Félagsbréf - 01.12.1962, Blaðsíða 34

30
FÉLAGSBRÉF
virzt hrein ögrun við skynsemina. Ef
við ræðum við venjulegan Ameríku-
mann, kemur í ljós, að þetta er einmitt
hans álit. En málið er ekki svona ein-
falt.
í raun hafa landfræðileg og pólitísk
viðhorf okkar allt frá söguöld ein-
kennzt af togstreitu milli andstæðra,
sögulegra afla. Annars vegar miðsókn-
arafli í átt til einingar og samfylking-
ar, hins vegar miðflóttaafli til klofn-
ings og sundrungar. Svíþjóð — svo
að ekki sé talað um Finnland — horfði
mót austri, Danmörk mót suðri og
vestri, Noregur og ísland mót vestri —
í stórum dráttum lýst. Þetta gerir gang
sögunnar ekki síður sorglegan, en að
vísu skýranlegan. Annars á maður ekki
að þrátta við söguna. Hún er — og
henni verður ekki haggað. En framtíð-
in er einnig saga. Það erum viS sem
mótum hana, og þess vegna ættum við
að ræða hreinskilnislega þær hættur,
sem að okkur steðja.
En getum við losað okkur við sög-
una, þegar við ætlum að skapa nýja?
Nei, fortíðin mun lengi fylgja okkur
eins og skuggi að degi. Sumir kunna
að segja: Eins og ljós að nóttu.
Við erum öll hlynnt norrænni sam-
vinnu. En í hugskoti okkar leynist
margs konar samúð, hleypidómar og
andúð.
í Noregi — svo að ég ræði um það
land, sem ég þekki bezt — þreifst þeg-
ar á miðri síðustu öld lifandi skandi-
navismi. Að vísu birtist liann gjarna
í svellandi skálaræðum og rómantísk-
um söngvum að þeirra tíma hætti, en
vissulega einnig í hjartaþeli og skáld-
skap. Um leið efldist þjóðerniskennd
og beindist að nokkru gegn Svíþjóð,
sem var stóri bróðir í konungssambandi
ríkjanna, en einnig gegn Danmörku.
Norsk stjómmál skyldu losuð undan
áhrifum Svía og norska tungu og menn-
ingu átti að hreinsa af dönskum arfi.
Eins og Ibsen sagði: 400-árs natten
hviler endnu over abekatten! Jafnvel
enn í dag, þegar heita má, að greitt
sé úr þessum sálarflækjum, verður
meðal ýmissa hluta þjóðarinnar vart
nokkurs fálætis og jafnvel tortryggni
gagnvart samruna Norðurlanda. — Á
sama hátt hefur í Finnlandi gætt tví-
bentrar afstöðu til Svíþjóðar. Hin
innri menningarbarátta — sem reyndar
birtist einnig í mynd stéttabaráttu —
beindist lengi gegn Svíþjóð, og þá
einkum sænskri tungu, menningu og
sænsku drottinvaldi í efnahagsmálum
í Finnlandi sjálfu.
Segja mætti, að svipaðs innra fálæt-
is hafi gætt á íslandi gagnvart Dan-
mörku. Ég hef reyndar einnig orðið
var við athyglisvert atriði hér á ís-
landi í afstöðu manna til Noregs. Norð-
menn sýna íslandi stundum eins konar
ástleitni, og henni er vel tekið. En
stundum hendir, að hin norska ástleitni
beri keim af norrænum stórveldis-
draumum, þar sem sterk áherzla er
lögð á norskan uppruna Islendinga.
Með hárnákvæmri eðlisávísun finna ís-