Félagsbréf - 01.12.1962, Blaðsíða 47

S Y R P A
lohn Steinbeck
og nóbelsverðlaunin.
*J^he Winter of Our Discontent er síðasta
stóra skáldsaga John Steinbecks, og hún
mun einkum hafa orðið tilefni þess að honum
voru í haust veitt bókmenntaverðlaun Nóbels.
Trúlega er þessi saga allmiklu betra verk en
East of Eden vansællar minningar, en hún
er í engum skilningi stórvægileg og vand-
séð tilefnið að útnefna hana sérstaklega til
verðlauna. Steinbeck er að vísu vinsæll og
víðlesinn höfundur, bækur hans ná stöðugt
metsölu út um allar jarðir, en það eru verk
hans frá fjórða tugi aldarinnar sem máli
skipta og hafa ráðið áhrifum hans. Tortilla
Flat og Mýs og menn unnu hug lesenda í
fljótu bragði, og ætti maður að spá Stein-
beck langlífra vinsælda með nýjum lesend-
um kæmu þessar sögur trúlega fyrst í hug. Þar
með er fæst sagt um eiginlegt bókmennta-
gildi þeirra, sem ég held að sé næsta lítið;
þær eru of einfaldar ytra og innra, „heim-
speki“ þeirra of yfirborðsleg þótt hún sé
kannski ófölsuð. In Dubious Battle var með
sínum hætti áhrifasterk saga, en einkum
er hún athyglisverð sem undanfari að Þrúg-
um reiðinnar, höfuðverki Steinbecks. Hann
er eins og fleiri einnar-bókar-höfundur á
þann veg að ekkert sem hann hefur skrifað
fyrr eða síðar kemst í hálfkvisti við þetta
epíska stórvirki. Þrúgur reiðinnar er m.a.
fágætt dæmi um þjóðfélagslegt raunsæi, sósí-
alrealisma, tímaborið ádeilugildi verksins er
fullkomlega innlifað skáldlegu gildi þess.
Þannig ræður þjóðfélagssýn Steinbecks allri
gerð verksins, mannlýsingarnar lúta allar
þjóðfélagslýsingunni án þess að glata eigin
lífi sínu og verða brúður f dæmisögu. —
Mannskilningur Steinbecks er einfaldur að
eðli, honum lætur ekki djúptæk sálarlífs-
lýsing, og allt bezta sögufólk hans er cinfalt
að gerð, óbrotið. En í Þrúgum reiðinnar sér
hann sögufólk sitt á miklu víðfeðmara sviði
en annars staðar: landið, tíminn, fólkið,
þessir þættir eru þar allir samofnir og jafn-
gildir Þess vegna er Þrúgur reiðinnar eitt
mesta stórvirkið í amerískri skáldsagnagerð á
þessari öld, og þar af kemur líka hið ríka
ádeilugildi verksins. Hins vegar liggur beint
við að spyrja, eins og jafnan um þjóðfé-
lagslega list, hversu endingargott verkið sé,
hvort það megni að skírskota til lesenda enn
í dag, eftir tuttugu ár eða fimmtíu. Og verð-
ur þeirri spurningu að visu ekki svarað hér.
John Steinbeck stendur með undarlegum
hætti á mörkum natúralisma og dulhyggju.
Jafnvel í Þrúgum rciðinnar er dulhyggjan
hvergi fjarri (sbr. t.d. niðurlagskaflann) þótt
hún sé undirokuð af raunsæinu. I öðrum sög-
um leikur þessi náttúru-dulhyggja miklu
lausari hala, svo sem f slæpingjasögunum
(Tortilla Flat, Cannery Row). Kynórarnir í
The Wayward Bus eru af þessum toga, og
sambærilegir órar um „illt“ og „gott“ eru
blásnir í miklu magnaðra veldi í East of