Morgunblaðið - 18.01.1989, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 18. JANÚAR 1989
Eistland:
Spenna vegna lagafrumvarps
um réttarstöðu eistneskunnar
Moskvu. Reuter.
MIKIL spenna ríkir nó í Eistlandi milli Eistlendinga og rússneskra
innflytjenda vegna frumvarps um réttarstöðu eistneskunnar en það
verður lagt fyrir þingið í dag. í augum Eistlendinga er hér um að
ræða sjálfan hornstein þjóðfrelsisbaráttunnar en í frumvarpinu eru
embættismenn, verksmiðjustjórar og verslunarfólk skylduð til að
kunna bæði málin, eistnesku og rússnesku.
Rússneskir innflytjendur eru fjöl-
mennir í Eistlandi og hafa miklar
áhyggjur af frumvarpinu því að
þeir tala margir ekki eistnesku.
Vegna þess meðal annars hefur
Ízvestía, málgagn sovésku stjómar-
..mar, skorað á Eistlendinga að bíða
eftir, að sett verði alríkislög um
réttarstöðu tungumálanna.
„Hvað okkur varðar er tungu-
málafrumvarpið kjarninn í allri okk-
ar baráttu," sagði eistneskur blaða-
Sri Lanka:
51 týndi lífi í lestarslysi
Colombo, Sri Lanka. Reuter.
AÐ minnsta kosti 51 maður beið
bana og 110 slösuðust er far-
Bilanir í 5
Boeing-757
Seattle. Haag. Reuter.
BILANIR hafa fundizt í eldvarn-
arkerfum fimm farþegaþotna af
gerðinni Boeing 757. Reyndust
rafinagnsleiðslur hafa verið
ranglega tengdar í öllum tilvik-
um.
Bilanimar fundust í skoðun, sem
bandarísku og brezku flugmála-
stjómimar fyrirskipuðu á dögunum
á Boeing 757-þotum. Um var að
ræða rangan frágang á leiðslum í
úðunarkerfí í vörulestum flugvél-
anna. Búnaðurinn er sjálfvirkur og
komi upp eldur í lest á fyrst að
tæmast úr stóru slökkvitæki en
síðan úr litlu. í flugvélunum fimm
hafði verið þannig frá búnaðinum
gengið, að fyrst hefði tæmzt úr litla
slökkvitækinu en síðan úr því litla.
Þotumar fímm, sem bilanimar
fundust í, voru í eigu flugfélaga í
fjórum löndum; hollenzka leiguflug-
félagsins Air Holland, sem á tvær
þeirra, brezka félagsins Air 2000,
Royal Brunei í samnefndu smáríki
og bandaríska félagsins Delta Air
Lines.
Skoðunin á Boeing 757-þotunum
stendur ekki í neinu sambandi við
skoðun, sem fyrirskipuð var á þot-
um af gerðinni Boeing 737-300 og
-400 í framhaldi af brotlendingu
Boeing 737-400 þotu flugfélagsins
British Midland í Englandi fyrra
sunnudag. Rannsókn á orsökum
slyssins beinist m.a. að því hvort
rafmagnsvírar í viðvörunarkerfí
þotunnar hafí verið ranglega tengd-
þegalest ók á rútubifreið í gær
á Sri Lanka.
Flestir hinna látnu voru skólaböm
á aldrinum 10-15 ára. Vom þau í
hópi 80 bama, sem vom á heimleið
úr skóla með rútunni. Atvikið átti
sér stað í Ahungalle á Suður-Sri
Lanka. Engin varzla va viðhöfð á
brautarmótunum, þar sem slysið
átti sér stað og fylgdi ekki fréttum
hvort mistökin hefðu legið hjá
rútubílstjóranum eða lestarstjóran-
maður og stuðningsmaður Þjóð-
fylkingarinnar, ijöldahreyfingar,
sem berst fyrir meira sjálfstæði
Eistlendinga. „Ef fmmvarpið verð-
ur ekki samþykkt verður það alvar-
legt áfall fyrir allt okkar starf.“
Réttarstaða þjóðtungnanna er
mjög viðkvæmt mál í Eystrasalts-
ríicjunum, Eistlandi, Lettlandi og
Litháen, og hafa sovésk stjómvöld
verið sökuð um að reyna að „rússn-
eska“ þjóðimar með því að beina
þangað rússneskum innflytjendum
og með öðmm hætti. I þessum
ríkjum hefur nú verið lýst yfír, að
þjóðtungumar séu rétthærri en
rússneskan og em nú kröfur uppi
um það sama í Moldavíu, sem eins
og Eystrasaltsríkin var innlimuð í
Sovétríkin árið 1940.
