Helgarpósturinn - 14.01.1988, Blaðsíða 16

EFTIR JÓNÍNU LEÓSDÓTTUR MYND JIM SMART
Terry G. Lacy háskólakennari
er bandarísk ad uppruna
en getur hvergi hugsad sér
að búa nema á Islandi.
Hún er í HP-viðtali.
Landid dró mig aö sér
eins og segull
„Þaö er í rauninni ekki nema eittskreffrá mínum heimaslóöum á Nýja-
Englandi hingad til íslands. Ég er alin upp á lítilli eyju þar sem allir þekkja
alla!“ Konan, sem hefur orðiö, heitir Terry G. Lacy. Hún er bandarísk, en
samt meiri íslendingur en margir sem hafa íslenskt vegabréf upp á vasann.
Enda segir hún undantekningarlítið „við“, þegar talið berst að íslensku
þjóðinni.
„Þetta byrjaði eiginlega allt í Alaska,“ sagði
hún og hló. „Ég er mikill fuglaskoðari og fór
þangað með hópi fólks með sama áhugamál. I
þessum hópi var kona, sem nýkomin var úr ferð
um Nordur-Európu, og hún var sífellt að tala um
fugla og plöntu sem hún sá á íslandi. Þetta vakti
áhuga minn og ég kom síðan hingað árið 1971
með kunningjakonu minni, sem er fornleifa-
fræðingur og hafði einu sinni dvalið hér dag-
langt. Við leigðum okkur bíl, fórum vítt og breitt
um landið og mér fannst svo gaman, að ég gerði
alit sem ég gat til að komast hingað aftur. Það
tók mig tvö ár, en þá kom ég hingað sem félags-
fræðikennari á vegum Fulbright-stofnunarinn-
ar.
Ég er háskólamenntuð í tónlist, en þegar
þriðja barnið mitt var orðið tveggja ára hóf ég
nám í félagsfræði og lauk doktorsgráðu í þeirri
grein. Ég kenndi viðskiptaensku og uppbygg-
ingu vísindagreina í mörg ár. Og það er enska,
sem ég hef mest verið að kenna hér á landi, þó
ég hafi fyrst komið hingað sem félagsfræðingur."
— Ætlaðir þú bara að vera í nokkra mánuði
á íslandi?
„Það stóð í fyrstu einungis til að ég yrði hér í
eitt ár. Eftir árið fór ég síðan í skamman tíma aft-
ur til Bandaríkjanna, en hjónaband mitt hafði
ekki gengið sem best og við hjónin ákváðum að
skifja. Þá flutti ég til íslands og settist hér að, því
landið hafði sömu áhrif á mig og segull!
Börnin mín voru orðin nokkuð uppkomin og
tvö þau elstu urðu eftir úti, en yngsti sonur
minn, Dav'iö, bjó hjá mér um skeið og gekk í
skóla hér á landi. Hann skilur enn heilmikið í ís-
lensku. Hérna kynntist hann líka Sigurði Þórar-
inssyni og þau kynni áttu án efa mikinn þátt í því
að Davíð gerði jarðfræðina að ævistarfi."
Að þessum orðum sögðum stóð Terry á fætur
og náði í tvö ílát með afar sérkennilegum stein-
um og bergi, sem hún og Davíð höfðu safnað á
Þingvöllum og víðar. Þarna gaf m.a. að líta stein-
rör frá náttúrunnar hendi, sem vel mætti nota til
að sötra vökva úr glasi. Einnig litla kúlulaga
steina, sem höfðu margir hverjir bráðnað saman
þegar þeir voru enn heitir og þannig orðið að
„tvíburum" og jafnvel „þríburum".
Tal okkar barst nú að muninum á Bandaríkja-
mönnum og íslendingum. „Bandaríkjamenn
halda því gjarnan fram, að þeir séu miklir ein-
staklingshyggjumenn. Þetta er alls ekki rétt,"
sagði Terry. Síðan þagnaði hún, svolítið sposk á
svipinn, og gaf mér tíma til að melta þessa yfir-
lýsingu. Síðan rökstuddi hún mál sitt.
