Félagsbréf - 01.12.1962, Blaðsíða 38

34
FÉLAGSBRÉF
kjörgengis. — 1955 kom svo samning-
urinn um gagnkvæmar almannatrygg-
ingar. Það táknar hvorki meira né
minna en að allir ríkisborgarar Norð-
urlanda hafa sama rétt til sjúkratrygg-
inga og annarra félagslegra hlunninda
og þegnar þess lands, sem þeir gista.
í rauninni voru þessir samningar al-
gjört einsdæmi milli sjálfstæðra ríkja
á hnettinum. Þeir benda í átt til raun-
hæfs, sameiginlegs norræns rikisborg-
araréttar, sem yrði stórkostlegur og
veglegur gjörningur og okkur til sóma,
milliríkjagjörð, sem ætti að vera —
og er — fyrirmynd öllum ríkjum og
ríkjasamsteypum heims. Því fer ekki
fjarri, að við getum sagt: Milli Norð-
urlanda hafa landamærin verið lögð
niður og þurrkuð út. Jafnvel tollskoðun
ferðamanna er orðin eins lítil og hugs-
azt getur. Um leið og þessar raun-
hæfu aðgerðir áttu sér stað á sjötta tug
aldarinnar, var stöðugt unnið að sam-
hæfingu á ýmsum sviðum þjóðfélags-
ins, bæði í félagslegu tilliti, á sviði
menntunar og í löggjöf. Bæði refsilög
og þó sérstaklega félagsmálalöggjöf
voru lagfærð í því skyni, að þau yrðu
algjörlega samhljóða. Þess vegna hef-
ur því verið hreyft, hvort ekki bæri að
setja á fót sameiginlegan norrænan
hæstarétt um þau lög og lagabálka,
sem orðin eru samhljóða á Norðurlönd-
um. En það er vandaverk að koma á
fót yfirþjóðlegum dómstóli. Til þess
þarf breytingar á stjórnarskrám ríkj-
anna, og sé málið gaumgæft nánar
lögfræðilega, koma í ljós vandamál
vegna mismunandi dómsvenja og enn-
fremur mismunandi túlkunar samhljóða
lagaákvæða, sem byggist á mismun-
andi réttarmeðvitund, sem að sínu
leyti á rætur í hugarfari og siðvenjum
þjóðanna. En þetta er á leiðinni!
1947 var Norræna menningarmála-
nefndin stofnuð, en hún skyldi vera
ríkisstjórnum til ráðuneytis. Hér var
um mjög mikilvægt skref að ræða, sem
þó því miður reyndist hafa lítið raun-
hæft gildi í fyrstu, þar sem nefndin var
hyggð upp sem velmeinandi málæðis-
maskína. 1954 var nefndin endurskipu-
lögð og reynslunni ríkari höfnuðu
menn nú í gagnstæðum öfgum: Nefnd-
inni var skipt í deildir fyrir vísindi,
skóla- og alþýðufræðslu og listir, með
þeim árangri að betri málsferð fékkst
að vísu. En nú glataðist yfirsýnin,
tryggingin fyrir mikilvægi þess, sem
unnið var að.
Ég hef sjálfur setið í Menningar-
málanefndinni í 6 ár, en sagði mig úr
henni af óþolinmæði. En sá sem vill vel,
má aldrei verða óþolinmóður. Mestu
skiptir það, að nefndin er til og sjón-
armið mætast og lagast hvert að öðru.
Einhvern tíma leiðir þetta til einhvers
góðs, — já og reyndar má benda á
ýmsan góðan árangur, sem náðst hefur
í einstökum málum. En nefndina brest-
ur víðsýni.
1953 var Norræna ráðið stofnað —
sem milliþingastofnun. Og ef til vill
er þetta mikilvægasta skrefið, sem