Tungumálafmmvarpið í Eistlandi
er ekki aðeins táknræn yfirlýsing,
heldur er í því kveðið á um notkun
beggja tungnanna í landinu. Vom
fyrstu drögin kynnt fyrir ári en
síðan hefur það verið endurskoðað
og útvatnað að dómi þjóðfylkingar-
manna.
Fyrir eistneska þinginu liggur
nú einnig fyrir tillaga um að leyfa
samtök á borð við Þjóðfylkinguna
en án slíks leyfís munu þau ekki
geta boðið fram í væntanlegum
þingkosningum.
Reuter
Norðurlönd sameinist um friðartillögur
Helsinki. Frá Tom Kankkonen, fréttaritara Morgunblaðsins.
Finnlandsheimsókn Yassers Arafats, leiðtoga PLO, Frelsissam-
taka Palestinumanna, lauk í gær og skoraði hann þá á Norðurl-
önd að beita sér sameiginlega fyrir firiði í Miðausturlöndum, eink-
um með því að tejja Israela á að eiga viðræður við PLO. Þá
-hvatti hann einnig Finna til að viðurkenna sjálfstætt ríki Pa-
lestínumanna en það mun þó ekki vera á döfinni hjá finnskum
stjórnvöldum að sinni. Á myndinni er Arafat að sveipa fyrsta
varaforseta finnska þingsins í sjal eða slá, sem hann gaf henni
þegar hann kom í þinghúsið.
Lokaskjal RÖSE í höfii:
Niðurstaðan þess virði
að beðið var eftir henni
- segir Hjálmar W. Hannesson, sendiherra
ZUrich, frá önnu Bjamadóttur, fréttaritara Morgunblaðsins.
FULLTRÚAR aðildarríkja Helsinki-sáttmálans samþykktu lokaskjal
Ráðstefiiunnar um öryggi og samvinnu í Evrópu, ROSE, í Vínarborg
á sunnudag og voru yfirleitt hæstánægðir með árangur ráðstefiiunn-
ar. Henni lýkur formlega á fimmtudag efitir þriggja daga fund ut-
anríkisráðherra aðildarríkjanna 35 sem hófst í gær.
Lokaskjal Vínarráðstefnunnar er tali við Morgunblaðið. En Rúmenar
ítarlegasta samkomulag Evrópu-
þjóðanna 33, Kanada og Banda-
ríkjanna um hemaðaröryggi og
samvinnu á sviði efnahags- og
menningarmála og varðandi mann-
úðarmál síðan á Helsinkifundinum
1975.
„RÖSE-samþykktimar eru ekki
lagalega bindandi og þess vegna
er ekki hægt að knýja Rúmena til
að fara eftir ákvæðum lokaskjalsins
öðruvísi en með siðferðilegum og
pólitískum þrýstingi," sagði Hjálm-
ar W. Hannesson, sendiherra ís-
lands á Vínarráðstefnunni, í sam-
samþykktu lokaskjalið í Vín og
lýstu síðan yfir því, að þeir myndu
fara að eigin lögum. Hjálmar sagð-
ist vera ánægður með árangur ráð-
stefnunnar og benti á að Rúmenar
væru einangraðir í afstöðu sinni til
lokaskjalsins.
„Bætt sambúð austurs og vesturs
og aukin áhersla á perestrojku og
glasnost í Sovétríkjunum síðan ráð-
stefnan hófst fyrir 26 mánuðum
ollu því að væntingar vom miklar,"
sagði Hjálmar. „Tillögufjöldinn var
meiri en nokkm sinni og þess vegna
dróst á langinn að samkomulag
Hvassviðri ásamt sum-
arhlýindum í Bretlandi
St. Andrewa. Frá Guðmundi Heiðari Frímannaayni, fréttaritara Morgunblaðsina.
MIKIÐ hvassviðri geisaði á
vesturströnd Skotlands alla
helgina og flóð urðu þar víða.
Mikil hlýindi hafa verið um all-
ar Bretlandseyjar í vetur.
Meðalhiti í Bretlandi hefur að
jafnaði verið tveimur til þremur
gráðum yfír meðallagi í vetur.
TJm helgina komst hitinn í
Aberdeen til dæmis í 15 gráður á
sunnudag.
Á sama tíma gekk mikið óveður
yfír vesturströnd Skotlands. Mikil
flóð urðu í Fort William, sem er
norðarlega á vesturströndinni.
Sex þúsund heimili vom raf-
magnslaus í meira en sólarhring.
Verst var ástandið á Suðureyjum,
en þar fór rafmagn af á föstu-
dagskvöld og kom sums staðar
ekki aftur fyrr en á mánudag. í
mestu hviðunum fór vindurinn í
yfír 140 km hraða á klukkustund.
