Morgunblaðið - 01.07.1965, Blaðsíða 21

! Fimmtuðagur 1 júlí 1965
MORGUNBLADID
21
ÚTVARP REYKJAVÍK
Guðmundur
Kjartansson
\
A SUN'NTJDAGKVÖLD, 20. júní.
flutti Guðmundur Kjartansson,
jarðfrseðingur, mjög fróðlegt er-
indi um Tungná. Á þessi kemur
upp í Vatnajökli, fellur fyrst til
suðvesturs, þá alllengi norðvest-
ur á bóginn og loks í vestur, unz
hún sameinast
:: Þjórsá og er tal
íin þverá hennar,
I þótt hún sé rauD
[ ar vatnsmeiri
í en Þjórsá, þai
sLí^a sem þeim s'æl
jsaman. Tungná
1 er 130 km, á
| lengd, og
„rennsli" bennar
er 175 rúmmetr-
ar á sekúndu.
bar sem hún fel/
ttr í Þjórsá. Kaldakvísl er lang
stærsta þverá Tungnár, 110 km
á lengd. Tungná hefur verið
rannsökuð talsvert á síðustu ár-
um með tilliti til virkjunarmögu.
leika, en í henni eru ýmsir staðir
taldir heppilegir til orkuvinnslu.
enda nokkrir fossar í henni.
Andrés Kristjánsson, ritstjóri
talaði um daginn og veginn á
Eián udagskvöld. Svo er helzt að
heyra sem Andrés hafi tekið á
sig allan „móral“ þjóðarinnai
eftir 17. júní. Bæði í fyrra og nú
tróð hann upp í útvarpinu að
lokinni þjóðhátíðinni og hóf að
deila á sölumennsku, sælgætis-
ót og ýmis hin margháttuðu ytri
takn þjóðhátíðar okkar, sem hon
um þykja nokkuð hjómkennd.
3>ótti Andrési sem menn gerðu
eér ekki nógu glögga grein fyrir
hinu raunverulega inntaki þessa
dags.
Þetta má vel vera, þótt illt
eé að þurfa að fá samvizkubit að
lokinni hverri þjóðhátíð yfir því
að hafa slett svolítið úr klauf-
unum og tekið nokkur léttúðug
epor á hrjúfum dansfleti Lækj-
ergötunnar. — En kannske er
mnönnum þó nokkurt aðhald í
því að vita af a.m.k. fjórum vök^
ulum augum, sem fylgjast með
þeim af íhyglj og nótera hjá sér
það, sem úrskeiðis kann að ganga
í hátterni þeirra á þjóðhátíðar-
daginn.
„Skiptar skoðanir“ nefnist nýr
þáttur, sem Indriði G. Þorsteins-
son, ritstjóri, hóf þetta kvöld.
Voru þar fjórir menn, forustu-
menn úr liði verkalýðsamtak-
anna og atvinnurekenda, spurðir
eftirfarandi spurningar: Hvað
ber á milli í samninijaviðræðuni
þeim, sem nú standa yfir?, og er
þar að sjálf-
sögðu átt við
lHsamninga þá um
til
verka-
mönnum sem
staðið hafa yfir
undanfarnar vik
ur, en enn ekki
í gengið saman,
Si nema á Norður-
,, Indriði G. landi og sums
} Þorsteinsson staðar á Austur
landi. Þeir, sem
epurðir voru svöruðu hver í sínu
lagi, án þess að vita um svör
hinna.
Guðmundur J. Guðmundsson,
varaformaður Dagsbrúnar, svar-
eði fyrstur. Hann sagði, að kröf-
ur verkamanna hér syðra væru
ferns konar:
1. 44 stunda vinnuvika.
2. Almenn kauphækkun, en
ennþá hefur hæð þeirrar krófu
ekki verið ákveðin.
i 3. Fjögurra vikna orlof.
