Morgunblaðið - 18.04.1999, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 18. APRÍL 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ÍÞRÓTTIR
Gífurlegar vinsældir ensku knattspyrnunnar - aukinn fjöldi erlendra stórstjarna
Veraldleg velgengni
á kostnað gæða?
Hafa gæði ensku knattspyrnunnar ekki
aukist á umliðnum árum í takt við aukinn
fjölda erlendra stórstjarna í úrvalsdeild-
inni? Björn Ingi Hrafnsson kemst að því
að enskir sparkspekingar óttast að pening-
ar séu orðnir allt of ráðandi í boltanum og
gengi enskra liða á alþjóðavettvangi sé til
vitnis um hnignun knattspyrnunnar.
Reuters
HOLLENDINGURINN Dennis Bergkamp, sóknarleikmaður Arsenal, var útnefndur knattspyrnumaður
ársins sl. keppnistímabil, en þá vann Arsenal tvöfalt í Englandi - bæði deildar- og bikarkeppni.
Enska knattspyman nýtur gríðar-
legra vinsælda nú um stundii’.
Hvarvetna í heiminum má sjá beinar
útsendingar í sjónvarpi frá viður-
eignum liðanna í úrvalsdeildinni þar í
landi og margir leikmanna deildar-
innar njóta gífurlegrar lýðhylli - nán-
ast eins og væru þeir kvikmynda-
stjömur. Vinsældir ensku knatt-
spymunnar hafa ávallt verið mjög
miklar, en þó aldrei sem nú eftir að
fjöldi erlendra stórstjama hefur
gengið tii liðs við bestu lið landsins.
Ekki er þó allt gull sem glóir og til
era þeir í Englandi sem benda á að
miklar vinsældir knattspyrnunnar og
ótvírætt skemmtanagildi beini at-
hyglinni frá meinsemdum þeim sem
krauma undir niðri. Nefnilega versn-
andi gengi enska landsliðsins og fé-
lagsliðanna á alþjóða vettvangi og
gífurleg fjárþörf knattspymuliða
vegna fáránlegra launa sterkustu
leikmannanna. Þetta geti smám sam-
an leitt til minnkandi vinsælda íþrótt-
arinnar meðal alls almennings, sem
hreinlega fái sig saddan af mamm-
onsdýrkun knattspymumanna og
neiti að greiða sífellt hærra verð fyrir
aðgöngumiða á leiki og minjagripi.
Þáttaskil
Ákvörðun enskra yfirvalda á fóstu-
dag að heimila ekki kaup sjónvarps-
risans BSkyB á meirihluta hluta-
bréfa í stórliðinu Manchester United,
er af sumum talin marka þáttaskil, er
völdum fjármagnseigenda í knatt-
spymu fólksins var hrundið. Völdum
sem sífellt hafa aukist á tíunda ára-
tugnum.
Kaupunum var rift í því skyni að
koma í veg fyrir yfirburðastöðu Man.
Utd. á knattspymusviðinu annars
vegar og stöðu Sky á sjónvarpssvið-
inu hins vegar. Seinna atriðið hefur
meira verið í hámæli, enda yfirburðir
Sky-sjónvarpsstöðvarinnar miklir í
bresku sjónvarpi. Á knattspymu-
þáttinn hafa færri bent, en Stephen
Byers, iðnaðar- og viðskiptaráðherra
Breta, færði athyglisverð rök um
leið og hann kynnti úrskurð stjóm-
arinnar og mat samkeppnisyfirvalda.
„Ég tel engum vafa undirorpið að
slík sameining [knattspymuliðs og
sjónvarpsstöðvar sem hefur einka-
leyfi á útsendingum frá úrvalsdeild-
inni] myndi skaða gæði ensku knatt-
spymunnar. Djúp gjá myndi skapast
milli stærri og minni liða í úrvals-
deildinni, nokkuð sem því miður hef-
ur þegar átt sér stað í neðri deildun-
um,“ sagði ráðherrann.
Hafa gæðin aukist?
Staðreyndin er nefnilega sú að
umdeilanlegt er hvort gæði ensku
knattspyrnunnar hafi aukist á um-
liðnum áram þótt stærstu liðin þar í
landi hafi nú alþjóðlegar stórstjöm-
ur innan sinna vébanda og sýni millj-
arðaveltu og vinsældir um allan
heim. Koma snillinga á borð við
Hollendinginn Dennis Bergkamp og
ítalann Gianfranco Zola í úrvals-
deildina hefur til þessa verið talin
merki þess að deildin sé orðin ein sú
sterkasta í heimi - úr því slíkir snill-
ingar vilji spila þar.
En magurt gengi enska landsliðs-
ins á úrslitakeppni HM í Frakklandi í
fyrrasumar og rýr uppskera félags-
liðanna í Evrópukeppni hefur leitt til
þess að málsmetandi aðilar innan
knattspymuhreyfingarinnar þar í
landi hafa orðið miklar áhyggjur af
stöðu enskrar knattspymu saman-
borið við t.d. meginlandsþjóðimar.