Jámbrautir frá Edinborg til Norð-
ur-Skotlands komust ekki leiðar
sinnar vegna tijáa, sem brotnuðu
í hvassviðrinu og mikils regns. í
Perth mældist úrkoman 8 sm á
einni klukkustund.
Skýringin á hlýindunum er, að
hæð yfír Azoreyjum er um tíu
gráðum norðar en venjulega og
beinir hlýju lofti inn yfír Bret-
landseyjar. Hitinn hefur því verið
tveimur til þremur gráðum yfír
meðailagi.
Gróður er byijaður að taka við
sér, tré bmma og páskaliljur em
famar að lyfta sér upp úr mold-
inni. Broddgeltir er enn ekki lagst-
ir í dvala, því að veturinn er enn
ekki kominn. Farfuglar, sem
venjulega sjást ekki á þessum
árstíma, sýna ekkert fararsnið á
sér.
næðist. En niðurstaðan er þess virði
að eftir var beðið. Árangurinn á
sviði mannúðarmála er sérstaklega
mikilvægur og góður árangur náð-
ist einnig á sviði öryggismála."
Hjálmar sagði að íslendingar
hefðu tekið þátt í flutningi 17 til-
lagna, meðal annars á sviði efna-
hags-, vísinda- og umhverfismála
fyrir utan mannúðar- og öryggis-
mál. „Við getum verið ánægð með
að tillögumar endurspeglast allar í
Iokaskjalinu," sagði hann. „Sam-
þykkt um samvinnu gegn mengun
sjávar er sérstaklega mikilvæg fyr-
ir okkur."
Ráðstefnan samþykkti að halda
10 sérfræðingafundi, þar á meðal
þijá um mannúðarmál, fram að
næsta framhaldsfundi um málefni
Helsinki-sáttmálans sem hefst í
Helsinki í mars 1992. Hlutlausu
ríkin gátu ekki komið sér saman
um hvar halda ætti fund um frið-
samlegar lausnir deilumála fyrir tíu
dögum og því var kannað hvort
íslendingar væm reiðubúnir að
halda hann í janúar 1991. Að at-
huguðu máli gaf utanríkisráðherra
vilyrði fyrir því en þá náðu hlut-
lausu ríkin samkomulagi og fundur-
inn verður haldinn í Valetta á
Möltu. „Við verðum að taka frum-
kvæði á Helsinki-ráðstefnunni ef
við höfum hug á að halda sérfræð-
ingafundi á íslandi," sagði Hjálmar.
Fulltrúar aðildarríkja Atlants-
hafs- og Varsjárbandalagsins, alls
23 ríkja, sem funduðu um fyrir-
hugaðar viðræður um jafnvægi og
samdrátt hefðbundins vígbúnaðar
frá Atlantshafí til Úralfíalla sam-
hliða Vínarráðstefnunni settu stafí
sína við erindisbréf fýrir viðræðum-
ar á laugardagseftirmiðdag. Sættir
náðust um bréfið eftir að yfirlýsing-
ar bárust frá Washington, London,
Bonn og Moskvu um að deilur
Grikkja og Tyrkja um skilgreiningu
svæðisins sem viðræðurnar eiga að
ná til verði ræddar innan Atlants-
hafsbandalagsins. Grikkir vilja að
þær nái til tyrknesku hafnarborgar-
innar Mersin fyrir norðan Kýpur
en Tyrkir fallast ekki á það.
Afvopnunarviðræður ríkjanna
23ja heijast í Vínarborg 6. mars.
Fundur aðildarríkja Helsinki-sátt-
mála um traustvekjandi aðgerðir á
sviði öryggismála hefst í borginni
sama dag. Hjálmar sagði að enn
væri ekki ákveðið hver yrði fulltrúi
íslands á þessum fundum.
Noregnr:
Verða hern-
aðarbanda-
lögin óþörf?
Ósló. Reutcr.
THORVALD Stoltenberg, ut-
anríkisráðherra Noregs, spáði
því í viðtali, sem birtist í gær,
að Atlantshafsbandalagið og
Varsjárbandalagið myndu leys-
ast upp og hverfa með tíð og
tíma.
í viðtali við Dagbladet norska
kvaðst Stoltenberg ekki geta sagt
nákvæmlega hvenær hemaðar-
bandalögin hættu að vera til en
sagði, að stjómmálamann í austri
og vestri ynnu að því að gera þau
ónauðsynleg.
„Við lifum á miklum umbrotatím-
um og verðum því að gera ráð fyr-
ir, að bandalögin verði leyst af hólmi
með nýrri skipan," sagði hann.
Stoltenberg er nú í Vín ásamt
34 utanríkisráðherrum öðrum frá
Evrópu- og Norður-Ameríkuríkjum
til að ganga frá mannréttindayfír-
lýsingu við lok ráðstefnunnar um
öryggi og samstarf í Evrópu.