Morgunblaðið - 30.11.1979, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. NÓVEMBER 1979
55
TaflalII. Erlend verðlagsáhrif, 1974
A B C
Danmörk 9,4 15,2 1,6
Finnland 2,7 16,6 0,5
Noregur 8,4 9,4 0,9
Svíþj 65 7,0 9,9 0,8
Belgía 2,1 12,7 0,3
Bretland 10,9 16,0 2,0
Frakkland 2,1 13,7 0,3
Holland 6,7 9,6 0,7
ítalía 1,4 19,1 0,3
Sov|tríkin+ 9,5 151 16,3
Vestur Þýskal. 12,1 7,0 1,0
Bandaríkin 7,9 10,0 1,0
J apan 2,7 24,3 0,7
Astralía 5,3 15,1 0,9
Samtals 88,2 27,3
+:01ía, A: Hlutfall innflutnings í %,
B: Vísitölu fíeysíuvöru, C: áhrif til
hækkunar á vísit. innflv.(í erl • gj.)
Sigurgeir Þorgeirsson:
Óheillaframboð Jóns
G. Sólness — Vonar-
neisti Framsóknar
útreikningi á vísitölu erlendra
verðlagsáhrifa. í fyrsta dálk (A)
er skráður hundraðshluti viðkom-
andi lands í innflutningi (sbr.
Hagtíðindi), síðan neysluvöru-
vísitala þess lands (úr alþj. skýrsl-
um) í næsta dálk, þ.e. hækkun frá
fyrra ári. Með því að margfalda
þessa vísitöluhækkun í dálki B
með hlutfalli tölunnar í dálki A af
samtölu alls dálksins, þá fæst
hlutdeild viðkomandi lands í vísi-
töluhækkun erlendra verðlags-
áhrifa, sem er skráð í dálk C, en
summan af tölum í C er þá
hækkun þessarar vísitölu og um
leið liður í hækkun vísitölu inn-
flutningsverðs (VIVE).
Einhverju smáræði gæti munað
á því, að vísitalan í dálki B gefi
rétta mynd af eðlilegri verðhækk-
un á innkaupum frá viðkomandi
landi, vegna þess að vörur þaðan
séu ekki í sömu hlutföllum og í
vísitölugrunni landsins. Ég hef þó
ekki trú á því að munurinn sé
umtalsverður nema í tilfelli Sov-
étríkjanna, en þaðan kemur mest-
öll okkar olía og annar innflutn-
ingur þaðan varla nefnandi í
samanburði. Svo vill einnig til, að
Sovétríkin er eina landið með
veruleg viðskipti við okkur, sem
ekki skráir hjá sér verðbólgu,
sennilega er verðbólga bönnuð þar
með lögum. Þetta gerir semsagt
ekki til, við skráum olíuverðs-
hækkanir sem verðbólgu hjá Sov-
étríkjunum. í töflu III má því
setja jafnaðarmerki milli Sov-
étríkjanna og olíu (bensín, gasolía
og hráolía), að öðru leyti en því að
við notum verðmæti innflutnings
frá Sovétríkjunum til að skekkja
ekki samtöluna í A. Að lokum hef
ég sparað mér vinnu með því að
sleppa óverulegum innflutningi
frá mörgum löndum, en eins og
sést af summunni undir dálki A er
88,2% innflutnings með, þannig að
þetta veldur óverulegri skekkju.
