Helgarpósturinn - 14.01.1988, Blaðsíða 14

Thc hardest thing about it is the rocks.
KLAMIKLAKANUM
f viskílögginni í glasinu má meö góö-
um vilja sjá hval og lítinn fisk, sem
likist sverðfiski. Það er hins vegar
mun erfiðara að koma auga á úlfana
þrjá, sem leynast eiga í klakanum
samkvæmt upplýsingum bandariska
prófessorsins.
um að hafa séð, og það sama á við
um hljóð. Við getum skynjað hljóð,
án þess að gera okkur grein fyrir því
að hafa heyrt þau — hversu fjar-
stæðukennt sem þetta kann nú að
virðast!
ÉG ER EKKI ÞJÓFUR!
Framangreindur eiginleiki
mannsheilans vekur að vonum
áhuga margra á því að „nýta“ hann
á einhvern hátt. Gerðar hafa verið
tilraunir í stórmörkuðum í Banda-
ríkjunum, þar sem svokölluð neðan-
markaskilaboð hafa verið send út í
hátalarakerfi verslananna með sí-
endurteknum fullyrðingum á borð
við „Ég er ekki þjófur! Ég tek ekki
hluti ófrjálsri hendi!" Margir hafa
líka eflaust heyrt sögu, sem fyrir
nokkrum árum gekk fjöllunum
hærra, og var í þá veru að framleið-
endur Coca Cola hefðu laumað
skilaboðum inn í kvikmynd. Fylgdi
það sögunni, að kóksalan í hléinu
hefði aukist til muna við þetta uppá-
tæki.
Vel má vera að þessi kóksaga sé
algjörlega úr lausu lofti gripin, en
samkvæmt ýmsum heimildum er
ljóst að auglýsingasmiðir hafa reynt
að nota leynileg skilaboð. Aðallega
hefur þetta verið borið upp á auglýs-
ingamenn í Ameríku, t.d. af kolleg-
um þeirra í Evrópu. í bresku bókinni
„The Complete Guide to Aduertis-
ing"segir þannig m.a.: „Það er eink-
um í Bandaríkjunum, sem tekið er
mið af sálfræðilegum rannsóknum
við hönnun auglýsinga."
í niðurlagi bókar Vance Packard,
„The Hidden Persuaders" er líka
upptalning á ýmsum aðferðum, sem
notaðar eru í auglýsingabransanum
í Ameríku. Og þar er talað um leyni-
leg skilaboð, neðan meðvitaðrar
skynjunar. Dæmi eru tekin um að
orðið SEX sé falið í prentuðum aug-
lýsingum í þeim tilgangi að valda
áreiti.
Manna áhugasamastur um þessi
málefni er hins vegar bandaríski há-
skólaprófessorinn Wilson Bryan
Key. Áhugi hans beinist að því
hvernig ákveðnir aðilar færa sér í
nyt þann eiginleika mannsheilans
að geta „séð“ og „heyrt", án þess að
viðkomandi einstaklingur sé með-
vitaður um það. Prófessorinn hefur
flutt um þetta ótal fyrirlestra og
Auglýsendum finnst oft að sér
þrengt með lögum og reglugeröum
og reyna þá að bregðast við með
ýmsum ráðum. En það er hægt að
gera margt annað en seilast niður fyr-
ir skynþröskuldinn. Þegar jákvæðar
lýsingar höfðu verið bannaðar í síg-
arettuauglýsingum í Bretlandi geröu
þeir hjá Winston t.d. röð auglýsinga,
sem allar hófust á orðunum: „Við
megum ekki segja ykkur neitt um
Winston-sígarettur." I setningunni,
sem fylgdi á eftir, var síðan orðaleik-
ur, sem kitla átti kímnigáfuna. Með-
fylgjandi dæmi sýnir wok-pönnu,
sem klesst hefur verið niður í dökka
súkkulaðitertu (þ.e.a.s ef myndin
prentast nægilega vel). Slíkar kökur
eru kenndar viö Svartaskóg og
„wok" er borið fram líkt og „walk"
(ganga), svo orðaleikurinn felst í því
að ekki er um að ræða gönguferð í
Svartaskógi heldur pönnu í súkku-
laðitertu.
Lengi hefur veriö vitaö, að heilinn
getur numið myndir og hljóö sem
augu okkar sjá ekki og eyrun heyra
ekki. Getur verið aö auglýsinga-
hönnuöir og fleiri notfæri sér þenn-
an hœfileika í gróöaskyni?
Mannsheilinn er mikið furðufyrir-
bæri og á víst engan sinn líka meðal
annarra dýrategunda. Þó er langt
frá því að við þekkjum í grundvall-
aratriðum starfsemi þessa dularfulla
líffæris, sem lesa má í kennslubók-
um að við notum einungis að litlum
hluta. í bókinni „Notaðu höfuöiö
betur" eftir Tony Buzan segir t.d.:
„Síðastliðin 150 ár hefur mannkyn
aukið verulega þekkingu sína á
mannshuganum og hefur þessi
aukna þekking á vissan hátt gert
okkur ljóst hvað við vitum ekki í
þessum málum... Reyndar þekkjum
við til hinna ýmsu hluta heilans, vit-
um heilmikið um efnabreytingar í
honum, þekkjum til DNA og RNA
og ýmissa niðurstaðna tilrauna, sem
gerðar hafa verið við ákveðin skil-
yrði. En einmitt þegar við oft teljum
okkur hafa staðsett þau svæði heil-
ans, þar sem minnið og hugsunin
hafa aðsetur sitt, kemur í Ijós að nið-
urstaðan er hreint ekki örugg..."
Eitt af því, sem vitað er um manns-
heiiann, er að hann getur numið
eða skynjað hluti, án þess að „eig-
andinn" sé meðvitaður um það.
Sýnt hefur verið fram á þetta með
margs konar tilraunum, t.d. með því
að láta manneskju ganga hratt fram-
hjá hálfopnum dyrum og dáleiða
þær síðan. Hefur viðkomandi þá
getað lýst af töluverðri nákvæmni
hvernig umhorfs er í herbergjunum,
sem hann gekk framhjá. Þetta hefði
tilraunadýrið hins vegar aldrei get-
að gert með fullri meðvitund.
Heili okkar nemur sem sagt ýmis-
legt, sem við erum ekki meðvituð
We’re not allowed to tell you anything about Winston
cigarettes, so here’s^a wok in the Black Forest.
LOWTO MIDOLE TAR ..
DANGER: Governmenl Hcallh WARNINGzCIGARETTES CAN SERIOLSLY DAMAGE YOIfR HEALTH
14 HELGARPÓSTURINN
feFTIR JÓNÍNU LEÓSDÓTTURl