Helgarpósturinn - 10.03.1988, Page 16

A SIÐASTA SNUNINGI
JAPANSKAR GEISUR MEf> IUAR í ÁTTINA HEIM
Japanir heita nöfnum sem
við getum ekki borið fram
og skrifa óræðar tákn-
myndir í stað orða, meira
að segja á tölvur. Þeir fram-
leiða fleiri bíla, myndavélar, tölvur
og aðrar hátæknivörur en nokkur
önnur þjóð. Japanir eru risaveldi á
tæknisviðinu og þeir hafa sjálfsag-
ann til að ná forystu þar og halda
henni. Á vissan hátt eru þeir undra-
börn samtímans. Þeir eru ofurskipu-
lagðir og agaðir, þeir eru hópsálir og
stunda fyrirtækjaleikfimi á hverjum
morgni. Og það fellur aldrei dagur
úr. Japanskir stúdentar í Þýskalandi
blanda ekki geði við aðra því þeir
eru svo á kafi í skóiabókunum, enda
yfirleitt hæstir. Hvítur kynstofn
Bandaríkjanna hefur af því vaxandi
áhyggjur að börn þeirra standa
japönskum og austurasískum jafn-
öldrum sínum töluvert að baki. Það
er eitthvað í sinninu á þessu fólki
sem drífur það áfram af ofurkrafti
sem við hvorki þekkjum né skiljum.
Annars vitum við sáralítið um Jap-
ani nema af afspurn, hvorki samfé-
iagið né einstaklingana. Við vitum
um Nakasone forsætisráðherra,
Hirohito keisara, Kurosawa kvik-
myndaleikstjóra og Sakamoto
poppstjörnu. Aðra ekki.
Eg hitti þrjár japanskar „geisur" á
dögunum og af einskærri forvitni
hóf ég vitsmunalegar samræður við
þær á engilsaxnesku. Þetta gekk
svona upp og ofan, ein talaði sæmi-
lega ensku, hinar stautuðu sig á
milli orða og sú sæmilega þýddi. Svo
báru þær sig saman á japönsku svo
enginn segði annað en hún meinti
af vankunnáttu. Úr varð undarleg-
asta hljóðaröð með hátíðnitoppum
og flissi. Þær heita Yumiko Ishii,
Aiko Yamaji og Kaoruko Yoshida.
Þær eru á ferðalagi um Evrópu og
heimsóttu ísland frekar en hin
Norðurlöndin, sennilega vegna leið-
togafundarins. Ástæður ferðalags-
ins; þær luku háskólanámi í janúar
og byrja að vinna í apríl og hafa því
tveggja mánaða frelsi til að lúta
löngunum sínum áður en vinnuæv-
in hefst. Japanir eru öguð þjóð sem
eyðir ekki kröftum í öþarfa frí. Eftir-
leiðis verður sumarleyfið ein vika á
miðju sumri, annað ekki. Þetta gild-
ir um þorra þjóðarinnar. Engar lang-
ar útlandsferðir nema í mesta lagi í
fyrirtækjahópferðum eða vegna
vinnunnar. Evrópuferð stúlknanna
er því nokkurs konar síðasti séns að
rasa út áður en starfsævin hefst.
Þær sögðu svona frá.
ær eru búnar að koma til
helstu stórborga Evrópu,
reyna að komast yfir
sem mest á sem minnst-
um tíma. Spurning hvað
það skilur eftir, hvað um það, gaman
á meðan það varir. Þær eru frá
Tókýó svo það lá beint við að aka
með þær upp að Hafravatni. Gera
samanburð á þéttbýli og strjálbýli
sjáðu. Þær sögðust inn á milli verða
þreyttar á öngþveiti Tókýóborgar,
þar er mikill hraði og ys og menn
með hvíta hanska hafa atvinnu af
því að troða fólki inn í neðanjarðar-
lestirnar á leið til vinnu. Ibúðirnar
eru pínulitlar með stóru sjónvarpi,
stereógræjum og örbylgjuofni, þetta
er allt dagsatb Þær undruðust því
stórar íbúðir íslendinga. Auðvitað
eru þær oft leiðar á þrengslunum,
en hafa lært að sætta sig við þessa
japönsku staðreynd sem ekki verð-
ur breytt. Stjórnin gerir ekkert til að
stemma stigu við fólksfjölgun. Þess
þarf ekki. Ungt fólk vill ekki eignast
fleiri en eitt eða tvö börn, til þess að
geta veitt þeim meira. Japan er ekki
eins og Kína segja þær, hvorki að
þessu leyti né öðru. Það eina sem
þjóðirnar eiga sameiginlegt eru ská-
settu augun, kynþátturinn. Meira að
segja tungumálin eru gjörólík. Það
er ekki eins mikil tíska og við höld-
um að láta skera í augun á sér svo
þau verði vestrænni og minna á ská.
Þetta stundar einungis ein og ein
fyrirsæta.
Þessar íslensku óbyggðir, gráar af
snjó, virkuðu hálfóhugnanlega á
þær, dauðafreri eins og þær ímynd-
uðu sér Síberíu. Hlýtur að vera auð-
velt að verða þunglyndur og ein-
mana hér, en víðáttan þýðir líka
ákveðið frelsi. Hér er til dæmis
hægt að öskra svo bergmálar í um-
hverfinu, en samt heyrir enginn.
