Morgunblaðið - 10.07.1976, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. JULÍ 1976
17
Hvernig
Teng
missti
völdin
Eftir
Victor Zorza
NVJAR upplýsingar um það
sem liggur á bak við valdabar-
áttuna í Kfna eru farnar að sjá
dagsins ljðs. Teng Hsiao-ping,
sem vikið var úr stöðu varafor-
sætisráherra, hefur verið bor-
inn þeim sökum f útvarpssend-
ingum á landsbyggðinni að
halda fram „hreinum hern-
aðarsjónarmiðum" í kappræð-
um valdaforystunnar um
varnarmálastefnuna. Alit bend-
ir til þess, að deilan f Peking sé
óútkljáð og að málefni hersins
séu undirrót þeirrar baráttu,
sem nú er háð að tjaldabaki.
Þeir „hernaðarlegu“ glæpir,
sem bornir eru á Teng i út-
varpssendingunum, eru raunar
stjórnmálalegir. Hann er sagð-
ur hafa haldið því fram, að til
að sjá fyrir þörfum hersins
verði Kínverjar að efla iðnað
sinn, einkum stáliðnað. Hann
„lagðist gegn hugsunum Maos
formanns um alþýðustríð," með
öðrum orðum hugmyndum
Maos um að treysta á illa búna
heri, sem aðeins geta háð
skæruhernað. Teng hélt í þess
stað fram „kenningu vopn-
anna“, það er að sjá eigi herafl-
anum fyrir dýrum nýjum vopn-
um. Hann hélt því fram, að
herinn væri ekki fær um að
gegna hlutverki sfnu eins og
skipulagningu hans væri
háttað.
Á það var ekki minnzt í út-
varpssendingunum, að sú áætl-
un um breytingar f nútímahorf,
sem hann hafði á prjónunum og
herinn hefði átt að fagna fljótt
á litið, fól einnig í sér gífur-
lega fækkun hermanna. Næsta
valdabarátta á undan, sú sem
varð til þess að Lin Piao reyndi
að flýja til Sovétríkjanna 1971
og týndi lífi, hafði það í för með
sér, að herútgjöld Kinverja
voru skorin niður um fjórðung.
Bandariskir leyniþjónustusér-
fræðingar, sem öfluðu sér þess-
ara upplýsinga, komust að
þeirri niðurstöðu, að þessi
niðurskurður væri ein af ástæð-
unum til þess, að Kínverjar
hægðu á smíði kjarnorkuvopna.
Enn nýrri upplýsingar banda-
rískra leyniþjónustustarfs-
manna sýna, að alvarlegar um-
ræður hafa farið fram í Kina að
undanförnu um stærð hersins
og að Teng og stuðningsmenn
hans hafa hvatt til þess, að
fækkað verði í honum um eina
milljón manna. Hann er nú
skipaður þremur og hálfri
milljón manna, þannig að fækk-
unin yrði næstum því þrjátiu af
hundraði. I engum nútíma her
hefur svo gifurlega mikil
fækkun átt sér stað á friðartím-
um. 1 Kína hefur herinn lengi
verið einn helzti máttarstólpi
ríkisstjórnarinnar og deilan
hlaut að verða bitur og blóðug
— og hún leiddi að lokum til
falls Tengs.
Utvarpssendingarnar með
árásunum á Teng sýna ljóslega,
að tilgangur hans var raunar sá
að efla herinn, ekki veikja
hann. Fækkun sú, sem hann
lagði til, hefði náð til mikils
fjölda hermanna, sem fást við
pólitisk störf, margra gamalla
manna, sem hafa fengið að vera
Teng Hsiao-ping
Hua Kuo-feng.
Andstæðingar Teng Hsiao-pings bera mynd af Mao á Torgi hins himneska friðar 1 Peking.
Chou En-Iai hylltur á Torgi hins himneska friðar f Peking.
I hernum siðan striðinu lauk,
og „einkaherja", sem yfirmenn
herstjórnarumdæma hafa á að
skipa.
Teng Hsiao-peng hafði beitt
sér fyrir þessum umbótum að
minnsta kosti siðan 1974 og í
fyrrasumar hafði hann fengið
til liðs við sig meirihluta yfir-
stjórnar heraflans, sem leizt vel
á loforð hans um nýtízkuvopn
og endurskipulagningu, sem
gæti gert herinn faglegri.
