Helgarpósturinn - 26.11.1987, Blaðsíða 30

settar ákveðnar hömlur á hvernig
leikrit þau geta tekið til sýningar.
En eins og Alþýðuleikhúsið hefur
nýlega sýnt fram á þá getur það orð-
ið kostur, ef nægilegri hugkvæmni
er beitt við nýtingu á því takmark-
aða plássi sem fyrir hendi er. Lítið
jafngildir nánu og einfaldleikinn
verður aðlaðandi.
Eih-leikhúsið sýnir um þessar
mundir tvö stutt verk eftir Tsjékov.
Hið fyrra, Skadsemi tóbaks, er ein-
tal og þjónar þeim tilgangi að vera
einskonar forréttur fyrir einþátt-
unginn Bónord, sem er þekktari.
Bæði verkin eru um leið dæmigerð
og óvenjuleg fyrir leikrit Tsjékovs,
Berðu ekki við
tímaleysi
í umferðinni.
Þaö ert ýtí sem
situr undir stýri.
«1 rFjÍÉ Farí}rtieittf\_
rr
og að mörgu leyti eiga þau meira
sameiginlegt með smásögum hans
heldur en hinum frægu leikritum í
fullri lengd. i fyrra verkinu berar
Hjálmar Hjálmarsson sem Ivan
Ivanovitsj Njúkin sálu sína, hulinn
aðeins af gömlum kjólfötum og
miklu sminki. Hann hefur helling að
segja um allskonar efni en undar-
lega lítið um tóbak. Öll slík eintöl
eru erfið fyrir leikarann. Fyrst hann
hefur engan til að leika á móti verð-
ur hann að stjórna hraðanum sjálf-
ur. Undir leikstjórn Þrastar Guð-
bjartssonar stóð Hjálmar sig mjög
vel og naut góðs frekar en ekki af
plássleysinu. Þrengslin gerðu að
verkum að áhorfendur urðu að ein-
beita sér að því sem hann var að
gera. Hjálmar er fínn skapgerðar-
leikari og dásamlega hæfileikaríkur
í að skapa sérvitringa.
Sú staðreynd að verkið sjálft er
ekki sérlega merkilegt skipti mig
ekki miklu máli. Tsjékov er mikið
fyrir tragíkómedíur, þannig að jafn-
vel maður sem berar sál sína
frammi fyrir almenningi þarf ekki
að valda neinum áhyggjum. Eftir því
sem mér sýnist, hefur Tsjékov alltaf
meiri áhuga á manngerðinni en ferli
hugsunarinnar og þessi manngerð
kemst mjög vel til skila.
Eintalinu sem aðferð (og ferli) hef-
ur síðan verið lyft í hærri hæðir,
einkanlega af Beckett, og frumtil-
raunir Tsjékovs sýnast því meira
vera vel unnin uppköst í ljósi þróun-
ar síðustu fimmtíu ára eða svo. Jafn-
vel þó maður hafi aldrei séð þetta
áður hljómar það mjög kunnuglega.
Eina gagnrýni mín á þetta stutta
verk er á það sem mætti kalla „síð-
asta áfangann". Það er munur á því
þegar menn vita að verk er tilbúið á
svið og þegar menn eru orðnir
virkilega ánægðir. Bæði leikarinn
og leikstjórinn vita þetta, en flestir
leikstjórar eru of fegnir og kannski
of hræddir til að reyna að ná þessum
„síðasta áfanga". Það eina sem vant-
aði í frammistöðu Hjálmars var til-
finning fyrir ró. Ekki þögn, heldur
ró. Hann þarf að gefa sjálfum sér
meiri vídd þannig að hann geti orð-
ið prófessorinn í stað þess að leika
hann. Eintalið krefst þess.
Hitt verkið, Bónorð, er miklu bet-
ur þekkt og miklu rússneskara.