Japan er fjöllótt eyja eins og ísland
en víðsýnið hér er ólíkt meira. Þú
þarft að ferðast í tæpa tvo tíma frá
miðborg Tókýó til að sjá út í sveit.
Surprised...no trees... Japan has
many... Hissa... engin tré... Japan
hefur mörg.
Tvær geisur með há-
skólamenntun í Vestur-
Iandabókmenntum og
sú þriðja hefur sérhæft
sig í sögu Germaníu
með sérstaka áherslu á nasistatím-
ann. Hvers vegna? Það eru svo
margar athygliverðar nýjungar sem
komu með nasistunum; á sviði heil-
brigðismála, menntamála og stjórn-
mála. Eitthvað heillaði hana í fram-
sýn og þreki þýska þjóðernissósíal-
ismans, án þess að vilja skýra það
nánar. Hún sagði þó að þetta hefði
ekkert með stríðið að gera eða of-
sóknir á hendur gyðingum. Talandi
um stríðið nefndi ég Hirosima og
þátt Japana í stríðinu. Japanir töp-
uðu, það er staðreynd, og Hirosima
er einhver dimmasta minning jap-
anskrar sögu. Örkumlin eru enn að
koma í ljós. Börn þeirra sem lifðu
sprenginguna af fæðast bækluð eða
fá krabbamein innan við þrítugt.
Utan frá eru hörmungarnar ósýni-
legar, Hirosima og Nagasaki eru fal-
legar borgir í dag, en þeir sem til
þekkja gleyma engu. Þegar von er á
nýju barni í heim þessara borgara
bíða aðstandendurnir fullir kvíða og
liggja á bæn um að barnið fæðist
heilbrigt, sem ekki er lengur sjálf-
sagt í þeirra hugum. Samt er yngri
kynslóð Japana tekin að gleyma.
Hún hefur ekki sömu nálægð á ógn-
ina. Japan vantar orku og kjarnorka
er nærtækust fyrir okkur. Við höf-
um alla tækniþekkingu sem til þarf.
Kjarnorka er óþrjótandi orkulind,
því vilja margir virkja þetta afl. Aðr-
ir eru á móti. íslendingar þurfa ekki
að hafa áhyggjur af þessu, þeir hafa
rafmagnið. Þú sérð afskekkt stakhús
í fjarska en þangað liggur samt raf-
ltna. Stórkostlegt.
Mér þykir Hirohito
keisari svolítið sér-
stakur. Hann hefur
tekið sömu breyt-
ingum sem einstakl-
ingur og samfélag Japana hefur á
heilli öld. Hann var einvaldur, sonur
sólarinnar, næstum guðlegur
drottnari fátækrar en fjölmennrar
þjóðar. Hann vildi grimmur ná yfir-
ráðum yfir nágrannalöndunum.
Þetta mistókst. Nú er hann nærsýnn
og gráhærður, afaímynd og samein-
ingartákn Japana. Annað ekki. I
augum gamaila Japana er hann þó
enn hálfguð. Yngri kynslóðum Jap-
ana finnst lítið til hans koma. Hann
á alltof stórt hús og alltof stóra garða
segir það. Það vantar opin svæði í
Tókýó svo þeim þykir ekki nema
sanngjarnt að opna almenningi
garða Hirohitos. Geisurnar eru mest
hissa á því að það er ekki kalt á ís-
landi. London var til dæmis mun
kaldari. Svo tóku þær eftir því að
hér fara allir úr skónum í forstof-
unni, eins og heima í Japan. I Japan
eru búðir opnar allan sólarhringinn
sjö daga vikunnar, svo þeim finnst
9—6-opnunin á Vesturlöndum
óþægileg og skrítin. Hvenær kemst
fólk í búðir? Þegar það er loksins bú-
ið að vinna þá er búið að loka búð-
unum.
Ég vildi endilega pumpa þær svo-
lítið með námshörkuna, sjálfsagann
og sjálfsmorðin. Þær sögðu sjálfs-
morðssögur vera stórlega ýktar. En
pressan er mikil að standa sig í skól-
um. Samkeppnin hefst strax á unga-
aldri, því börnum er innprentaður
sá hugsunarháttur að standa sig bet-
ur en aðrir. Góðar einkunnir í skóla
eru ávísun á farsælt líf. Háskólar
hafa inntökupróf, þar komast þeir
inn sem hafa bestu einkunnirnar.
Nám í góðum háskóla er ávísun á
góða og vellaunaða atvinnu. Ef þú
ætlar ekki að vinna við færibandið
og vera sagt upp þegar róbotinn
leysir þig af, þá skaltu gera heima-
verkefnin þín vel. En hafa þýsk saga
og bókmenntir Vesturlanda eitt-
hvað með þetta að gera? Það skiptir
mestu máli að hafa háskólagráðu,
góða almenna menntun. Starfsþjálf-
un færðu síðan í viðkomandi fyrir-
tæki.
Leigu-Nissan ekur Yumiko, Aiko
og Kaoruko að Þjóðminjasafninu
með Olympus, Nikon og Canon um
hálsinn. Þær skokka upp tröppurn-
ar og Casio-klukkan er orðin eitt, en
samt er safnið ekki opnað. I Tókýó
eru lestirnar alltaf á hárréttum tíma.
FÞ
Aiko Yamaji, Yumiko Ishii og Kaoruko Yoshida.

16 HELGARPÓSTURINN