ár-
unum. BIRD-verðlaununum verður
úthlutað þriðja sin ni og fá þau þessir
fyrir eflingu djassins: í Bandaríkjun-
um: Benny Carter, í Evrópu: Niels-
Henning 0rsted-Pedersen og í Hol-
landi: Piet Noordijk.
HEYRST hefur að væntanleg sé
hingað um mánaðamótin ein mikil
blússveit: St. Louis Rhythm Kings.
Þetta er níu manna sveit: þrír
söngvarar, saxófónleikari og
rýþmasveit. Lið þetta gerði garðinn
frægan með Ike & Tinu Turner en
ferðast nú um á eigin vegum. Fréttir
frá Evrópu herma að þetta sé þrusu-
band og geri allt vitlaust í konsert-
höllum og klúbbum.
KVIKMYNDIR
eftir Ólaf Angantýsson
eftir Sigmund Erni Rúnarsson
Hitchcockskt
Bíóhöllin: The Bedroom Window
(Vitninj.irk'k
Bandarísk. Árgerö 1986.
Framleiöandi: Martha
Schumacher.
Leikstjórn: Curtis Hanson.
Handrit: Curtis Hanson/Robert
Towne.
Kuikmyndun: Gil Taylor.
Aöalhlutuerk: Steue Guttenberg,
Elizabeth McGouern, Isabelle
Huppert, Paul Shenar, Carl
Lumbly, Frederic Coffin o.fl.
Það er ekki að ósekju að andi
meistara Hitchcocks er sagður
svífa yfir vötnum í þessari nýjustu
afurð þeirra Hanson og Towne.
Þessi með eindæmum mergjaða
og fagmannlega unna handrits-
gerð þeirra hefur ekki einasta til
að bera flest þau meginþemu, sem
löngum hafa þótt einhver helstu
aðalsmerki verka hins aldna
meistara spennunnar, heldur hafa
þeir jafnframt fylgt handritsgerð-
inni vel úr garði með ágætri út-
færslu hinnar sérstæðu mynd-
málsnotkunar hans.
Þannig er huglæg myndnotkun
(áhorfendur upplifa atburðarásina
út frá sjónarhóli nánar tiltekinna
persóna verksins) töluvert áber-
andi þáttur í myndvinnslunni. Á
þann hátt, ásamt einkar meðvit-
aðri (sömuieiðis huglægri) notkun
hljóðs, er áhorfendum og s.a.s. öld-
ungis óforvarendis dembt inn í
miðja hringrás atburðanna án
þess að þeim sé yfirleitt gefið færi
á að bera hönd fyrir höfuð sér.
Meginþema sjálfs plottsins er
sömuleiðis viðlíka „hitchcockskt“
og það getur frekast orðið: Sak-
borningurinn saklausi dregst sök-
um græskulausrar einfeldni sinnar
með í hringiðu atburða sem hann
við fyrstu sýn virðist ekki hafa
nokkur tök á að leysa upp. Og er
það síðan ekki fyrr en hann hefur
neyðst til að taka rannsókn máls-
ins í eigin hendur að hann fer að
sjá fyrir enda ófara sinna.
Fleiri minni og meginþemu frá
Hitchcock? Jú, afbrigðileg kyn-
hneigð höfuðskúrksins á sér beina
samsvörun í dálæti meistarans á
kennisetningum Sigmunds Freud.
Leikurinn berst einnig um síðir
inn fyrir veggi og um rangala leik-
hússins, þar sem morð er framið
fyrir fullum sal áhorfenda og loka-
uppgjörið á sér að sjálfsögðu stað
í myrkvuðum stigagangi í stuttri
en einkar fagmannlega útfærðri
senu, sem á sér beina samsvörun
í hinum ótalmörgu og að sama
skapi margfrægu tröppusenum
meistarans.
í sem skemmstu máli: Með af-
brigðum spennandi og skilmerki-
leg hylling til hins aldna spennu-
meistara, hvar ekkert er til sparað
svo margslungin frásagnarhefð
hans fái notið sín til fullnustu
Ó.A.