I töflu IV birtast svo niðurstöð-
urnar. í línu 1 eru skráðar hækk-
anir á vísitölu erlendra verðlags-
áhrifa, sem skilgreind er hér að
framan og reiknuð út eins og fram
kemur í töflu III fyrir öll árin. í
Iínu 2 er skráð sú hækkun VIVE
vísitölunnar (í línu 4), sem orsak-
ast af hækkun umboðslauna. Tal-
an í línu 2 er fengin með því að
margfalda saman tölurnar í línum
6 og 7 og deila með 100. Athugið,
að í 7 er tekið hlutfall umboðs-
launa af öllum innflutningi (sif),
þ.e. sama verðmæti og notað er af
Hagstofunni til útreiknings VIVE
vísitölunnar í 4 og er því um
annað hlutfall að ræða en í töflu
II. Nú eru settar þær tölur í línu 3,
sem gera summuna af þrem efstu
línunum jafna VIVE tölunni í línu
4. Tölurnar í línu 3 eru túlkaðar
sem hlutdeild lakari innkaupa (þá
betri ef tölurnar eru neikvæðar,
með - fyrir framan), þar sem við
sjáum enga aðra hugsanlega
ástæðu, sem geti skýrt frávik
summu lína 1 og 2 frá línu 4. Við
birtum einnig niðurstöðurnar af
útreikningi okkar á olíuverðs-
hækkunum milli ára í línu 5,
vegna sérstöðu þessarar vöru.
Olíuverðshækkunin 74 sker sig úr,
hún er óveruleg næstu árin og
meir að segja kemur til lækkunar
78.
Nú blasir við, að innkaupin
verða virkilega lakari 74 um það
sem nemur 5,6% af innflutningi
ársins á undan. Hinsvegar fara
innkaupin batnandi öll næstu árin
og þá mest 75, um 7,1%, enda er
svigrúmið til að bæta sig mest þá.
Við sjáum því að innflutnings-
verslunin hefur flutt aukalega
verðbólgu inn árið 74, en út næstu
árin. Ástæðuna er varla að finna í
duttlungum . verslunarmanna,
heldur aðbúnaði viðskipta og
verslunar. í línu 8 eru innkaupa-
tölurnar í línu 3 umreiknaðar yfir
í milljarða króna á verðlagi ársins
1978, til að allar upphæðirnar séu
samanburðarhæfar. Ef við reikn-
um fyrst ut krónurnar á verðlagi
hvers árs, þá verður að gæta þess,
að tölurnar í línu 3 gefa hundraðs-
hluta af verðmæti útflutnings
ársins á undan í erlendum gjald-
eyri (miðgengi). Við getum samt
notað verðmæti innflutnings árs-
ins á undan í krónum (þess árs),
margfaldað það með hundraðasta
hluta tölunnar í línu 3 og marg-
faldað þá útkomu með gengishlut-
falli áranna tveggja, en þá er
upphæðin komin í krónum á
verðlagi ársins. Síðan er fram-
færsluvísitalan notuð til að fá
upphæðina á verðlagi ársins 78.
Niðurstöðutölurnar í línu 8 sýna
verulega stórar upphæðir. Árið
1974 tapast 7,3 milljarðar króna
vegna óhagkvæmri innkaupa en
árið á undan, en árið 1975 högn
umst við um 14,5 milljarða króna
vegna hagkvæmari innkaupa. Til
samanburðar má geta þess, að
allar niðurgreiðslur ríkisins árið
1978 voru tæpir 12 milljarðar.
Ég læt lesendum mínum eftir að
leggja frekar út af þessum tölum.
Ég vil aðeins nefna þá bjargföstu
trú mína, að með virkilega frjáls-
um viðskiptaháttum gætum við
hagnast um langtum stærri upp-
hæðir, en hér hafa verið nefndar.
Við gætum látið verslunarfólkið
virkilega vinna fyrir sínum laun-
um eins og sagt er, og það betri
launum en það hefur nú.
Seltjarnarnesi 25.11. 79
Halldór I. Elíasson.
