Félagsbréf - 01.12.1962, Blaðsíða 42

38
FÉLAGSBRÉF
í faðm hinna menningarlegu stórvelda,
eins og flugurnar fljúga mót ljósinu.
Okkur tókst ekki í tæka tíð aS mynda
mfandi norrænt menningarsamfélag,
og fyrir vikiS slöngvast nú Norður-
lönd, hvert og eitt út af fyrir sig og án
þess að rönd verði reist við, út í heiin-
inn.
En við getum ekki í grundvallar-
atriðum risið öndverð gegn heimsþró-
uninni né talið hana í alla staði óæski-
lega. Heimurinn er einn og meginmark-
miöið hlýtur, þegar á allt er litið, að
vera að hugsa og skynja sem heirns-
borgarar.
Ég er enginn dulspakur þjóðernis-
sinni — þvert á móti, ég hef alla ævi
verið á verði gagnvart öllum ættjarðar-
öfgum og þjóðlegri naflaskoðun. En
ég er sannfærður um eitt: Átthagalaus
maður, án þjóðlegs bókmenntamáls,
sem lifir á vörum hans og frjóvgar
huga hans, verður enginn heimsborg-
ari. Ef við eigum að gefa stærri heimi
sál okkar, — öðlast víðfeömari mann-
lega samhyggð, þá þrífumst við ekki
rótlaus.
Menningarlegur samruni Evrópu
og alls heims veröur smáþjóðunum,
sem okkur, ærin þolraun — ef bezt
lætur þolraun, sem verður að mæta með
víðtækum, þjóðlegum, og ef til vill
einnig samnorrænum öryggisráðstöfun-
um. í öllum löndum verða möguleik-
ar einstaklinganna háðir því, að lífrænt
jafnvægi haldist milli hinnar skapandi
menningar landsins sjálfs — skáldskap-
ar, lista og frumlegs andlegs lífs ann-
ars vegar, — og hins vegar þeirra, sem
veita henni viðtöku á hlutaðeigandi
tungumálasvæði. Þessu jafnvægi mun
verða alvarlega raskað.
Eftir 30 ár geta okkar fámennu þjóð-
ir verið klofnar milli yfirborðslegrar
heimsmenningar með lausungarsvip og
þjóðlegrar menningar, sem verður
stöðugt sveitalegri og smærri í sniðum.
Félagsskapur okkar við umheiminn
mun ekki veita okkur sömu tækifæri til
menntunar sem hinum stóru þjóðum.
Búseta okkar í eigin landi, mun ekki
veita hverjum einstökum okkar það
gildi, sem sjálfbjarga þjóðleg menning
getur veitt.
Við gætum orðið einhvers konar
sjálfumglöð hálfmenni í okkar litlu vel-
ferðarríkjum, enskir dvergar, sem ráfa
um í staöbundnum menningarheimi,
sem ekki er lengur skapandi eða frjóvg-
andi, og mun líkjast æ meir rykföllnu
byggðasafni.
Þjóölegar bókmenntir, sem geta
mótað og lyft huga okkar á eigin máli
og eigin grunni og jafnframt lagt sitt
af mörkum til umheimsins, verða
kannski minningin ein. List, sem nær-
ist af okkar innri hræringum og hefur
nægileg sérkenni til að taka við erlend-
um áhrifum, verður ef til vill ekki leng-
ur til.
Árásin mun fyrst bitna á hinum
vitsmunalegu þáttum andlegs lífs og
hinum sammannlegu viðhorfum í bók-
menntum og listum. Síðan á allri al-