4. Ymsar leiðréttingar og breyt
Ingar, td. ttighækkandi kaup eft
ir því, hve verkamenn hafa unn-
ið lengi á sama stað, eða alls
80% hækkun eftir 10 ára þjón-
ustu. Guðmundur taldi, að þetta
•íðast nefnda atriði yrði hagstætt
fyrir atvinnurekendur einnig, þar
•em það mundi stuðla að því,
•ð vanir menn héldust fremur í
■tórfurn sínum. aa aem stæði
H? ™ kjarabætur
tö; handa v<
B' ' '' i|I^'íéÍ ' mrinmim
kvað hann upplausnaróstand á
því sviði. — Guðmundur sagði,
að atvinnurekendur hefðu lítt
rætt efnislega við verkalýðsfélög-
in hér syðra, heldur vildu láta
þau fylgja fordæmi félaganna
fyrir norðan og austan. Því
mundu Dagsbrún og Hlíf brátt
grípa til viðeigandi ráðstafanna.
Gunnar Guðjónsson, formaður
Sölumiðstöðvar hraðfrystihús-
anna, svaraði næstur. Hann byrj
aði á því að minna á, að 93% af
gjaldeyristekjum þjóðarinnar
fenigjust af fiskveiðum og fisk-
iðnaði. Án þessarar gjaldeyris-
öflunar gætum við ekki haldið
uppi sjálfstæðu menningarlífi.
Þess vegna hlyti almennt kaup-
gjald í landinu að miðast við
gjaldþol sjávarútvegsins. —
Gunnar kvað nánast allt bera á
milli verkamanna og fiskfram-
leiðenda í yfirstandandi samn-
ingum. Ríkisvalilið hefði með
styrkveitingu ti.1 þeirra síðar-
nefndu viðurkennt, að fiskiðn-
aðurinn væri ekki efnahagslega
aflögufær. Væri enda með öllu
útilokað, að hann gæti tekið á
sig nokkra kostnaðarhækkun.
Næstur gekk fram Þórir Daní-
elsson, formaður Verkamanna-
sambands íslands. Hann lagði
áherzlu á, að verkamenn syðra
gætu ekki fylgt fordæmi verka-
manna fyrir norðan. Á Norður-
landi værj oft árstíðabundið at
vinnuleysi, sem ekki væri fyrir
hendi hér. Því hefðu verkamenn
nyðra metið úrbætur í atvinnu-
málum á borð við beinar kaup-
hækkanir, og teldi hann, að þeir
hefðu í sjálfu sér ekki náð slæm
um samningum með tilliti til að-
stöðu sinnar. Hinsvegar taldi
hann ekki rétt að nota úrbæt-
ur í atvinnumálum sem „skipti-
mynt“ við kaupgjaldssamninga.
— Þórir sagði, að lágmarks
verkamannalaun væru nú 7-8.000
krónur á mánuði. Slíkt nægði
ekki til að lifa mannsæmandi
lífi, og hlyti þjóðfélagið að hafa
efni á að gera hlut verkamanna
stærri.
Síðastur talaði Björgvin Sig
urðsson, formaður Vinnuveit
endasambands íslands. Hann
kvað spurningu Indriða ekki auð
svarað, þar sem verkalýðsfélögin
hefðu enn ekki sett fram væntan
legar kröfur sínar um beinar, al
mennar kauphækkanir, þ.e. hvað
þær næmu miklu. Hins vegar
væru þó þær kröfur um kjara-
bætur, sem fram væru komnar,
ærnar að sínum dómi. Mundi þar
verða þungvægust hækkunin eft
ir starfsaldri, sem mundi þó ekki
ná þeim tilgangi, að festa menn
i starfi vegna hinnar miklu eftir
spurnar eftir vinnuafli. Þá benti
Björgvin á kröfu um 14,5% hækk
un á vinnutaxta við fiskaðgerð
oig 100% álag á nætur- og helgi-
dagavinnu. Hann taldi, að sjávar
útvegurinn þyldi ekki teljandi
kauphækkanir, nema fá þær
bættar upp með einhverju móti.
— Kjartan Thors hefði þó tjáð
forsvarsmönnum verkalýðsfélag-
anna syðra, að þeir gætu feng-
ið sömu kjarabætur og verka-
menn fyrir norðan og austan
sömdu um 7. júní sl. En ekkert
gagntilboð hefði komið fram við
því tilboði. Því yrði spurningu
Indriða ekki goldið lokasvar á
þesáu stigi.
