Helgarpósturinn - 14.05.1987, Síða 32

Kannski ekki karlmannlegt ad gráta en þó alltaf
Sálarvini kalla þau sig hópurinn
sem gekkst fyrir ráöstefnu um sorg
og sorgarvidbrögd í Templarahöll-
inni um sídustu helgi. Þad er óhœtt
ad fullyrda aö rádstefnan var mun
betur sótt en þau höfdu gert rád fyr-
ir, um 180 manns mœttu, en eins og
aöstandendur rádstefnunnar sögdu
höfdu þau rennt alveg blint í sjóinn
og ekki áttaö sig á hversu mörgum
þau gœtu átt von á, sérstaklega
vegna þess ad adeins eitt dagblad
birti símanúmer þar sem tilkynna
átti þátttöku, en Bylgjan vann vel úr
fréttatilkynningunni, hafdi vidtöl og
gaf upp númerin. Samt höfdu ad-
eins 60 manns skráð sig daginn fyrir
ráöstefnuna þannig aö fjöldinn þre-
faldaöist ráöstefnudaginn.
UPPHAFIÐ TÍMARITS-
VIÐTAL
Katrín Árnadóttir er ein úr hópi
Sálarvina sem hafa starfað saman
vikulega í vetur undir stjórn Páls
Eiríkssonar geðlæknis, en meðal
annarra í þeim hópi eru Jóna Dóra
Karlsdóttir og Olga G. Snorradóttir
sem Helgarpósturinn átti viðtal við
um þetta efni um páskana. Katrín
nefndi að fjölmörg samtök störfuðu
líkt og þau s.s. Ónefnd Átvögl, AA-
samtökin og Al-Anon og reynslan
hefði sýnt að mikil þörf væri fyrir
slíka stuðningshópa. Hún rakti upp-
haf stuðningshópsins sem varð til
eftir að Olga Snorradóttir las viðtal
í tímaritinu Mannlíf við Guömund
Árna Stefánsson, eiginmann Jónu
Dóru, þar sem fram kom að hún
óskaði þess að hér á landi væri til
stuðningshópur til hjálpar þeim sem
misst hefðu ástvini sína, en þau
hjónin höfðu ári áður misst tvo
drengi sína. Þær Olga og Jóna Dóra
eru því upphafsmenn samtakanna
en stuðningshópinn mynda ellefu
manns sem eiga þá sameiginlegu
reynslu að hafa misst ástvini sína,
maka eða börn. Með hópnum hafa
starfað Páli Eiríksson geðlæknir og
Þóra Karlsdóttir hjúkrunarfræðing-
ur sem starfs síns vegna er sífellt í
návist dauðans.
Katrín upplýsti að „Sálarvinir"
hefðu nú fengið aðstöðu á Borgar-
spítalanum þar sem hugmyndin er
að vera með símaþjónustu fyrir
syrgjendur og í tengslum við það
munu þau heimsækja þá sem á
þurfa að halda. Hún kvað lækna,
hjúkrunarfræðinga, presta og sál-
fræðinga hafa boðist til að starfa
með þeim og væru þau bjartsýn á
uppbyggingu starfseminnar.
SORGAREINKENNI LÍKA
LÍKAMLEG
Páll Eiríksson geðlæknir flutti fyr-
irlestur um sorg og sorgarviðbrögð
þar sem komið var inn á þau stig
sorgarinnar sém flestallir ganga í
gegnum. Hann benti á að nú virtist
sem augu fólks væru að opnast fyrir
áhrifum þeim sem sorgin hefur á
andlega og líkamlega líðan fólks og
nefndi m.a. að á geðdeild sjúkrahúss
erlendis kom í ljós að milli 10—15%
þeirra sem þangað leituðu hjálpar
höfðu við óleyst sorgarviðbrögð að
Litið inn á ráðstefnu um sorg og sorgaruiðbrögð sem ,,Sálaruinir“ efndu til um
síðustu helgi — og rœtt uið þrjá þátttakendur hennar.
glíma. Þá nefndi hann ýmis líkam-
leg einkenni sem geta gert vart við
sig eftir missi ástvinar, s.s. tómleika
í maga, herping í brjósti og hálsi, út-
brot og að ekki sé óalgengt að fólk
missi andann. Páll kom einnig inn á
að sorgarviðbrögð fylgdu í kjölfar
fleiri atburða en ástvinamissis, s.s.
missis atvinnu, líkamshluta eða við
skilnað; allt þetta kallaði fram sömu
viðbrögð. Hann endaði fyrirlestur
sinn á tilvitnuninni: „Aðeins sá sem
forðast ást getur forðast sorg.“
Séra Sigfinnur Þorleifsson sem
starfar m.a. á Borgarspítalanum
ræddi um andlega umönnun og um
muninn á fortíð og nútíð. Aður
bjuggu allir saman og fólk fékk að
deyja heima hjá sér en í nútímaþjóð-
félagi deyr hinn aldraði hins vegar
oftast í sjúkrahúsi í umsjá faglærðra
og ellin á ekki lengur heima inni á
heimilum. Sigfinnur taldi að náms-
stefna eins og þessi væri spor í rétta
átt til að opna meiri og opinskárri
umræðu um sorgina og einnig
mætti vera mun meiri umfjöllun um
hana í námi heiibrigðisstétta. „Vel-
ferð sjúklingsins og velferð aðstand-
enda er ein heild," sagði hann m.a.