Sjálfstæðisflokkurinn eygir nú
meiri sigurmöguleika í komandi
kosningum en nokkru sinni fyrr í
sögunni. Er það sízt að undra,
þegar hafður er í huga óhugnan-
legur viðskilnaður Ólafs Jóhann-
essonar og félaga hans, sem hafa
nú öðru sinni á þessum áratug
yfirgefið efnahagslíf þjóðarinnar í
rústum. Sá skuggi hvílir þó á
kosningabaráttunni, að í tveimur
stærstu dreifbýliskjördæmum
þessa lands skuli Sjálfstæðis-
flokkurinn ganga klofinn til kosn-
inganna. Ekki skal sundrungin í
Suðurlandskjördæmi rædd hér,
heldur hyggst ég fara nokkrum
orðum um klofninginn á Norður-
landi eystra, þar sem oddviti
flokksins frá síðustu tvennum
kosningum kaus nú að reisa sverð
gegn fyrri samherjum heldur en
víkja sæti fyrir sér yngri
mönnum, svo sem honum bar þó
öll siðferðileg skylda til. Vitna ég
þar til skrifa Gísla Jónssonar fyrr
í haust svo og nýlegs viðtals við
Halldór Blöndal í Morgunblaðinu,
þar sem rakin er upphafleg mála-
leitan Jóns Sólness um framboð
1974 og orð hans þá og aftur 1978,
að hann myndi alls ekki æskja
þess að fara oftar fram.
Mikið hefur verið um það ritað,
hvers vegna prófkjör var ekki háð,
og hefur kjördæmisráð flokksins
skýrt sína afstöðu svo og ástæð-
una fyrir því, að Jón Sólnes var
ekki valinn til framboðs nú. Hann
átti einfaldlega engan stuðning
innan ráðsins. Fylgifiskar Jóns, og
hann sjálfur, hafa þyrlað upp
miklu moldviðri af þessum sökum
og básúna það, að Jóni hafi verið
bolað burt á ólýðræðislegan hátt.
Þeir kalla baráttu sína baráttu
fyrir lýðræði, gegn flokksræði.
Það má vel vera, að prófkjör hefði
leyst ágreininginn í þessu tilfelli;
þó má draga það í efa. Eftir því
sem eðli Jóns hefur skýrst upp á
síðkastið, finnst mér ekki endilega
víst, að hann hefði unað niður-
stöðum prófkjörs, hefðu þær orðið
honum óhagstæðar. Staðreyndin
er sú, að þessi sami Sólnes hefur, á
undanförnum árum, verið próf-
kjöri andvígur, þ.e. meðan kjör-
nefndir og kjördæmisráð studdu
hann til framboðs. Lýðræðisástin
ristir ekki dýpra. Hvað þá um
tryggðina við flokkinn. í blaðavið-
tali fyrr í haust lýsti Jón Sólnes
því fjálglega yfir, að hann myndi
það eitt aðhafast í framboðsmál-
um, sem Sjálfstæðisflokknum
væri fyrir beztu. Um svipað leyti
lét hann eftir sér hafa, að yrði
hann látinn víkja, skyldu fleiri
falla. Má þar af ráða heilindin.
Enda vita þeir, sem til þekkja, að
fyrir Jóni vakir nú fyrst og fremst
að fella Halldór Blöndal og hefna
þannig óþæginda, sem hann telur,
ranglega, Halldór hafa bakað sér.
Skal vikið að þeim málum síðar.
Lái mér hver sem vill, en mark-
miðið tel ég hvorki göfugt né
stórmannlegt, né heldur ber það
vott pólitískum þroska.
Hvað um það, Jón Sólnes kaus
að kljúfa flokkinn og láta á sér
st.eita. Aðstandendur framboðs
hans hafa margítrekað, að ekki sé
um að ræða málefnaágreining við
Sjálfstæðisflokkinn, heldur sé
kosið um leiðtogann Jón Sólnes.
Það verður því ekki umflúið að
hugleiða persónu hans nokkuð
nánar. Flestir munu sammála um,
að maðurinn sé með eindæmum
drifinn og atorkusamur, og bera
mörg verk því vitni, ekki sízt
frammistaða hans við Kröflu-
virkjun, sem hann hefur þó oft
hlotið ósanngjörn ámæli fyrir. Þá
verður og þekking hans á fjár-
málasviðinu ekki dregin í efa, og
hefur mér líkað flest vel, sem Jón
hefur skrifað og talað um efna-
hagsmál, en þar er hann jafnan
einarður talsmaður frjálsra við-
skiptahátta, og er sízt vanþörf á.