Svo var þessi fundur búinn,
ekkert rifrildi í lokin, eins og
hjá Sigurði Magnússyni. Ágrein-
ingsefnin þó greinilega næg. En
líklega hefði ekki verið heppi-
l«gt að ýfa á þann hátt upp hin
viðkvæmu kaupgjaldsmál í Rík-
isútvarpinu.
Inga Huld Hákonardóttir flutti
síðara érindi sitt um Vietnam á
þriðj udagskvöldið, fróðlegt sem
hið fyrra. Sama kvpld heimsótti
Sölvi Helgason Hjálmar skáld frá
Bólu og hafði næstum legið 19
ára dóttur hans. — Annars virð-
ist mér fremur verða að líta á
„Herrans hjörð" «em sagnfræði-
legt verk en bókmenntalegt.
Staðnæmzt er við nokkur þekkt
atriði úr lífshlaupi skáldsins og
þau „sviðsett” á sem sannlöguleg-
astan máta, en alvarlegra til-
rauna til sjálfstæðrar listsköpun
ar gætir ekki mikið. Að því leyti
tel ég verk þetta standa alllangt
að baki leikriti Gunnars „í múrn
um“, sem leikið var í útvarpinu
í fyrravetur og hreppti allmiklar
vinsældir.
Hins vegar er því ekki að
neita, að skemmtilegir kaflar eru
: þessu leikriti Gunnars, og kem
ur þar hvort tvegigja til, að efn-
ið dregur til sín áhuga manna
— dramatísk lífsbarátta mikils
skálds, — leikendur fara yfirleitt
vel með hlutverk sín, og að sjálf
sögðu kemst svo reyndur rithöf-
undur sem Gunnar M. Magnúss
ekki hjá því að láta skáldgamm-
inn geisa annað slagið. Minni
ég í því sambandi t.d. á kaflann
um viðureign skáldanna Bjarna
Thorarensen amtmanns og Hjálm
ars, þar sem hugmyndaauðgi
höfundar kemur glögglega fram
Á miðvikudags- og fimmtu-
dagskvöld voru flutt tvö synodus
erindi í tilefni af prestastefnu ís
lands. Ég missti hið fyrra, erindi
er séra Björn Jónsson í Kefla-
vík ýlutti um séra Jón Jónsson
lærða í Möðrufelli (1759-1846)
og smáritaútgáfu hans. Heyrði
ég það erindi mjög rómað. —
Hinu síðara náði ég, erindi séra
Eiríks J. Eiríkssonar, þjóðgarðs
varðar, sem hann nefndi „Kristin
þjóðmenning“. Tel ég það hik-
laust með merkustu útvarpser-
indum, sem flutt hafa verið í
seinni tíð.
Sr. Eiríkur taldi, að þáttur
kristninnar í forn-íslenzku menn-
ingarlífi hefði ekki verið metinn
sem vert væri. T.d. væri kirkju-
legt upphaf ýmissa fornsaigna
vorra að verða ljósara en fyrr. í
ýmsum löndum Evrópu hefði
fylgt nokkurt menningarlegt
stöðnunartíma-
■?ý bil í kjölfar
kristnitöku þar,
Að þessu leyti
hefði ísland ver
ið undantekning.
Hér hefði fljót-
lega runnið upp
friðaröld og síð
ar ritöld í kjöl-
far kristnitök-
unnar. Árið 1011
hefðu einvígi
verið afnumin
hér, en víða erlendis hefðu þau
verið tíðkanleg allt fram undir
vora daga. Árið 1016 hefði verið
bannað að bera hér út börn, en
með því hefði verið kippt megin-
stoðunum undan þrælahaldi, þar
eð mönnum mun hafa þótt all-
kostnaðarsamt að ala upp börn
þræla. Þrælahald hefði líka ver-
ið afnumið fyrr hér en í ná-
grannalöndum okkar.
Eigi gleymdi Eiríkur þó að
igeta Sturlungaaldar, en þá taldi
hann, að 350-400 menn hefðu
verið vegnir. En að öllu athug-
uðu ríkti ekki vafi á því, að hér
hefði ríkt kristin þjóðmenning
til forna.
En er menning okkar í dag
kristin þjóðmenning?
