Morgunblaðið - 29.11.1986, Blaðsíða 41
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 29. NÓVEMBER 1986
41
Veiðimálastofnun:
Tilraunir með eldi
stórseiða og kyn-
bætur á hafbeitarlaxi
Aukinn kraftur í fiskeldisrannsóknir með styrkjum
Rannsóknaráðs
TILRAUNASTARF Veiðimála-
stofnunar í fiskeldi er orðið
fjölbreyttara en áður var þegar
megináherslan var lögð á haf-
beit og seiðaeldi tilheyrandi
því. Þáttaskil urðu í tilrauna-
starfinu þegar Rannsóknaráð
ríkisins hóf að veita styrki til
fiskeldisrannsókna. Veiðimála-
stofnun hefur ýmist ein sér eða
i samvinnu við aðra fengið
nokkra af þessum styrkjum og
er stór hluti tilraunanna gerður
í Laxeldisstöð rikisins í Kolla-
firði. Meðal verkefna má nefna
tilraunir með útrýmingu á
nýmaveiki, stórseiðaeldi og
undirbúning fjölskyldukynbóta
á hafbeitarlaxi. Blaðamaður
ræddi á dögunum við Árna
Helgason deildarstjóra fiskeld-
isdeildar Veiðimálastofnunar
og Jónas Jónasson fiskeldis-
fræðing um tilraunastarf
stofnunarinnar í fiskeldi.
Fiskeldisrannsóknirn-
ar orðnar fjölbreyttari
Ámi Helgason sagði almennt
um tilraunastarfið: „Lengi vel var
þessu starfí mjög þröngur stakkur
skorinn. Rekstri Kollafjarðar-
stöðvarinnar er ætlað að standa
undir sér og ákveðinni tilrauna-
starfsemi einnig. Þetta hefur
takmarkað mjög svigrúmið enda
hefur við val og framkvæmd rann-
sóknaverkefna orðið að gæta þess
að þrengja ekki um of að tekjuöfl-
un stöðvarinnar. Síðan gerist það
að veitt er ijármagni til tilrauna,
meðal annars í fiskeldi, sem Rann-
sóknaráð ríkisins úthlutar og
sköpuðust þá möguleikar til að
vinna meira og skipulegar. Þessi
starfsemi sveiflast líka með áhug-
anúm í atvinnugreininni sjálfri.
Laxeldisstöð ríkisins er sjálf-
stæð stofnun undir sérstakri
stjóm en ávallt hefur verið góð
samvinna á milli hennar og Veiði-
málastofnunar. Ámi ísaksson
núverandi veiðimálastjóri er
reyndar framkvæmdastjóri Kolla-
fjarðarstöðvarinnar og því stjórn-
andi beggja stofnananna.
Veiðimálastofnun hefur nú tvo
sérfræðinga sem vinna við fískeld-
ið. Vorið 1985 var allur fískur í
Laxeldisstöð ríkisins skorinn niður
vegna nýrnaveiki sem þar kom
upp og hefur síðan verið unnið
að ýmsum breytingum og end-
umýjun á stöðinni. Starfsemin er
aftur komin í fullan gang og er
nú full af físki.
Það tilraunastarf sem unnið er
á Veiðimálastofnun í fískeldi er
tvíþætt. Annars vegar er um að
ræða tilraunir sem við erum með
hér í Kollafirði. Hins vegar em
ýmsar hagnýtar tilraunir sem við
eigum þátt í að gera úti í fískeldis-
fyrirtækjunum um land allt.
Þama em mörkin á milli tilrauna
og leiðbeininga oft óglögg."
Prófaðar leiðir til út-
rýmingar nýrnaveiki
Eftir að nýmaveikin kom upp
í Kollafjarðarstöðinni hefur verið
unnið að því að prófa leiðir til að
útrýma veikinni úr stöðinni. Er
unnið að þessu verkefni í sam-
vinnu við físksjúkdómayfírvöld.
„Það kom af sjálfu sér að farið
var út í þetta verkefni," sagði
Ámi. Hann lýsir málinu þannig:
„Þessi leið byggir á því að stöð-
inni er skipt í þijár sjálfstæðar
einingar, sem era einangraðar
hver frá annarri. Það er fiskmót-
taka, klakhús og eldiseiningar.
Við vitum að það kemur nýma-
veikisjúkur fiskur inn í stöðina
úr hafbeit. Með þessari skiptingu
hennar em hver árgangur ein-
angraður frá öðmm og þannig
reynt að girða fyrir smit. Sérstak-
ir starfsmenn vinna við hveija
einingu og fara þar ekki á milli.