Hreinn húmor
Regnboginn, Þrír uinir (Three
Amigos): ★★★
Bandarísk, árgerö 1987.
Framleiöandi: Lorne Michaels og
George Folsey jr. Leikstjórn: John
Landis. Handrit: Steue Martin,
Randy Newman og Lorne
Michaels. Tónlist: Randy
Newman. Aöalleikarar: Steue
Martin, Cheuy Chase, Martin
Short, Alfonso Arau, Tony Plana
og Patrice Martinez.
Það er einkar athyglisvert hvað
bandarísku gamanþættirnir
Saturday night Live á NBC-stöð-
inni hafa alið af sér margar skærar
stjörnur gamanleiks sem svo mjög
hafa sett svip á kvikmyndaiðnað-
inn á síðustu fimmtán árum. Hér
nægir að nefna Bill Murray, Chevy
Chase, Dan Aykroyd, John Belushi
og síðar bróður hans Jim, Joe
Piscapo, Gildu Radner (konu Gene
Wilders), Eddie Murphy og Steve
Martin sem hefur þó gjarnan stað-
ið í jaðri þessa makalausa gleði-
mannahóps að vestan.
Eitt nýjasta stirni Saturday Night
Live-þáttanna er Martin Short sem
þykir hafa á valdi sínu alla fínustu
þætti gamanleiks. Hann er í sínu
fyrsta kvikmyndahlutverki í nýj-
ustu mynd John Landis, Þrír vinir
— en hinir tveir eru leiknir af fé-
lögum hans Chevy Chase og Steve
Martin, sem reyndar skrifar hand-
rit myndarinnar á móti músík-
manninum Randy Newman og
Lorne Michaels, sem hefur einmitt
mikið verið viðriðinn SNL-þættina
á síðustu árum. Og þessir vinir eru
yndislegir . . .
John Landis á þrátt fyrir ungan
aldur að baki margar snjallar gam-
anmyndir, sem eiga það meðal
annars sameiginlegt að vera hug-
myndaríkar, kröftugar og næstum
geggjaðar, þó leikstjóranum hafi
oftast tekist að halda sig ótrúlega
vel á mottunni. Flestar þessara
mynda eru með leikurum úr laug-
ardagsþáttunum; National
Lampoon’s Animal House (með
Belushi), Blues Brothers (með
Belushi og Aykroyd) og Trading
Places (með Aykroyd og Murphy). I
þremur vinum hefur Landis held-
ur hægt um sig miðað við þessar
fyrri myndir, en er samt stór-
skemmtilegur.
„Tasteless, but extremely
funny”, var sagt um National
Lampoon’s Animal House, en
Landis er hér þvert á móti smekk-
legur. Húmor Þriggja vina er
hreinn og beinn og fellur ljúflega
inn í agaðan gamanleik Martins,
Chase og Shorts sem nú leika
hetjur þöglu myndanna sem
vegna misskilnings neyðast til að
takast á við raunveruleikann.
Margar sviðsetningar Landis eru
makalausar, tæmingin einatt ör-
ugg og textinn troðinn gamni,
knappur og skýr. Og það er
kannski til marks um gæði húm-
orsins að aldrei þarf að seilast
undir beltisstað, þá brandara er
vant. -SER.
Ofhleösla
Háskólabíó, Gullna barniö (The
Golden Child): ★★
Bandarísk, árgerö 1987.
Framleiöandi: Edward S.
Feldman og Robert D. Wachs.
Leikstjórn: Michael Ritchie.
Handrit: Dennis Feldman. Tón-
list: Michel Colobier. Aöal-
leikarar: Eddie Murphy, Charles
Dance og Char/otte Lewis.
Eddie Murphy er góður gaman-
leikari. Hann þurfti eina kvik-
mynd til að festa sig í sessi í Holly-
wood eftir alllanga viðdvöl í Satur-
day Night Live-þáttunum og kom
síðan fram sem gestur í þeim
nokkru síðar og sagði við gömlu
félagana: „Nei, þið hér enn,” og
glotti svo snaggaralega — alltaf
jafn kjaftfor, blátt áfram. Og yndis-
legur.
