Félagsbréf - 01.12.1962, Blaðsíða 50

46
FÉLAGSBRÉF
Leikfélag Reykjavikur:
Hart í bak
eftir Jökul Jakobsson.
J^eikrit Jökuls Jakobssonar Hart í bak er
engan veginn heilsteypt verk, og það er
ekki gætt tiltakanlegri dramatískri spennu.
Efnismeðferð er að sumu leyti nærstæð skáld-
sögu: hægfara framsetning margbrotins sögu-
þráðar sem virðist fylgja örlögbundnum ferli.
Það sem er sagt og gert í leikritinu sjálfu
veldur minnstu um atburðarás, persónurnar
fylgja fyrirfram ráðnum örlögum sínum hver
fyrir sig: leikritið er e.k. uppstilling þessara
örlaga á sviðinu.
Óneitanlega veikir þetta leikinn sums stað-
ar, svo sem í næturatriði þeirra Láka (Birgir
Brynjólfsson) og Árdísar (Guðrún Ásmunds-
dóttir): af því sem á að gerast þar milli
þeirra tveggja sést hvorki tangur né tötur
á sviðinu en áhorfendum er sagt frá
því eftir á. Annar veikleiki í heildargerð
leiksins mun helzt fólginn í afstöðu höfund-
arins sjálfs til verks síns. Jökull er í þessu
verki, eins og víðar, á mörkum eiginlegs raun-
sæis og táknvísari, ljóðrænni orðlistar og
virðist ekki gerla vita hvorn upp á að taka.
Meginhluti verksins er með raunsæisyfir-
bragði, en í sumum atriðum þokar það um
set, og þá einkum „samtali" þeirra Jónatans
skipstjóra (Brynjólfur Jóhannesson) og Ár-
dísar í fyrsta þætti og svo lokaatriði leiksins.
Það væri ofmikið sagt að þessi stílhvörf
spilltu leikritinu, en þau dreifa heildarsvip
þess. Og leikstjóri virðist ekki hafa tekið
nógu ákveðna afstöðu til þess vanda sem
þau valda. Fyrra atriðið leysir hann að vísu
allvel eftir þvf sem unnt er, en lokaatriðið
verður í höndum hans alltof óljóst og nær
ekki þeim áhrifum sem manni virðist þvf bera
að réttu lagi.
Nú má enginn skilja þetta svo að Hart í
bak sé til muna lélegt leikrit. Fjarri fer
því: með sýningu þess hefur Leikfélag
Reykjavíkur og leikstjórinn (Gísli Halldórs-
son) unnið gott verk og komið á framfæri
mjög athyglisverðu og efnilegu leiksviðsverki.
En því fer einnig allfjarri að hér hafi nýr
og alskapaður leikritahöfundur stokkið fram
í sviðsljósin. Vandi Jökuls Jakobssonar í
Hart f bak er einmitt náskyldur vanda hans
í skáldsögunni Dyr standa opnar (sem ásamt
leikritinu er þroskaðasta verk hans til þessa),
enda eru verkin náskyld efnislega og túlka
bæði sams konar mannlífssýn. Mannskilning-
ur Jökuls Jakobssonar er með sínum hætti
rómantískur, ekki raunsær eða kryfjandi. Lýs-
ing Láka í Hart í bak ber þessu vitni með
öðrum söguhetjum Jökuls: hversdagspiltar hans
eru allir í leit að heilbrigðu, einlægu lífi í
skuggaveröld blekkinga og glæframennsku.
Vandi Jökuls er löngum að fella þennan
mannskilning í form raunsærrar umhverfis-
lýsingar; þar af koma stílhvörfin bæði í leik-
ritinu og í Dyr standa opnar. — Eins og
sögunni er táknbygging leiksins dálítið
óeðlileg („stærsta skip þjóðarinnar", „sjó-
liðsforingjaskóli í Ameriku“, týndur faðir f
„stóru húsi og reynitré í garðinum", skran-
salan „rusl og drasl“ og „konsúlsembættið"):
þetta verður til að spilla raunsæissvip leik-
ritsins og veikir þannig kjölfestu þess. En
meira er um hitt vert að tilfinning verksins
(eins og sögunnar) virðist alsönn: óleystur
vandi Jökuls er einkum að fella saman hina
tvo þætti lýsingar sinnar, hina rómantísku
tilfinningu og raunsæja umhverfislýsingu, til
einnar trúverðugrar og listrænnar heildar.
Og Hart í bak ber því vitni að leikritun láti
Jökli Jakobssyni a.m.k. ekki miður en sagna-
gerð. Persónusköpun er skýr og ljós, málfar
mjög eðlilegt og trúverðugt, og þótt leikritið
sé þungt í vöfum framan af og byggingar-
lýti talsverð á fyrsta þætti er það gstt
vissri hægfara en eðlilegri stígandi.
Sýning Leikfélags Reykjavíkur á Hart i
bak var mjög snyrtileg og vel unnin. Eins
og fyrr segir virtist mér leikstjórinn, Gísli
Halldórsson, leggja fulleinhliða áherzlu a