Allur klakfiskur er rannsakaður
og hrognum frá sýktum fískum
eytt. Með þessum aðferðum er
vonast til að sú kynslóð sem nú
er að vaxa úr grasi, og verður
að gönguseiðum næsta vor, verði
algerlega laus við nýmaveikina.
Seiðunum verður sleppt í hafbeit
í vor og árin 1988—89, þegar lax-
inn skilar sér fullvaxinn til baka,
kemur í ljós hvort þetta hefur
tekist," sagði Ámi.
Vonir bundnar við
árangnr af stórseiðaeldi
Frá því á árinu 1984 hefur
Veiðimálastofnun verið með at-
hyglisverðar tilraunir með eldi
stórseiða og framhaldseldi þeirra
í sjókvíum úti á firðinum. Árni
Helgason: „Ástæðan fyrir þessari
tilraun em erfíðleikar á eldi í
sjókvíum hér við land yfír vetrar-
tímann. Menn hafa lent í erfíðleik-
um með fískinn í kvíunum vegna
veðurs og kulda. Við emm að leita
að leiðum til að sneiða hjá þessum
vandamálum.
Með kerfísbundnu vali á laxa-
seiðum í eldi, nákvæmri fóðmn
og umönnum og hækkuðum hita
á vatni eldiskeranna má ná
gönguseiðum á 18 mánuðum sem
em allt að 20 sinnum stærri en
venjuleg gönguseiði. í fyrsta
áfanga tókst að ná þeim upp í
650 grömm á þeim tíma sem
venjulega tekur að ala göngu-
seiði. Seiði sem alin vom á
hefðbundinn hátt vom 35—50 gr.
á sama tíma og stórseiðin vom
650 grömm að þyngd.
Markmiðið með þeim tilraunum
sem nú em í gangi er að ná seið-
unum upp í 800 grömm í maí á
næsta ári þannig að mögulegt
verði að ljúka eldinu með því að
ná þeim upp í 2 kg. næsta sumar
og haust og slátra úr kvíunum
fyrir veturinn. Eldistími í sjó verð-
ur því 6—8 mánuðir í stað 14—18
mánaða í hefðbundnu kvíaeldi.
Takist að nýta landaðstöðu til
stórseiðaeldis og sjókvíar á sumr-
in til að framleiða markaðsvöm
skapast nýir möguleikar fyrir okk-
ur Islendinga í fískeldinu. Málið
snýst um að nýta heita vatnið til
að halda háum hita allan seiðatím-
ann og nota síðan hið tiltölulega
hagstæða hitastig sjávar hér við
land yfir sumarið til að framleiða
markaðsvöra á sem skemmstum
tíma.
Helstu vandamálin við þessa
framkvæmd em þau að það er
ekki sjálfgefíð að þeir laxar sem
sýna hraðasta vöxtinn á seiðastigi
standi sig betur þegar í sjó kemur
og með svona hröðum vexti er
hætta á að fiskurinn verði kyn-
þroska strax á fyrsta ári og hætti
þar með að vaxa. Með tilrauninni
er ætlunin að leita leiða til að leysa
þessi vandamál, þannig að sem
best heildamiðurstaða fáist, það
er að sem flest kíló af laxi fáist
á sem skemmstum tíma með lág-
markstilkostnaði. Núna emm við
að bera saman mismunandi hrað-
vaxta seiði innan sama stofns og
einnig ólíka laxastofna. Vonumst
við til að fá einhver svör við því
hvort okkar stofnar henti misvel
í þessa gerð af eldi og almennt
hvemig eigi að bera sig að við
framkvæmdina svo góður heildar-
árangur náist.
Enn er of snemmt að segja til
um árangur af þessu starfi. Við
emm ennþá á áætlun en það kem-
ur ekki í ljós fyrr en næsta sumar
þegar fiskurinn fer í sjókvíamar
hvort þetta tekst eða ekki,“ sagði
Ámi.
Kynbætt með áherslur
á endurheimtur
Veiðimálastofnun hefur nú haf-
ið tilraunir með kynbætur á
hafbeitarlaxi. Jónas Jónasson
fískeldisfræðingur sagði frá henni
í samtali við Morgunblaðið: „Þess-
ar tilraunir em í raun fyrsta
skrefið í kynbótum á hafbeitar-
laxi.
Þar sem Kollafjarðarstofninn
hefur sýnt að hann hentar mjög
vel til hafbeitar þar sem endur-
heimtumar era góðar (um 10% í
sumar) og vegna þess hvað hann
er auðveldur í eldi á seiðastigi,
var ákveðið að kanna betur hvaða
möguleikar felast í kynbótum á
honum með tilliti til hafbeitar.