Þóra Karlsdóttir hjúkrunarfræð-
ingur ræddi m.a. um þá erfiðleika
sem starfsfólk sjúkrahúsanna á oft
við að glíma eftir lát sjúklings, því
eðlilega hafi hjúkrunarlið sínar til-
finningar og sé erfitt fyrir þau að
horfa á bak sjúklingi og sjá á eftir
ástvinum hans af sjúkrahúsinu í
mikilli vanlíðan. Þennan þátt komu
að vísu allir fyrirlesararnir inn á; að
mynda þyrfti stuðningshóp fyrir
starfsfólk sjúkrahúsanna.
KARLMENN MÆTTU VEL
Sigrún Proppé listmeðferðarfræð-
ingur (art-therapist) ræddi um þá að-
ferð að vinna sig frá sorg með list-
sköpun og sýndi í lok fyrirlestrarins
skyggnimyndir af verkum látinnar
konu og hvernig þróun þeirra varð
eftir því sem tíminn leið. Fyrstu
myndirnar einkenndust af mikilli
ólgu innra með konunni, dökkir litir
réðu ríkjum, en eftir að hún fór að
sætta sig við sjúkdóm sinn og fór að
vinna með það iíf sem hún átti eftir
tóku myndirnar á sig bjartari blæ.
Ráðstefnan varði í fimm klukku-
stundir og allan þann tíma hefði
mátt heyra saumnál detta, enda
hafði Páll Eiríksson á orði að hann
hefði aldrei fyrr setið ráðstefnu þar
sem gestir beindu athyglinni svo
sterklega að því sem rætt var um.
Að fyrirlestrunum loknum voru um-
ræður og greinilega er þörf fyrir
samkomur sem þessa því margir
GUÐMUNDUR
þurftu að fá svör við ýmsum spurn-
ingum varðandi sorgina og við-
brögð við henni. Því má svo bæta
við að það var ánægjulegt að sjá
hversu margir karlmenn sóttu ráð-
stefnuna, því fram að þessu hefur
verið talið að þeir gætu oft farið
verst út úr sorginni þar sem þeir
eiga erfitt með að tjá tilfinningar
sínar. — En svo er það kannski líka
til marks um hversu fjarlægt um-
ræðuefni dauðinn og sorgin er að á
ráðstefnunni var enginn fjölmiðla-
maður viðstaddur, nema fulltrúi HP.
Ólöf Ananíasdóttir er
ung ekkja búsett á Akureyri sem
kom til Reykjavíkur um síðustu
helgi gagngert til að sækja ráðstefn-
una um sorg og sorgarviðbrögð.
Hún segir að þegar hún hafi misst
mann sinn hafi hún getað leitað til
fjölskyldunnar og rætt við hana um
sorgina „en það er ekki það sama og
að ræða við einhvern sem hefur
upplifað nákvæmlega það sama“,
segir hún. „Jú, ég hefði tvímæla-
laust hringt til fólks í samtökum eins
og „Sálarvinir" eru ef^ þau hefðu
verið til á þeim tíma. Ég held það
skipti miklu máli að ræða við ein-
hvern sem hefur gengið í gegnum
það sama."
Um ráðstefnuna segir hún: „Mér
fannst hún mjög góð og upplýsandi.