Stefna Tengs fór einnig að hafa
áhrif á öðrum sviðum í fyrra-
sumar, þannig að meiri áherzla
var lögð á framleiðslu og skyn-
samlegri skipulagningu iðn-
aðarins þrátt fyrir mótstöðu
róttækra. Margar mikilvægar
breytingar, sem þá áttu sér stað
í Kína, má rekja til þess, að
Teng hafði tryggt stuðning yfir-
manna heraflans við stefnu
sína.
Nú er vitað, aó eftir andlát
Chou En-lais forsætisráðherra í
janúar háði yfirstjórn hersins
harða baráttu fyrir því, að Teng
Hsiao-peng yrði tryggð staðan.
En róttækir gripu tækifærið,
sem þeim bauðst þegar Chou
lézt, og á miðstjórnarfundi, sem
var haldinn til að greiða at-
kvæði um eftirmanninn, tókst
þeim að fá til liðs við sig yfir-
menn herstjórnarumdæmanna,
sem töldu umbætur Tengs
stofna hagsmunum sínum í
voða.
Kinverski heraflinn hefur
lengi verið klofinn eins og póli-
tíska forystan. „Miðstjórnar-
sinnar" í yfirherstjórninni hafa
yfirleitt verið hlynntir áætlun-
inni um nýtlzkubreytingar, sem
mundu tryggja þeim betri
stjórn á betri her. En yfirmenn
margra herstjórnarumdæma
hafa verið hrifnari af hugmynd
Maos um skæruhernað, sem
réttlætir þann mikla fjölda her-
manna, sem þeir vilja hafa und-
ir sinni stjórn. Á miðstjórnar
fundinum studdu yfirmenn
herstjórnarumdæma róttæka
með þeim afleiðingum, að for-
ystan klofnaði í næstum því
tvær jafnstórar fylkingar.
Þannig var komið í veg fyrir, að
Teng yrði skipaður forsætisráð-
herra, og til skjalanna kom nýr
forsætisráðherra, Hua Kuo-
feng, sem.ætlazt var til að sæti
til bráðabirgða og fallizt var á
sem málamiðlunarlausn.
En Hua var hófsamur fremur
en róttækur. Málamiðlunar-
lausnin var hagstæðari hófsöm-
um fyrir áhrif hins 76 ára
gamla varnarmálaráðherra,
Yeh Chien-ying marskálks, sem
hrundi atlögu róttækra eins og
nú er vitað. Þegar miðstjórn-
inni tókst ekki að ná samkomu-
lagi, var málinu aftur vísað til
stjórnmálaráðsins, sem hins
vegar var álíka klofið. Þegar
róttækir reyndu að knýja fram
úrslit í málinu, gekk Yeh mar-
skálkur einfaldlega af fundi
stjórnmálaráðsins. Þar með var
ljóst, að skipun róttæks manns
naut ekki stuðnings yfirher-
stjórnarinnar. Fundur mið-
stjórnarinnar leystist upp og
Hua tók við. En í hinni form-
legu tilkynningu var hann
aðeins kallaður „starfandi for-
sætisráðherra."
Yeh marskálkur hefur lengi
verið frá störfum, en kom nú
aftur fram í dagsljósið, og allt
bendir til þess að hann hafi
fengið vilja sínum framgengt
að mestu leyti. BlÖðin eru að
miklu leyti undir stjórn rót-
tækra og halda áfram að ráðast
á „örfáa“ stuðningsmenn
Tengs. En sú stefna, sem nú er
fylgt, bendir til þess að róttæk-
ir hafi litil áhrif á hana.
Þar sem útvarpsstöðvar á
landsbyggðinni hafa aftur tekið
fyrir málefni hersins bendir
það til þess, að baráttan sé aft-
ur farin að snúast um það sem
er orðinn kjarni deilunnar í
Peking. Þar með er ekki sagt,
að önnur mál, stjórnmálaleg og
efnahagsleg, séu veigaminni.
En herinn er mál málanna
vegna þess, að hann er ennþá
verkfærið, sem ræður úrslitum
um valdabreytingar i Peking-
forystunni og mun gegna úr-
slitahlutverki þegar Mao, sem
er orðinn 82 ára og lætur stöð-
ugt meir á sjá, yfirgefur þenn-
an heim.