Þetta er framkvæmt þannig að
Morgunblaðið/Þorkell
1 Kollafjarðarstöðinni, f.v.: Jón-
as Jónasson fiskeldisfræðing-
ur, Ólafur Ásmundsson
stöðvarstjóri í Laxeldisstöð
ríkisins og Árni Helgason deild-
arstjóri S fiskeldisdeild Veiði-
málastofnunar. Árni heldur á
tveimur seiðum, sem sjást betur
á innfelldu myndinni. Þessi
seiði eru jafn gömul, eða 10
mánaða. Það minna er venju-
legt gönguseiði en það stærra
er valið úr stórseiðahópnum
sem Veiðimálastofnun gerir nú
tilraunir með.
búnir em til systkinahópar. Komi
fram munur á endurheimtum milli
þeirra má ætla að endurheimtur
séu að einhveiju leiti erfðabundn-
ar og hægt verði að gera kyn-
bótaáætlun þar sem aðalmark-
miðið verður að auka
endurheimtur og ef til vill einnig
meðalþyngd úr sjó. Árangurs af
þessum tilraunum er að vænta
eftir 3—4 ár. Menn binda miklar
vonir við að hægt sé að ná árangri
á þessum sviðum með kynbótum
og er þetta forverkefni fyrir slíkt
starf. Sjálfar kynbætumar em
miklu umfangsmeiri.
Hafbeitin er óhagkvæm um
þessar mundir vegna lækkandi
verðs á laxi og dýrra seiða og
verðum við að bregðast við því
með aukinni hagkvæmni. Miðað
við aðstæður nú þarf yfír 10%
endurheimtur til að hafbeitin
borgi sig. Seiðastöðvamar em því
aðallega í því að ala seiði til út-
flutnings. Þegar seiðaverð lækkar
aftur má hins vegar búast við að
hafbeitin geri sig meira gildandi
og þá mun undirbúningur kyn-
bótanna koma að góðu gagni,"
sagði Jónas.
Jónas bætti því við að Norð-
menn hefðu stundað kynbætur á
laxi og regnbogasilungi um all
langt skeið, með það að aðalmark-
miði að auka vaxtarhraða. Hefði
þeim tekist að auka vaxtarhrað-
ann um 36% og sagði hann að
það sýndi glöggt hvað kynbætur
í fiskeldi gætu verið mikilvægar.
—HBj.
Nýr Eymundsson
EYMUNDSSON hefur hafið
rekstur verslunar í Nýjabæ, Eið-
istorgi. í nýju versluninni, eins
og þeirri gömlu í Austurstræti,
verður lögð áhersla á að vera
með sem best úrval af erlendum
blöðum og metsölubækur. Þá er
hlutur íslenskra bóka að sjálf-
sögðu góður.
Eymundsson kappkostar að vera
alltaf með það nýjasta. Þessa dag-
ana býður verslunin til dæmis í
vasabroti allar bækur af síðasta
metsölulista New York Times. í
nýju búðinni er einnig boðið upp á
þijú hundmð af þeim fímm hundr-
uð blaðatitlum sem Eymundsson í
Austurstræti hefur á boðstólum,
þar á meðal sunnudagsútgáfu New
York Times, sem Eymundsson sei-
ur ein íslenskra bókaverslana. í
framtíðinni er ætlunin að auka enn
úrval dagblaðanna.
Eymundsson verslunin í Austur-
stræti hefur verið starfrækt í 114
ár. Opnun nýju verslunarinnar til
viðbótar er viðleitni til að auka
þjónustu og fylgja þeirri byggðar-
þróun sem orðið hefur í Reykjavík.
(Fréttatilkynning).
Úr nýju bókaverslun Eymunds-
sonar í Nýjabæ á Eiðistorgi,
Seltjarnarnesi. Á myndinni eru
frá vinstri Berglind Jónasdóttir,
Einar Óskarsson framkvæmda-
stjóri og Ólöf Bóasdóttir.
Skógrækt
í Laugardal
Grein Einars Gunnarssonar
skógtæknifræðings, „Nytja-
skógur í Laugardal", í blaðinu
27. nóv. er rituð vegna greinar,
sem bar yfírskriftina „Mikil
skógræktaráætlun í Laugardal"
og birtist 16. nóv.. Að mati Ein-
ars komu fram í þeirri grein
ýmsar rangfærslur og taldi hann
rétt að gera nánari grein fyrir
atburðarás og stöðu málsins nú,
en Einar hefur ahnast skipu-
lagningu þeirrar áætlunar, sem
þar er rætt um og hefur haft
faglega umsjón með gangi þess
máls.