„Bandaríkjamenn eru nefnilega alltaf að leika
ákveðin hlutverk — eins og þeir væru á sviði.
Einn er í hlutverki læknis, annar í hlutverki sjúk-
lings. Einn er kennari, annar nemandi. Og svo
framvegis... Það verða alltaf að vera pör, tveir og
tveir saman, og hlutverkið kemur fyrst. Persón-
an er alltaf í öðru sæti. Hérna á íslandi er nem-
andinn hins vegar aldrei nemandi!"
— Hvað áttu við með því?
„Jú, sjáðu til. Fólkið hér er alltaf fyrst og
fremst einstaklingar og það finnst mér mjög
mannlegt.
Þegar nemandi mætir í kennslustund er við-
komandi ennþá sonur eða dóttir móður sinnar
og föður síns. Það er númer eitt. Þetta er afkom-
andi ákveðins fólks, foreldra, afa og ömmu,
langafa og langömmu, o.s.frv. Þessi tengsl
hverfa aldrei. En í Bandaríkjunum sjá menn
fyrst og fremst hlutverkið: nemandann, sjúkl-
inginn, kennarann eða lækninn. Ekki svo að
skilja að fólk gleymi hvað það heitir og hvaðan
það kemur, en þeir hlutir eru bara einhvern veg-
inn í bakgrunninum.
Viðhorf okkar á íslandi er mjög mikilvægt, t.d.
varðandi varðveislu tungunnar. Eg er viss um að
íslenskan er ekki í mikiili hættu á meðan ein-
staklingshyggjan er svona sterk.“
KOM EKKI HINGAÐ TIL AÐ TALA
ENSKU
— Terry, þú segir „viö", þegar þú talar um ís-
lendinga. Ertu með íslenskan ríkisborgararétt?
Hún hló og hristi höfuðið. „Nei, nei. En ég er
búin að vera hér svo lengi...“
— Og orðin íslendingur?
Brosið var enn breitt, glettnisglampa brá fyrir
í augunum og hún svaraði játandi. Bætti síðan
við: „Ég er a.m.k. orðin hálfur íslendingur!"
— Þekkirðu það vandamál, sem margir út-
lendingar á íslandi kvarta yfir, að íslendingar
séu mjög áfjáðir í aö œfa enskuna sína?
„Svo sannarlega. Það er eins og fólk haldi, að
maður þrái að tala ensku daginn út og inn. Ef sú
væri raunin hefði ég alveg áreiðanlega farið eitt-
hvað annað, því það eru margir staðir betur til
þess fallnir en ísland! Ég tala heldur ekki ensku
við marga hér á landi, enda kom ég ekki hingað
til að lifa amerísku Iífi.“
— Hvernig brugðust œttingjar þínir og vinir
við því að þú vœrir að flytja alfarin hingab til ís-
lands?
„Móðir mín var dáin og faðir minn alvarlega
veikur, þegar ég flutti hingað. En ég heimsótti
hann oft áður en ég fór og hann vissi hvað til
stóð. Upphaflega var þetta auðvitað erfitt fyrir
börnin mín, en þau eru fyrir löngu búin að sætta
sig við það að ég skuli búa hér. Eg heimsæki þau
líka annað hvort ár.
En fólk í Bandaríkjunum vissi eiginlega ekki
neitt um ísland á þessum tíma. í samræðum var
alltaf verið að blanda Grœnlandi í málið og ég
þurfti sífellt að ítreka, að ég ætti hreint ekkert
heima meðal eskimóa. Svona er þetta hins veg-
ar ekki lengur. Ekki síðan Reagan kom hingað.
Annars var þetta í raun og veru ekki svo stórt
skref fyrir mig. Ég er alin upp á eyju í Maine, eins
og ég sagði þér, og þar var lífið ekki svo frá-
brugðið því sem hér gerist. Á sumum sviðum
bjóðast meira að segja mun fleiri tækifæri hérna
en á mörgum stöðum í Bandaríkjunum, t.d. hvað
varðar tónlist. Það er alveg sérstaklega blómlegt
tónlistarlíf á íslandi, enda finnst mér söngur eitt
af einkennum þjóðarinnar. íslendingar syngja
mjög mikið saman."
