Helgarpósturinn - 21.05.1987, Blaðsíða 2

ÚRJÓNSBÓK
Hugarástand í hörpulok
eftir Jón Örn Marinósson
af öörum aö sé vita vonlaust að láta hina fá
umboðið; en þetta megi alls ekki fara lengra
og mikið séu þetta ljúffengar smákökur.
Denni segir að Steini hafi ekki sjens og Steini
segir að Denni hafi ekki sjens og báðir segja
að rósarriddarinn hafi engan sjens og Berti
megi ekki undir nokkrum kringumstæðum
fá sjens og svo framvegis og afturábak og áfram
og út á hlið — en auðvitað sé þetta á valdi for-
seta sem verður ekki svefnsamt sökum upp-
lýsinga- og smákökufylli eftir sjö heimsóknir
á tveimur sólarhringum og röltir út á Skans-
inn um miðja nótt og kastar upp krónu.
Þetta eru að sjálfsögðu tiigátur einar. Sann-
leikurinn er sá að þeir, sem taka ekki þátt í
stjórnarmyndunarviðræðum, fá ekki að vita
nokkurn skapaðan hlut. Þjóðin getur þess
vegna vaknað einn morgun í maí, granda-
laus, og verið tilkynnt ofur varfærnislega að
hún sé búin að fá yfir sig þriggja flokka
stjórn, happaþrennu, sem enginn kærði sig
um að sitja uppi með þegar hann greiddi at-
kvæði í apríl.
Bollaleggingar hins venjulega borgara um
stjórnarmyndun endurspegla þá ömurlegu
staðreynd að á íslandi vita menn oft harla lít-
ið um það, sem þeir ættu að vita um, fyrr en
það er orðið of seint. Bankaráðsmenn í Út-
vegsbankanum vissu til að mynda ekkert um
viðskipti bankans við Hafskip fyrr en þeir
fréttu utan fundar og af einskærri tiiviljun að
bankinn væri kominn á hausinn vegna við-
skiptanna. Þessi viðskipti fóru jafnvel svo
leynt að bankastjórarnir vissu ekki neitt um
þau heldur; þeir gáfu út opinbera yfirlýsingu,
eftir að málið komst upp, og kváðust hafa
haft einungis óljóst hugboð um að til væri
skipafélag með þessu nafni og þóttust reynd-
ar góðir að vita í hvaða banka þeir hefðu ver-
ið bankastjórar.
Hið sama gildir til dæmis um greiðsluþrot
húsnæðislánakerfisins. Stjórn Húsnæðis-
stofnunar vissi svo lítið um greiðsluþrotið að
hún lagði fyllsta trúnað á upplýsirigabækling
stofnunarinnar um sjálfa sig. Jafnvel hann
Alexander sagðist ekki vita neitt heldur um
þennan vanda húsnæðisstofnunar og hon-
um var svo annt um að hann væri ekki stað-
inn að ósannindum að hann losaði sig við þá
menn sem gátu hugsanlega látið hann vita
eitthvað um vanda stofnunarinnar.
Almenningi kemur slík fáviska spánskt
fyrir sjónir og sumir hafa af henni nokkra
áhyggju. Kæmi til greina, segja menn, að
breyta hlutverki Ráðgjafarstöðvar Hús-
næðisstofnunar og fela henni að leiðbeina og
liðsinna fremur stjórnendum stofnunarinnar
en lánþegum hennar. Húsnæðisvanda
þeirra, sem fengu lánsloforð, megi svo leysa
með því að skjóta yfir þá skjólshúsi í nýju
flugstöðinni; þar sé unun að bíða eftir efnd-
um loforðanna við ljúfa tónlist frá Alexand-
ers Rag Time Band undir stjórn Sigurðar E.
Guðmundssonar.
Þjóðin bíður þessa dagana ofurspennt að
landsfeður, sem henti slíkt glópalán að þeir
lifðu af kosningar, beri einnig gæfu til að
mynda starfshæfa ríkisstjórn. Kjósendur
nýttu sér ekki — eins og kunnugt er — vald
sitt til að kveða á um skipan ríkisstjórnar og
kom af þeim sökum í hlut forseta og þeirra
manna, sem haldið hafa velli í bræðravígum
stjórnmálaflokka, að leita leiða til þess að
fylla upp í ráðherrasætin. Er þeim mikill
vandi á höndum þar sem siðgæðiskröfur til
ráðherra eru nú mun strangari en tíðkaðist
við fyrri stjórnarmyndanir.