Leikararnir þrír, Jón Símon Gunn-
arsson, Guðjón Sigvaldason og
Bryndís Petra Bragadóttir, gefa allt
sem þau eiga. Það er allt á fullu frá
upphafi til enda. Aftur er efnið sjálft
langt frá því að rista djúpt. Það inni-
heldur bókstaflega allt sem Tsjékov
líkaði við farsa og átti eftir að nota
í þeim tilgangi. Það sem lyftir því
upp úr meðalmennskunni er hins-
vegar innsæi Tsjékovs í mannlegar
kenndir og hæfileiki hans til að búa
til frábær rifrildi úr algerum smá-
atriðum. í þessu tilfelli vann smæðin
frekar með verkinu en gegn því. All-
an tímann var mikill líkamlegur at-
gangur og hann ýktist enn meira
vegna þess að leikararnir höfðu
hreint ekkert pláss til að ólmast. Já,
Jón, það var fóturinn á mér sem þú
steigst á. Áhorfendurnir tóku á móti
og urðu þátttakendur í fjörinu. Sá
sem á þó mest hól skilið er án efa
Guðjón Sigvaldason. Hann er ein'
taugahrúga í upphafi verksins þegar
hann fyrst biður dóttur nágrannans,
en á einhvern furðulegan hátt tókst
honum að verða meiri furðufugl í
lok leikritsins heldur en í byrjun.
Þröstur Guðbjartsson hefur unnið
mjög gott verk. Ég tók eftir því í leik-
skránni að þetta er í fyrsta skipti
sem hann leikstýrir atvinnuleikur-
um, en hann á að baki töluverða
reynslu í að stýra skólaleikritum.
Það sést, en aöeins í jákvæðri merk-
ingu, að leikstjóri áhugamannasýn-
inga veit að hann verður að fá sem
mest út úr efninu, bæði fyrir leikar-
ana og áhorfendur.
Þetta er ekki stórkostlegt leikhús.
En það er lifandi og stendur fyrir
sínu. Ef þú getur vafið fótunum um
stól náungans fyrir framan þig í
rúmlega klukkutíma án þess að
byrja að tyggja leikskrána þá hef-
urðu gaman af þessum sýningum.
Að lokum, ég veit að vísu að þetta
er hluti af miklu stærra máli, myndi
ég vilja segja örfá orð um hvernig
gagnrýnandi dæmir sýningu. Ein-
faldasta reglan sem ég þekki er sú
að dæma sýninguna nákvæmlega á
þeirri forsendu sem hún gefur sér.
Leikhúsið þarf ekki að vera heilagt
og þarf ekki heldur að vera vett-
vangur djúpra hugsana, ekki frekar
en það er nauðsynlegt að fara á
söngleik til að skemmta sér. Ef þú
ert í hópi þess fólks sem horfir á
þriðja flokks vídeómyndir og böl-
sótast yfir leikhúsi, ættirðu að fara
og sjá þessa sýningu Eih-leikhúss-
ins. Þú munt sannfærast um að sum
form léttrar afþreyingar eru greini-
lega æðri en önnur.
Martin Regal
Barnajogginggallar
verð fró kr. 795.-
Herra joqqinqqallar
verð fró Kr. 990.-
stærðir S-M-L-XL
SKIPHOLTI 33
S:689440
Framtíðarvélin
Arangur 50 ára rannsókna og þróunar
EOS autofocus sem skilar ávallt skörpum myndum EOS innbyggð filmufærsla, allt að 3 myndir á sek.
EOS Ijósmælir á 6 stöðum í myndfletinum EOS 6 mismunandi forvalsstillingar
sem tryggir að myndin sé vel lýst. EOS umfram allt einstaklega einföld í notkun
EOS lokunarhraði frá 1/2000 sek. til 30 sek.
EOS 650
var kosin
myndavél
ársins í
Japan og
Evrópu
1987—1988
Einkaumboð á íslandi
Höfum
opið á
laugar-
dögum

ÚTSÖLUSTAÐIR
FÓKUS, Lækjargötu
JAPIS, Kringlunni
KASK, Hornafirði
LEO LITMYNDIR, ísafirði
LJÓSMYNDABÚÐIN, Laugavegi 118
NYJA FILMUHUSIÐ, Akureyri
TÝLI, Austurstræti
<•>
Austurstræti
S. 10966
3
H
F
MYNDLIST
„Hin
persónulega list“
Á miðöldum brunnu j^aldramenn
til bana í þágu andans. I dag brenna
þeir til lífs í hverri stofu í efnisins
þágu. Frá og með iðnbyltingunni
hefur orðið slagsíða á jafnvægisslá
Hugarbúsins háeff — frá innblásn-
um djöflum Hieronýmusar Bosch og
til útblásinna velmektarára mjöl-
fiðla dagsins í dag. Bosch, sem réttu
nafni hét Jeroen Van Aken, mun
samkvæmt heimildum listasögunn-
ar hafa uppljómast og séð aðrar
víddir í bísexorgíum „Bræðra og
systra hins frjálsa anda“, sem var
regla Adamíta stofnuð á 13. öld til
höfuðs fjötrum syndarinnar. Sjón-
menntir nútímans eru hins vegar
með gláku, og skyggnið er gjörólíkt
því sem sjáendur á borð við Bosch
höfðu. En á miðöldum urðu margir
einnig sjáendur af tómu svefnleysi.