Um það taldi séra Eiríkur nokk
uð skiptar skoðanir. Þá rakti
hann nokkuð forsögu þeirrar
menningar, er við búum við í dag
allt frá því er ritöld hófst hér á
vegum kirkjunnar. Niðurstaða
þeirra hugleiðinga var sú, að við
ættum menningu grundaða á
Guðstrú og við ættum og þyrft-
um að leita til hennar og hlúa
að henni Það væri rétt, að
kirkju okkar skorti nú reisn á
ýmsum sviðum og áhrifavald í
þjóðfélaginu. Þakka bæri þó
þann stuðning, sem ríkisvaldið
og þjóðin í heild hefði veitt og
veitti kirkjunn.
Kirkjan mætti þó aldrei verða
þerna ríkisvaldsins. Eógi að síö-
ur hefði reynslan sýnt, að hún
hefði ekki alltaf haft gott af of
miklu sjálfræði. í þessu efni sem
fleirum væri meðalvegurinn bezt
ur, sagði séra Eiríkur.
Jónsmessuhátíð bænda þetta
sama kvöld var hin skemmtlieg-
asta. Átti Agnar Guðnason, ráðu-
nautur, þar viðtöl við nokkra
bændur af Vestfjörðum og Vest-
urlandi.
Gestur Guðfinnsson vísaði
hlustendum til vegar á föstudaigs-
kvöld. Lýgti Hvalfelli og Hval-
vatni og nágrenni. Hvalfell er í
svonefndum Botnsdal, inn af
Hvalfirði. Það er 848 metrar á
hæð. Þetta er móbergsfjall, mosa
gróið nokkuð að ofan og ekki
mjög gamalt á aldursmælikvarða
fjalla. Þaðan er fagurt útsýni,
Eiríkur J.
Eiríksson
m.a. yfir Hvalfjörð. Hvalvatn,
sem er skammt frá fjallinu, er
næst dýpsta stöðuvatn landsins,
hefur mælzt dýpst 160 metrar.
í Botnsá, sem rennur eftir Botns
dal, er hæsti foss landsins, Glym-
ur, 196 metra hár. (Við lauslega
athugun heimildarrita reiknast
mér þá til, að hann sé 29. hæsti
foss í heimi, en hæstur er talinn
fossinn Angel í Venezúela, er
hann um 1000 metrar á hæð).
Glymur er að jafnaði ekki
vatnsmikill, og hefur það trú-
leiga forðað honum frá því að
lenda á „heimsmælikvarða". Én
miðað við íbúafjölda landsins er
hann þó eini foss í heimi, sem
nær umtalsverðri fallhæð.
Sveinn Kristinsson.
Sigurjón Einarsson
frá Miödal - Minning
ÞAU tiðkast hin breiðu spjót-
in,“ kvað Atli Ásmundarson forð
um, þá er hann fékk lagið. Þessi
orð komu mér í hug, er ég spurði
lát Sigurjóns frá Miðdal, því að
skammt gerist nú stórra höggva á
milli í þeim systkinahópi. Á rúm-
um fimm árum hafa fjögur
þeirra fallið í valinn á góðum
aldri: Guðrún, húsfrú í Reykja-
vík, Karólína Sigríður (Líba)
cand. mag., einnig húsfrú í
Reykjavík, Guðmundur mynd-
höggvari og Sigurjón, er and'
aðist 22. júní síðastliðinn, 66 ára
að aldri, f. 28. marz 1899.
Sigurjón var sonur hinna góð-
kunnu hjóna Valgerðar Jónsdótt-
ur og Einars bónda Guðmunds-
sonar í Miðdal í Mosfellssveit.
Sigurjón var næstelztur níu
barna þeirra, sem upp komust.