— Hefur þú ekki einmitt tekið þátt í tónlistar-
lífinu?
„Ég söng með Fílharmóníukórnum, en hann
hefur — því miður — verið lagður niður. Það
vantaði fleiri karla. Þeir hljóta bara allir að vera
í Fóstbrœðrum\
Annars er þetta ekkert grín, því það er virki-
lega leiðinlegt að svona skyldi fara. Það var svo
spennandi að syngja óperur. En núna er ég í
Kantötukórnum og það er líka mjög gaman.
Þetta er lítill kór sem hóf starfsemi í fyrra, en Jón
Asgeirsson sagði í blaðadómi að við værum
„efniieg"!
ÍSLENDINGA SKORTIR
SJÁLFSTRAUST
— Finnst þér Islendingar montnir?
„Veistu, ég er orðin svo íslensk að ég er varla
dómbær á það. En ef svo er, þá kemur það
a.m.k. ekki fram í sjálfstrausti. Það hafa Banda-
ríkjamenn hins vegar, m.a. vegna þess að þeir
búa við miklu meiri samkeppni. Þetta sést hrein-
lega á útlitinu, því Ameríkanar standa gjarnan
gleiðfættir og með þaninn brjóstkassa. Islend-
ingar standa hins vegar með fæturna saman og
frekar niðurlútir. Það var Davíð, sonur minn,
sem vakti fyrst athygli mína á þessu, þegar hann
var farinn að ferðast hér um í strætisvögnum.
Þetta sést svo vel á fólkinu í strætó.
í Bandaríkjunum er fjöldinn svo mikill, að
hver maður er bara eins og dropi í hafinu. Þar
er nauðsynlegt að segja meira um sig... auglýsa
sig. Annars er maður glataður. En á íslandi er
mikið lagt upp úr því að vera ekki of áberandi.
Sjáðu t.d. hvernig fólk talar um Kristján Jó-
hannsson söngvara. Hann þykir monthani hér á
landi, en erlendis hefur hann alveg örugglega
ekki slíkan stimpil. Þar þurfa menn að bera sig
vel til að komast áfram.“
— Finnur þú mun á streitunni í þjóðfélaginu
frá því að þú komst hingað fyrst?
„Já, það hefur orðið mikil breyting frá árinu
1973. Þá fannst mér Ameríkanar hræðilega
stressaðir, en núna hefur þetta snúist við. Því
miður. Fólk er á sífelldum þönum til þess að
vinna sér inn nægilega margar krónur fyrir út-
gjöldunum. En lífskjörin hafa Iíka batnað tölu-
vert.
Það kemur oft fyrir, þegar ég hitti ókunnugt
fólk, að það spyr mig m.a. hvort mér líki vel
hérna. Og auðvitað líkar mér vel í þessu þjóðfé-
lagi og á þessu landi. Annars væri ég löngu farin!
Það segir sig sjálft.
En við svona samanburð gleymist hins vegar
oft að á Islandi er um að ræða eina þjóð og eitt
land. í Bandaríkjunum eru fimmtíu fylki og þar
búa ýmsar þjóðir, enda er þar ekki einungis tal-
að eitt tungumál. Þau eru á fjórða hundrað. Hins
vegar er eitt þeirra „opinbert" og opinberlega
reyna menn því að tala þannig. Undir niðri er
hugsunarhátturinn þó oft alveg gjörólíkur!
Islendingum finnst líka sjálfsagt að lögin gildi
á landinu öllu. Þannig er það ekki í Bandaríkjun-
um, heldur eru lög breytileg eftir fylkjum. Um-
ferðarreglurnar geta t.d. verið ólíkar og leið-
beiningarnar á götunum geta þannig skyndi-
lega breyst, enda er ekkert til sem heitir
„amerískt ökuskírteini" — nema bara að nafn-
inu til. Flytji maður á milli fylkja er nauðsynlegt
að taka bílpróf á nýjan leik og fá nýtt skírteini.