Nú sofa allir úti á vindsængunum
sínum á aulasöngvahafinu, baðaðir
sól á mörgum rásum í draumi sem
vöku. Auglýsingar og hverskyns
hönnun er tvímælalaust mikilvæg-
asta „list" samtímans. Þar á ég við
list í skilningi hins opinbera, sem er
að sjálfsögðu auglýsendur. Helgi-
myndir dagsins í dag eru af dósagosi
og stálfákum, eða þannig munu
fornleifafræðingar tuttugustu og
fimmtu aldarinnar væntanlega
álykta. Hvað veit nútíminn t.a.m.
um rómverska list fyrir utan hina
opinberu ásýnd: Arkitektúrinn og
auglýsingar hofanna? Sem „sjáend-
ur“ eru auglýsingahönnuðir í svip-
aðri stöðu og Goya; hálfkæfðir, en
heyrast alltaf. Flestir kjósa þeir að
afneita með öllu hægra heilahveli
„til að hafa betra næði til að vinna“.
Popplistamenn sjötta og sjöunda
áratugarins sáu sér leik á borði að
gera gys að þessu ástandi nútíma-
myndlistar og gustaði þar einna
mest af þeim Warhol og Lichten-
stein, en hinn íslenski Erró kemur
um sömu mundir fram á sjónarsvið
Evrópu. í kringum 1960 málar Erró
undir greinilegum áhrifum frá frum-
stæðri iist, miðaldamálurum eins og
Brueghel og Bosch og síðast en ekki
síst súrrealistum eins og Lam. Upp
frá því tekur nútímaháð í anda
poppsins yfirhöndina hjá Erró og
hann tekur að fylgja reglu sjón-
hverfingameistarans Magritte:
„Hlutirnir verða að þekkjast til þess
að fjarstæða leikmyndarinnar sé
augljós og hver hlutur geti talað sínu
máli.“ Margir töluðu þá um að Erró
hefði fundið sér „persónulegan stíl“,
þó svo að ætlun hans hafi ugglaust
verið sú að storka hinni persónu-
legu list. Nú er nýlokið á Kjarvals-
stöðum sýningu Lýðs Sigurðssonar
frá Akureyri. Hrafn Gunnlaugsson
ritar ávarp í sýningarskrá og verður
tíðrætt um persónulegan stíl. Sjálfur
telur Lýður sig undir áhrifum frá
Bosch og Magritte, enda augljós
svipurinn með þeim síðarnefnda
t.d. í myndinni „vinnufat gömlu
vændiskonunnar". Þar er hlálegt að
tala um persónulegan stíl — „per-
sónulegur stuldur" kæmist e.t.v.
nær því. Lýður hefur ekki sömu af-
sökun og Warhol hafði með Camp-
bells-dósirnar: Magritte er ekki
tómatsósa. Þó Lýð virðist ekki
skorta hugmyndaflug, þá virðist
hann skorta allan persónulegan stíl.
Myndirnar minna óþægilega á
amerískan auglýsingaiðnað, en
þeim kumpánum Bosch og Magritte
er þar sullað í pylsubrauð auglýs-
enda í ýmsum tilbrigðum án þess að
nokkrum detti í hug að kalla það
list, hvað þá persónulegan stil í list-
um. Aðferðir súrrealistanna amer-
ísku koma einnig upp í hugann, en
raunsæi virðist þó Lýð ekki í huga
enda lítur hann greinilega á raun-'
sæið sem leikfang til að slíta í sund-
ur og raða síðan allt öðruvisi saman
aftur. Sú er líka heimspeki Magritte
sem Lýður virðist hafa tekið í fóstur.
Samt sem áður virðist Lýður búa yf-
ir vissri einlægni og í myndum hans
er einhver „naiv" neisti sem þarf að
fá tækifæri til að brenna sig í gegn-
um allt óþarfa listasögujukk.
Ólafur Engilbertsson
30 HELGARPÓSTURINN