Benda þeir t.d. á í þessu sambandi að
landslið Englendinga hafi ekki átt
sæti á lista yfir tíu sterkustu knatt-
spymuþjóðir heims um nokkurt
skeið.
„Við höfum beint öllum kröftum
okkar og athygli að þessari frábæra
úrvalsdeild spennu og skemmtunar,
þar sem heimsfrægar erlendar
stjörnur eru í aðalhlutverkum. En
jafnframt hættum við á að verða
meðalmennskunni að bráð á alþjóða-
vettvangi,“ segir Bob Wilson, sem
lengi lék í marki Arsenal og skoska
landsliðsins, en hefur nú umsjón með
umræðuþætti um knattspyrnu.
„Breskur almenningur vill sjá
breska knattspymumenn keppa við
þá bestu í heiminum. Það dylst eng-
um að við eram komin í vítahring -
fólk mun smám saman missa áhug-
ann á knattspymu í Englandi nái fé-
lags- og landslið ekki viðunandi ár-
angri á alþjóðavísu," bætir Wilson
við.
Af sem áður var
Sumir myndu telja þessar kröfur
ansi harkalegar, en staðreyndin er sú
að árangur enskra liða fyrr á áram
sýnir hversu hnignunin hefur verið
hröð og áberandi undir það síðasta. Á
sjöunda og áttunda áratugnum báru
ensk lið nefnilega ægishjálm yfir
önnur evrópsk knattspymulið í Evr-
ópukeppni og lið á borð við Liverpool
og Nottingham Forest unnu sjö af
níu úrslitaleikjum Evrópukeppni
meistaraliða allt þar til slysið hörmu-
lega í Heysel árið 1985 varð til þess
að enskum liðum var meinuð þátt-
taka í keppninni.
Síðan þá hefur engu ensku liði tek-
ist að komast í úrslitaleik Evrópu-
keppni meistaraliða, nú Meistara-
keppninnar, og enskum liðum hefur
ekki tekist að komast í úrslit UEFA-
keppninnar, eða Evrópukeppni fé-
lagsliða, á þessum áratug. Aðeins
Lundúnaliðin Arsenal og Chelsea
hafa borið hróður ensku knattspym-
unnar með sigram sínum í Evrópu-
keppni bikarhafa.
Þegar þetta er tekið saman og
bætt við slælegum árangri enska,
skoska, velska og írsku landsliðanna í
knattspymu er ljóst að ástandið er
ekki viðunandi. Enska landsliðið, sem
lengi hefur verið helsta stolt Bret-
landseyja í þessum efnum, hefur t.d.
ekki leikið til úrslita á EM eða HM í
áratugi, eða síðan liðið vann heims-
meistaratitilinn á heimavelli 1966.
Enginn efast um gríðarlegt
skemmtanagildi knattspyrnunnar í
Englandi. En rétt eins og annars
staðar fýsir menn einnig í gott gengi
landa sinna á erlendri grandu.
Margir erlendir leikmenn
Margir kenna öllum þessum ara-
grúa erlendra leikmanna um og þeim
feiknháu launagreiðslum sem sam-
fara þeim era. Laun leikmanna og
kröfur þar að lútandi hafa risið til
skýjanna á undanfömum áram í kjöl-
far þess að sjónvarpsstöðin Sky gerði
risasamning við úrvalsdeildina um
beinar útsendingar í sjónvarpi.
Samningur sá færir Iiðunum ótrúleg-
ar fúlgur fjár og hefur gert þeim
kleift að fá til sín fræga leikmenn
víða úr veröldinni og borga þeim
svimandi laun.
„Ég held að það geti ekki verið
ensku knattspyrnunni til framdráttar
þegar til lengri tíma er litið að flestir
bestu leikmennimir séu erlendir,“
segir Howard Wilkinson, yfirmaður
tæknimála hjá enska knattspymu-
sambandinu og margreyndur þjálfari
í ensku knattspyrnunni. Mörg lið
deildarinnar, eins og Arsenal, Chel-
sea og Newcastle, tefla reglulega
fram fimm eða fleiri erlendum leik-
mönnum í byijunarliðinu og Chelsea
hefur t.d. á stundum leikið með níu
erlenda leikmenn í byrjunarliði sínu.
Margir telja að slíkt sé aðeins til þess
fallið að hindra að ungir og efnilegir
enskir leikmenn fái eðlileg tækifæri -
fyiir þá sé einfaldlega ekkert pláss.
„Ég hef miklar áhyggjur af fram-
tíð knattspyrnunnar í Englandi.