Mér dettur líka annað í hug, fyrst við erum
farnar að tala um muninn á íslandi og Bandaríkj-
unum. Það varðar stundvísi. Ameríkanar mæta
t.d. alltaf mjög tímanlega á leiksýningar, tón-
leika og slíkt. Þar byrja líka tónleikar á slaginu
klukkan átta, ef það hefur verið auglýst. Það
sama á við í löndum eins og Bretlandi og Þýska-
landi, svo dæmi séu tekin. Þar er ekki byrjað
fimm mínútum eftir auglýstan tíma, eins og
hérna. En mér finnst ykkar máti mun mann-
eskjulegri og vil miklu fremur lifa þannig."
ÞAÐ VERÐUR AÐ GÆTA
BARNANNA BETUR
— Geturðu nefnt mér dœmi um hluti, sem þér
finnst hafa breyst til batnaðar hérna frá því þú
komst til íslands?
„Mér dettur t.d. í hug matvöruúrvalið. Nú er
hægt að fá miklu meira af fersku grænmeti og
ávöxtum. Svo hafa lífskjörin líka batnað til
muna. En það verður að gæta barnanna betur...
Það er allt of mikið um hræðileg slys á börnum.
Mér finnst þó alls ekki rangt af íslenskum kon-
um að fara út á vinnumarkaðinn, enda fór ég
sjálf aftur í nám þegar Davíð var bara tveggja
ára. Það er hins vegar mikilvægt að hvert barn
fái óskipta athygli manns einhvern tímann á
hverjum einasta degi. Þegar Davíð var ungur
voru þetta kannski bara tíu til fimmtán mínútur
á dag, en þær skiptu samt sköpum. Við vorum
ein saman þennan tíma og ég talaði bara við
hann — ekkert við hin börnin og ekkert við eig-
inmanninn. Þetta var okkar tími og hann var
alveg bráðnauðsynlegur. Mæður mega ekki allt-
af segja „Ekki trufla mig núna!“.“
— Hvað með muninn á stöðu kvenna hér og
í Bandaríkjunum?
„Staðan er betri hérna eða hentar mér að
minnsta kosti betur. Kpnur eru sem betur fer
ekki taldar lægri stétt á íslandi, eins og víða ann-
ars staðar. Þó er að vísu einstaka atriði, sem
verður að teljast ósanngjarnt, og nauðsynlegt er
að fá leiðréttingu á. Ég tók t.d. strax eftir því að
Flugleiðir tryggja karlmenn fyrir miklu hærri
upphæð en konur! Það er áreiðanlega vegna
þess að karlmennirnir eru flugstjórar en kon-
urnar „bara“ flugfreyjur!"
— Svo þú lendir þá vœntanlega í þessum
vinnuvítahring, sem flestir íslendingar virðast
fastir í?
„Það er ekki laust við að svo sé. Ég kenndi í
nokkur ár við Bankamannaskólann og Verzlun-
arskólann, en núna er ég eingöngu við Háskóla
íslands, því það er of erfitt að vera á spretti á
milli svo margra staða. Þar með er þó ekki allt
upp talið, því ég vann að útgáfu ensk-íslenskrar
viðskiptaorðabókar ásamt Þóri Einarssyni
prófessor og við erum langt komin með íslensk-
enska hlutann. Þar að auki hef ég haldið svolítið
af námskeiðum fyrir fyrirtæki.
Einnig starfa ég mikið við þýðingar og leið-
réttingar á ýmsum handritum, sérstaklega fyrir
lækna og aðra vísindamenn. Viðhorfið er nefni-
lega mikið að breytast og íslendingar hafa
smám saman gert sér grein fyrir því hve slæmt
það er að láta birta eftir sig greinar, sem eru illa
skrifaðar."
Það var komið hádegi og verkefnin biðu eftir
Terry Lacy, m.a. fundahöld og vinna við orða-
bókina. Samt gaf hún sér tíma til að sýna blaða-
manni og ljósmyndara minjagripi frá nokkrum
af þeim fjölmörgu löndum, sem hún hefur ferð-
ast til um dagana. Og ljósmyndir... Terry hefur
tekið fjölda frábærra litmynda víðs vegar um
heiminn, allt frá Alaska til Kína. Auðvitað Iíka á
íslandi. Heima!