Um hans stutta þingmannsferil
verður þó ekki sagt, að sérstök
reisn sé yfir, og átti ég von á, að
hann reyndist þar harðari bar-
áttumaður, en raun varð á. Það
sem í mínum augum, og margra
annarra fyrrum stuðningsmanna
Jóns Sólness, skyggir á hann sem
hæfan forystumann, er sá óhrein-
leiki, sem sveipar hans eigið fjár-
málasýsl. Er það skemmst að
minnast símreikningamálsins,
sem upp komst á yfirborðið nú í
haust, þegar fram kom, að Jón
hafði stundað þá iðju um nokk-
urra ára skeið, sem þingmaður og
framkvæmdastjóri Kröflunefnd-
ar, að láta sama sjóðinn tvígreiða
sér sömu reikningana. Sízt skal ég
fullyrða, að hann hafi endanlega
ætlað að stela því fé, sem hann
hafði ranglega látið greiða sér,
enda mun því nú öllu skilað. Engu
að síður er þessi hegðun manns í
opinberri ábyrgðarstöðu ósvífin og
ber vitni skelfilegri siðblindu, auk
þess að gefa frekari grunsemdum
byr undir báða vængi. Sú afsökun
Jóns, að hann hafi átt þetta fé inni
vegna annars kostnaðar, er hald-
laus. Hann er þaulvanur banka-
maður og á að vita, hvernig
reikningar innheimtast að siðaðra
manna háttum. Þá opinberaði Jón
virðingarleysi sitt fyrir íslenzkum
lögum ekki alls fyrir löngu, þegar
hann viðurkenndi að eiga ólögleg-
an bankareikning í Kaupmanna-
höfn. Aðspurður sagði Jón þá: Ég
setti ekki þessi lög og er á móti
þeim. í svarinu felst, að hann telur
sig óháðan þeim lögum, er hann
hefur ekki sjálfur sett. Myndu
ekki slík sjónarmið mörgum
henta?
Vafalaust hugsar nú einhver, að
seint ætli að linna ómaklegum
árásum á Sólnes, og víst er það
æskilegra að heyja kosningabar-
áttu á málefnalegri grundvelli.
Deilan stendur bara ekki um
málefni. Jón Sólnes kaus að láta á
sér brjóta sem persónu, og hann
hlýtur því öðrum fremur að dæm-
ast af eigin verðleikum og athöfn-
um. Andstaða fjölda fólks við
framboð hans byggist 4 ofan-
greindum atriðum, og því geta þau
ekki legið í þögninni nú. Ég hefði
talið það óverjandi með öllu fyrir
Sjálfstæðisflokkinn að bjóða upp á
Jón Sólnes á lista sínum, ekki sízt,
þar sem fram hefur komið á
Alþingi, að frekari rannsókn eigi
sér nú stað á málum hans. Við
getum ekki gert vægari siðferð-
iskröfur til frambjóðenda okkar
en tíðkast manna á meðal í
daglegum samskiptum. Nóg um
það.
Fjölmargar greinar hafa birzt í
blöðum að undanförnu frá stuðn-
ingsmönnum Sólnes-listans, nú
seinast eftir Friðrik Þorvaldsson í
„ÞESSI aðferð hefur ekki verið
stunduð af félagsmönnum hér að
mér vitar.úi,“ sagði Jónas Þór
Steinarsson framkvæmdastjóri Fé-
lags íslenzkrá stórkaupmanna er
Mbl. innti hann eftir því hvort
félagsmenn *i FÍS stunduðu þau
viðskipti að láta viðskiptavini sina
greiða ákveðinn hluta kaupverðs af
hlutum sem sérstaklega eru pantað-
ir til landsins, sem væri óafturkræf-
ur væri hluturinn ekki sóttur innan
ákveðins tíma, en varahlutaverzlun
Sambands islenzkra samvinnufé-
Morgunblaðinu á sunnudaginn
var. Var sú grein málefnaleg, eins
og Friðriks var von og vísa, þótt
ekki sé ég sammála honum að
sinni. Önnur grein birtist síðasta
föstudag, eftir Viktor Guðlaugs-
son. Viktor hefur í skrifum sínum
og tali höfðað mjög til heima-
byggðasjónarmiða og hyggst
þannig laða fólk til fylgis við sig.