Þeim sem vilja komast áfram í lífinu, at-
vinnurekendum, harðstjórum, einræðis-
herrum og athafnamönnum á Súðavík, hef-
ur ævinlega þótt lýðræðið hinn versti
þröskuldur í vegi þess að koma hlutunum í
framkvæmd; í besta falli hafa þeir metið lýð-
ræðið sem harla fánýta yfirborðsskemmtun
handa borgurunum svo að gæfist tími á með-
an til að beita hinu raunverulega þjóðfélags-
valdi á bak við tjöldin. Islensku þjóðinni
finnst þessi skoðun án efa jafnmikil fjarstæða
og úrslitin í söngvakeppni sjónvarpsstöðva,
en hitt er óumdeilt að getur ekki betri
dægrastyttingu í virku amstri smáfólksins en
að fylgjast með lýðræðislegum athöfnum
lýðræðislega kjörinna stjórnmálamanna,
sem vita ekki hvað þeir eiga að gera eftir að
féll lýðræðislegur dómur kjósenda, sem
vissu ekki hvað þeir vildu láta gera fyrir sig
í öllu lýðræðinu.
Drjúgur hluti af dægrastyttingunni er í því
fólginn að giska í eyðurnar. Það er nefnilega
svo að yfir athöfnum manna við stjórnar-
myndun hvílir slík leynd að mætti halda að
væri stjórnarbylting í aðsigi. Þannig virðist
stjórnarmyndun á ytra borði vera fólgin í því
að 1) forseti hugsar sig um í marga daga á
meðan þeir, sem gætu vel hugsað sér að
komast í ráðherrastól, tala óformlega saman
um möguleikana á því að komast í ráðherra-
stól; 2) forseti hættir að hugsa sig um og talar
einslega við hvern og einn af þeim sem gætu
vel hugsað sér að komast í ráðherastól; 3)
forseti fer aftur að hugsa sig um, eftir að
hann hefur tafað einsiega við hvern og einn
af þeim, sem gætu vel hugsað sér að komast
í ráðherrastól, en þeir, sem gætu vel hugsað
sér að komast í ráðherrastól, fara aftur að
tala óformlega saman um möguleikana á því
að komast í ráðherrastól; 4) forseti hættir að
hugsa sig um og segir einum af þeim, sem
gætu vel hugsað sér að komast í ráðherra-
stól, að fara að tala formlega við hina sem
gætu vel hugsað sér að komast í ráðherra-
stól; 5) sá sem gæti vel hugsað sér að kom-
ast í ráðherrastól talar formlega við hina,
sem gætu vel hugsað sér að komast í ráð-
herrastól, en forseti hugsar á meðan um ekki
nokkurn skapaðan hlut; 6) þeir sem gætu vel
hugsað sér að komast í ráðherrastól, ræða
formlega við þann sem forseti hafði beðið að
JÓN ÓSKAR
hugsa sig um? Hann er kannski að ryksuga
og þurrka af; það er ekki í hverri viku sem
annað eins úrvalslið og formenn stjórnmála-
flokka eiga lögum samkvæmt að sækja heim
forsetasetrið dag eftir dag. Síðan þarf að
baka svo að eitthvað sé til með kaffinu þegar
þeir birtast loks á hlaðinu, glorsoitnir og út-
keyrðir eftir óformlegu viðræðurnar. Og þar
fyrir utan er ekki vit í öðru en að panta sér
lagningu; þetta eru sætir menn og verða
teknar myndir.
Og hvað gerist á öðru stigi í ferlinu þegar
það er kallað svo opinberlega að forseti sé að
ræða við formenn einstakra stjórnmála-
flokka og afla sem gleggstra upplýsinga um
stöðuna áður en hann tekur ákvörðun um
hverjum skuli fyrstum falið umboð til stjórn-
armyndunar? Þeir væta kannski eina smá-
kökuna af annarri í glóðheitu kaffinu og
hvísla í fyllsta trúnaði í eyrað á forseta hver
ræða formlega við þá, og komast að þeirri
niðurstöðu að stjórnarmyndun sé vonlaus
nema forseti biðji þá að tala formlega
við þann sem forseti hafði áður beðið að tala
formlega við þá; 7) forseti verður aftur að
fara að hugsa sig um og biður loks einn af
þeim sem hafði talið vonlaust að ræða form-
lega við hina, að höggva á hnútinn og ræða
heldur formlega við þá — og þannig koll af
kolli uns það ótrúlega gerist að landið fær
ríkisstjórn.
Sakir hinnar dulmögnuðu leyndar, sem
hvílir yfir framangreindri atburðarás, er ekki
að undra þó að komi fram hinar margvísleg-
ustu tilgátur um hvað gerist í raun og veru á
hverju einstöku stigi í lýðræðislegum til-
hlaupum til stjórnarmyndunar.
Hvað er forseti að gera fyrstu dagana eftir
kosningar á meðan allra augu mæna að
Bessastöðum og fullyrt í fjölmiðlum hvað eft-
ir annað að forseti sé að meta stöðuna og
AUGALEIÐ
f/!P FZ MflF&TffÞ
i> / /
SfcOÞfl /9 ZSlflHb!
/—
2 HELGARPÖSTURINN