Ég var svo sannarlega ekki vonsvik-
in yfir því að hafa komð til Reykja-
víkur til að sækja hana. Ég sá að
vísu aldrei augiýsinguna um ráð-
stefnuna en hins vegar hafði ég lesið
viðtalið við Olgu og Jónu Dóru í
Helgarpóstinum og leyfði mér að
gerast svo frökk að hringja í Jónu
Dóru. Hún sagði mér af ráðstefn-
unni og ég var ekki lengi að taka
ákvörðun um að mæta. Eg upplýst-
ist mikið um sjálfa mig á ráðstefn-
unni, um margt sem ég var farin að
halda að væri óeðlilegt í sambandi
við sorgarviðbrögð og eins varð ég
reynslunni ríkari í sambandi við
börnin mín. Þessi ráðstefna höfðaði
mjög vel til mín. Mér finnst samtök-
in eiga rétt á sér og þau mættu vera
víðtækari. Það mætti stofna fleiri
stuðningshópa um allt land.“
Halla Jónasdóttir missti
tvo syni sína með þriggja ára milli-
bili. Þeir létust báðir af slysförum,
annar á sextánda ári, hinn nýorðinn
16 ára. Halla segist hafa átt afskap-
lega góða að á þessum tíma sem
hún gat leitað til: „Að vísu var það
ekki fólk sem hafði nákvæmlega
sömu reynslu og ég, en við hjónin
áttum mjög góða vini sem voru okk-
ur mikils virði. Á þessum tíma
bjuggum við norður á Dalvík þar
sem margir höfðu orðið fyrir því að
missa börn sín af slysförum á nokkr-
um árum og í litlu samfélagi er auð-
veldara að kynnast fólki og ræða
við það. Ég hefði hringt í samtök
eins og „Sálarvini" ef þau hefðu ver-
ið til á þeim tíma, kannski ekki al-
veg strax eftir lát drengjanna en
þegar frá leið hefði ég gert það. Það
er tvímælalaust betra að tala við
einhvern sem hefur sömu reynslu
og maður sjálfur. Mér fannst ráð-
stefnan í einu orði sagt frábær. Ég
verð að segja að erindi séra Sigfinns
kom mér mest á óvart, það sýndi
hve hann er mannlegur og skiln-
ingsríkur. Málefni þau sem tengjast
sorg og sorgarviðbrögðum eru svo
geysilega yfirgripsmikil að það er
aldrei hægt að taka á öllum þáttum
á einni ráðstefnu því mannlegar til-
finningar eru á svo mörgum nótum.
Auðvitað er ekki hægt að slá á þær
allar á nokkrum klukkutímum en
mér fannst margt gott koma þarna
fram. Ég er þess fullviss að þörf er á
stuðningshópum eins og þeim sem
Sálarvinir mynda og sem langtíma-
markmið er ætlunin að stuðnings-
hópar starfi um allt land.“
Guðmundur Sigurjónsson
er eini karlmaðurinn í hópi Sálar-
vina. Hann hefur starfað með hópn-
um í allan vetur en hann þekkir
djúpa sorg af eigin raun. Árið 1973
misstu hann og kona hans dóttur
sína og tengdason í flugslysi, eigin-
konu sína missti Guðmundur í lok
desember 1985 og móður sína í
september síðastliðnum. „Svo hafa
ýmsir vinir horfið yfir móðuna
miklu," bætir hann við. Hann segist
hafa kynnst Sálarvinum í gegnum
Þóru Karlsdóttur hjúkrunarfræðing
sem hafði starfað með konu hans,
en hún var einnig hjúkrunarfræð-
ingur á Borgarspítalanum. „Hún
sagði mér af þessum hóp þegar tii
stóð að stofna hann og ég var alveg
tilbúinn að taka þátt í honum. Þegar
við hjónin misstum dóttur okkar
kom það í rauninni harðar við mig
en konuna mína sem var afskaplega
raunsæ. Við fengum fréttina fyrst í
gegnum fjölmiðla. Konan mín um-
gekkst mikið veikt og deyjandi fólk
og við höfðum alltaf rætt um dauð-
ann. Hann er nokkuð sem ekki þarf
að hræðast. Við gátum ekki leitað
neitt í sorg okkar, við höfðum að-
eins hvort annað. Við reyndum að
ná í prest en hann var því miður
ekki viðlátinn. Ég veit ekki hvort ég
hefði hringt í svona samtök eða hóp
eins og Sálarvini, en ég held að kon-
an mín hefði gert það. Ég hef trú á
því að það sé auðveldara að ræða
þessi mál við þá sem til þekkja af
eigin raun. Ég veit um fólk sem hef-
ur verið gift í 20—30 ár og ef það
missir börn sín þá getur það ekki átt
sorgina saman. Það er eflaust vegna
þess að karlmaðurinn þarf að vera
svo stór í sér. Ef konan leitar hugg-
unar hjá honum kemur hún að
vegg. Það er eins og karlmaður sé
þeirri áráttu haldinn að hann haldi
að hann sé að tapa af einhverju,
missa eitthvað sem hann þarf á að
halda og þá sennilega karlmennsk-
an. Þegar ég var ungur sagði ég oft:
„Það er kannski ekki karlmannlegt
að gráta en það er alitaf mannlegt."
Guðmundur segir að sér finnist
ráðstefnan hafa tekist mjög vel: „Ég
hafði að vísu kynnst þessum hlutum
nokkuð vel, bæði í hópstarfinu og
eins hef ég lesið mér til um þessi
mál. Mér finnst ákaflega gott að
starfa með þessum hópi, þetta er
sérstakt fólk. Það vakti spurningar
hjá mér hvort þeir karlmenn sem
ráðstefnuna sóttu hefði verið að
gera þetta fyrir konurnar sínar. Ég
vona að þeir hafi verið að gera þetta
fyrir sjálfa sig. Ég vona að þeir séu
svo þroskaðir að þeir geti látið til-
finningar sínar í ljósi."
eftir Önnu Kristine Magnúsdóttur myndir Jens Alexanderssoni
32 HELGARPÓSTURINN