Ungir leikmenn fá ekki tækifæri, því
sífellt yngri leikmenn eru keyptir er-
lendis frá og miðað við núverandi
ástand mun taka allt að áratug að
treysta grasrótina að nýju. En þró-
unin er áfram afar óheillavænleg,“
segir Trevor Brooking, sem lengi var
landsliðsmaður Englendinga og
bendir á að allir virðist sammála um
að erlendir leikmenn séu of margir,
menn séu ekki á móti eriendum snill-
ingum, en of mikið sé af erlendum
meðalskussum. „Ungir og efnilegir
strákar þroskast ekki með þessu
móti og þess vegna er ekki nægilegt
framboð af góðum ungum leikmönn-
um. Liðin í deildunum leita því ann-
að.“
Fáir Englendingar erlendis
Onnur afleiðing hinna háu launa í
Englandi er sú að þarlendir leikmenn
era nú afskaplega fáir atvinnumenn
erlendis - hafa það of gott heima fyr-
ir. Þar með hljóta þeir ekki þá
reynslu sem eriendir starfsbræður
þeirra fá. Þetta hefur komið berlega í
Ijós að undanfómu, t.d. í l:l-jafntefli
Manchester United og Juventus í
síðustu viku og 2:0-sigri Frakka á
landsliði Englendinga á Wembley-
leikvanginum í Lundúnum á dögun-
um. I fyrra tilfellinu var ítalska liðið
Juventus lengst af sterkari aðilinn á
heimavelli United, jafnvel þótt Juve
hafi ekkert gengið heima fyrir á leik-
tíðinni og sé sem stendur í 8. sæti
ítölsku 1. deildarinnar. í hinu tilfell-
inu yfirspiluðu heimsmeistarar
Frakka hina ensku andstæðinga sína
löngum stundum, jafnvel þótt á úti-
velli væra, og margir leikmanna liðs-
ins væra atvinnumenn í ensku knatt-
spymunni.
Bilið breikkar hratt
Breikkandi bil milli ríku og fátæku
liðanna er einnig mikið áhyggjuefni.
Vissulega hafa liðin 92 í ensku deild-
unum alltaf verið misvel stödd fjá-
hagslega, en það var ekki fyrr en
með stofnun úrvalsdeildarinnar að
hrópleg gjá myndaðist. Ekki batnaði
ástandið þegar sterkustu liðin stofn-
uðu hlutafélög um reksturinn og fóru
á hlutabréfamarkað. Teningunum
var kastað; aukið fjármagn kom inn í
rekstur sterkari liðanna, þau áttu þar
með auðveldara með að laða til sín
dýra og snjalla leikmann og þar með
auðveldara með að vinna titla og/eða
halda sér í hópi þeirra bestu. Hinna
efnaminni liða beið hins vegar að
basla í fallbaráttu og fall í neðri deOd
þýddi síðan verulegt fjárhagslegt
áfall.
Núorðið er algjört lykilatriði að
eiga sæti í úrvalsdeildinni og bilið
milli hennar og 1. deildarinnar eykst
ár frá ári. Benda má á nokkur dæmi
þessu til stuðnings, t.d. fjárhags-
vandræði Crystal Palace, sem féll úr
úrvalsdeildinni eftir síðustu leiktíð.
Tekjur liðsins hreinlega hröpuðu, t.d.
vegna sölu sjónvarpsréttar, og leik-
mannasamningar liðsins stóðu áfram
þrátt fyrir fallið og urðu veralega
íþyngjandi. I þessu sambandi má
einnig benda á hversu erfitt er orðið
fyrir topplið 1. deildar að festa sig í
sessi í úrvalsdeildinni. Þannig sigraði
Islendingaliðið Bolton Wanderers í 1.
deild með miklum slink fyrir tveimur
árum en féll samt sem áður næsta
vor ásamt raunar hinum liðunum
tveimur sem fylgt höfðu liðinu upp í
úrvalsdeild. Sama virðist vera að
endurtaka sig nú, Nottingham For-
est sigraði í 1. deild með yfirburðum í
fyrra, en er nú svo gott sem fallið í
úrvalsdeildmni nokkram mánuðum
seinna. Aðeins ríkt lið á borð við
Middlesbrough, sem keypt getur
fræga og dýra leikmenn og borgað
þeim himinhá laun, getur forðast fall-
ið og með naumindum þó.
David Buchler, sem vinnur hjá
endurskoðunarfirmanu Buchler Phil-
ips, telur að hin háu laun hafi valdið
gífurlegum skaða hjá litlu félögunum
í úrvalsdeildinni. Þau hafi þurft að
ráðast í kostnaðarsamar fram-
kvæmdir við leikvelli sína til að upp-
fylla ströng öryggisskilyrði og fjár-
hagsbogi þeirra sé því þaninn til hins
ítrasta. Gott dæmi um þetta sé t.d.
Bolton og Stoke City. Bæði hafi þau
ráðist í byggingu stórglæsilegra leik-
vanga, en fallið svo um deild (Bolton í
1. og Stoke í 2. deild) og nú sé vart
útlit fyrir að þau komist upp aftur.
Liðin standi því eftir í neðri deild
með rándýra leikvanga og launaháa
leikmenn, en litla velgengni inni á
vellinum sjálfum.
„Ástandið mun versna verði ekkert
að gert,“ segir Buchler. ,Að falla
jafngildir nánast gjaldþroti hjá
mörgum liðum vegna minnkandi
tekna af miða og minjagripasölu og
afnáms sjónvarpspeninganna frá
Sky. Gjöldin era hin sömu en tekj-
urnar ekki. Það verður að breyta
leikmannasamningum þannig að
launin skerðist komi til falls niður um
deild. Annars eiga fjölmörg félög eft-
ir að ramba á barmi gjaldþrots áður
en langt um líður,“ bætir hann við.