Hann hefur leikið í 48 Hours,
Trading Places, Best Defence,
Beverly Hills Cop, Gullna barninu
sem hér bíður dóms og er nú við
upptökur á Beverly Hills Cop II. Ef
undan er skilin Best Defence, sem
Murphy er vonandi búinn að
gleyma, er Gullna barnið síst
heppnaða gamanmyndin með
honum í aðalrullu. Það skrifast
hinsvegar ekki á kostnað hans,
sem svíkur ekki, heldur leikstjór-
ans, sem ofhleður myndina.
Murphy fær ekki notið sín til
fullnustu sakir áherslna á annars
ágætar brellur úr smiðju Lucasar.
Augað festir á of mörgum atriðum
sem skipta sjálfa framvinduna litlu
máli — og Eddie verður útundan.
Yfirbragð Gullna barnsins — andi
Spielbergs sem hér svífur yfir vötn-
um — hentar heldur ekki töktum
þessa dáða gamanleikara sem er
snillingur orðs og æðis par ex-
cellence. Þetta er þeim mun sár-
ara sem það er Ijóst að Ritchie leik-
stjóri hefur sennilega ekki vandað
sig eins mikið í annan tíma.
-SER.
Blökkubros
Laugarásbíó, Litaöur laganemi
(Soul Man):
•k-k
Bandarísk, árgerö 1986.
Framleiðandi: Steue Tisch. Leik-
stjórn: Steue Miner. Handrit:
Carol Black. Kuikmyndun:
Jeffrey Jur. Tónlist: Dauid
Anderley. Aðalleikarar: C.
Thomas Howell, Rae Dawn
Chong, Arye Gross og James
Earl Jones.
Soul Man er ósköp óvænt og
notalegt innlegg í umræðuna um
stöðu blakkra manna í Bandaríkj-
um Norður-Ameríku, en kannski
fulleinfaldur flötur á flóknu máli.
Samt sætt. Og sem hér segir: Mark
Watson á sér eitt áhugamál, að
innrita sig í lagadeild Harvardhá-
skóla. Hann fær, ásamt vini sínum,
inni, en gallinn er ógjafmildi föð-
urins, sem er býsna mikill nísku-
púki og neitar öðru en sonurinn
vinni sér sjálfur inn fyrir skóla-
gjöldunum. Drengur sér að það
gengur aldrei, flettir upp í styrkj-
um — og sér, þegar komið er í
óefni, að eina leiðin fyrir hann að
fá styrk til námsins a tarna, er að
gleypa ótæpilegt magn af sólar-
pillum, verða blakkur fyrir bragð-
ið — og fá þannig litur styrk sem
efnilegasti svarti nemandinn til
framhaidsnáms úr henni Los
Angeles!!
Eins og ég segi, heldur einfaldur
flötur á flóknu máli. Samt sætt já,
en hvernig? Einlægnin skín víða
úr þessu verki, sem er afskaplega
gamansamt í góðri merkingu þess
orðs (og ber þá að hafa í huga að
hér er að nokkru leyti um dæmi-
gerða (og enn eina) unglinga-
myndina að ræða). C. Thomas
Howell, sem fólk kannast við úr
nokkrum krakkamyndum, og Rae
Dawn Chong (já, sonur Chongs úr
Check & Chong) fara oftsinnis á
kostum í skemmtilega tæmdum
.senum, sem eru frjálslegar og
stundum gáskafullar í leikstjórn
Miners, utan um og út frá smellnu,
knöppu og oftast vel skrifuðu
handriti. Það er semsé auðvelt að
hafa gaman af þessari einföldu
mynd — og ekki sakar notaleg tón-
listin sem seitlar undir, nostursam-
lega valin af David Anderle.
-SER
26 HELGARPÓSTURINN