Það er góðra gjalda vert að vilja
sínu héraði vel, en Viktor er ekki
einn um það, og heldur fannst mér
allt hans tal um Víkurskarðsveg-
inn og uppbyggingu Stóru-Tjarna
í sjónvarpskynningu á dögunum
bera keim af viðhorfum, sem oft
eru nefnd „músarholusjónarmið".
Þar með er engin rýrð lögð á
mikilvægi þeirra framkvæmda.
Mér finnst bara nóg komið af
þeim starfsháttum Alþing-
ismanna að lofsyngja sparnað og
aðhald í sölum þingsins, en keyra
síðan út um kjördæmin og hæla
sér af því við kjósendur, að enn
hafi þeim tekizt að merja út meira
fé í þessa eða hina framkvæmdina
en kolleginn í næsta kjördæmi.
Aðhalds verður ekki gætt í með-
förum opinberra fjármuna, fyrr
en menn sjá upp úr sínum dölum.
Þá reynir Viktor, í grein sinni
að andmæla aðvörunum sjálfstæð-
ismanna í kjördæminu þess efnis,
að atkvæði greidd S-listanum séu
vatn á myllu Framsóknarflokks-
ins. Þau andmæli falla dauð og
ómerk. Heilindi hans í þessum
efnum verða einnig dregin í efa,
þar sem hann harmar í greininni,
að Guðmundi Bjarnasyni skyldi
ekki tryggt öruggt sæti á lista
Framsóknar. Það er borin von
S-lista-manna að fá Jón Sólnes
kjörinn á þing þessu sinni. Þetta
vita þeir sjálfir, enda er markmið-
ið annað, eins og fyrr var á bent.
Hitt liggur ljóst fyrir, að í síðustu
kosningum munaði aðeins níutíu
atkvæðum, að Lárus Jónsson, 2.
maður D-lista, félli í stað 3ja
manns Framsóknar. Enda þótt nú
blási byrlega fyrir Sjálfstæðis-
flokknum um land allt, er ljóst, að
Íisti hans í Norðurlandskjördæmi
eystra má ekki við miklum
skakkaföllum nú, ef 2. sætið á að
haldast. Þetta sæti skipar nú
Halldór Blöndal, sem hefur bæði
hæfileika og kjark til að vinna vel
landi sínu og kjördæmi. Ég treysti
því og trúi, að sjálfstæðismenn,
svo og allir aðrir, sem skilja vanda
þessa lands, leggi metnað sinn í að
tryggja kjör Halldórs og þá von-
andi einnig Vigfúsar Jónssonar
sem landskjörins þingmanns.
Þetta er verðugra verkefni en að
skjóta hækjum á ská undir Fram
sóknarflokkinn og hylla þannig
væntanlega uppstigningu Ólafs
Jóhannessonar „til æðra veldis",
þá er hann boðar í Vísi í dag.
laga hefur nú ákveðið að taka þessa
aðferð upp.
Jónas sagðist ekki geta tjáð sig
frekar um málið á þessu stigi þar
sem hann hefði ekki kynnt» sér það
til hlítar.
Aðspurður um lagalega heimild
fyrir viðskiptum þessum sagði Ingvi
Olafsson lögfræðingur viðskipta-
ráðuneytisins að viðskipti sem '£fe»ssi
væru að sjálfsögðu lögleg ef um þau
væri samið fyrirfram milli kaup-
anda og seljanda, en ekki væru til
sérstök lög einmitt um þetta afni.
26. nóvember 1979
Sigurgeir Þorgeirsson
Innborgunarfé af innfluttum vörum:
„Ekki gert upptækt
hjá félögum í FISU