Á unga aldri stóð huigur hans
til náms og mennta. Hann var
bæði námfús og minnugur. Um-
hverfi sínu veitti hann nána at-
hygli og gerðist snemma hand-
genginn hinni lifandi náttúru,
húsdýrunum, fuglum á heiðum
og fiskum í tjörnum, lækjum og
ám, og kynnti sér lifnaðarhætti
þeirra. Námsbrautin reyndist
honum hins vegar lokuð eins og
mörgum öðrum efnilegum ung-
mennum þeirra tíma, og hlut
skipti hans varð ýmiss konar
líkamleg vinna til sjós og lands
Snemma kynntist hann sjó-
mennskunni. Þegar hann ver sex-
tán vetra gamall, gerðist hann
útróðrarmaður í Þorlákshöfn
ásamt Guðmundi bróður sínum,
sem var nokkru eldri. Þorvaldur
Ólafsson frá Arnarbæli, sem var
samtíða þeim bræðum í Höfn-
inni, hefir sagt mér, að þeir hafi
borið af flestum jafnöldrum sín-
um að þreki og þroska, staðið
framarlega í íþróttum og verið
hinir drengilegustu félagar, söng
menn góðir og sturvdum látið
fjúka í kviðlingum. Sigurjón
sbundaði sjó öðru hvoru síðar á
ævinni, m.a; frá Selsvör og
Gróttu, svo og á togurum en eng-
an veginn lagði hann þó sjó-
mennskuna fyrir sig að staðaldri.
Um fjögurra Sra skeið var hann
bóndi á Úlfarsá í Mosfellssveit,
og undi því starfi vel, þótt atvik
réðu því, að búskapurinn þar
yrði ekki lengri. En um þær
mundir eða litlu síðar veiktist
hann af liðaigigt, svo að hann
varð ekki samur maður til vinnu
eftir það. Engu að síður varð
hann þó að fást við ýmis störf,
sem hæfðu misjafnlega heilsu
hans. Um tíma vann hann t.d.
við kvarznám í Miðdal, fremur
erfiða vinnu, en allmörg síðustu
árin starfaði hann við leirkera-
smíði hjá Einari Guðmundssyni,
bróðursyni sinum.
Árið 1923 kvæntist Sigurjón
Margréti Sveinsdóttur sjómanns
í Reykjavík Sveinssonar og Val-
gerðar Ólafsdóttur frá Fjalli á
Skeiðum Stefánssonar. Margrét
var ekkja eftir Jóel Jónsson tog-
araskipstjóra í Reykjavík og tal-
in vel efnum búin. Bjuggu þau
Sigurjón nokkur ár á Úlfarsá,
sem áður segir, og svo um tíma
í Reykjavík. Samvistir þeirra
urðu ekki langar, því að Margrét
missti heilsu og var spítalasjúk-
lingur í fjölda ára. Eina dóttur
eignúðust þau Sigurjón, er Mar-
grét Jóna heitir og er gift í Vest-
urheimi.
Síðustu 25 árin eða frá 1940
bjó Sigurjón með Sigurborgu
Jónsdóttur frá Hólmi á Mýrum í
Hornafirði Steingrímásonar. Hún
reyndist honum afburða traustur
otg góður förunautur, jafnt hvort
með blés eða móti, studdi hann
á allar lundir og létti hönum lífs-
baráttuna.
Ég gat þess, að hugur Sigur-
jóns hefði í æsku beinzt í aðra
átt en hann hlaut að ganga. Af-
leiðingin var sú, að hann var
aldrei á réttri hillu í lífinu. Hann
vann sjaldnast þau störf, sem
hann hafði löngun til eða áhuga
á, og batt sig því aldrei fastri
stöðu. Hann var náttúrUbam og
hirti ekki um þá fjársjóði, sem
mölur og ryð fá grandað. Þrátt
fyrir það færði lífið honum marg
ar sólskinsstundir. Hann hafði
óblandið yndi af samveru við
náttúruna, var frábær laxveiði-
maður og kunni á þeirri íþrótt
beztu skil, svo sem mörgum
veiðifélögum hans mun kunnugt
Tónlistin átti djúpstæð itök í hon
um, og hann naut þess að setjast
við orgelið sitt og leika ýmist
sálmalög eða gamla kunningja úr
heimi tónanna, er minntu á liðna
daga og æskuheimili hans.
í dag er hann kvaddur hinzbu
kveðju af sínum trúa lífsföru-
naut, ættingjum og vinum með
hlýjum hug og þökk fyrir sam-
veruna.
Guðni Jónsson.
ATH UGiO
að borjö saman við útbreiðslu
er langtum ódýrara að auglýaa
f Morgunblaðinu en öðrum
blöðum.