Morgunblaðið - 18.04.1999, Blaðsíða 34

34 SUNNUDAGUR 18. APRÍL 1999
MORGUNBLAÐIÐ
s
Anægjan er
auði betri
✓
Anægja og auðurgeta vissulega farið
saman; ekki að ég þekki þá blöndu að
vísu, en mér er trúað fyrir því affólki
sem ég treysti. Líklega er farsælast
að fólk eigi dálítið afhvoru tveggja.
Páskaegg geta, eftir allt
saman, stuðlað að
öðru en aukakílóum
og skemmdum tönn-
um. Ég komst að því
um nýliðna páska að þau geta
valdið vangaveltum og heilabrot-
um - jafnvel hugljómun. Það er
reyndar ekki hið gómsæta
súkkulaði sem maður stelst ein-
staka sinnum til að narta í (í
þeim tilgangi einum, auðvitað, að
börnin fái ekki í magann) eða
slikkeríið sem leynist innan í
egginu, sem þessu veldur. Það
eru málshætt-
VIÐHORF
Eftir Skapta
Hallgrímsson
írmr.
Kaffibrúsa-
karlarnir - sem
flestir hljóta að
muna eftir, nema yngsta kyn-
slóðin - fóru á sínum tíma í máls-
háttakeppni, og þá varð þessi
meðal annars til: Oft kemur
málsháttur úr páskaeggi! Nokk-
uð er til í þessu, eins og jafnan er
með málshætti, ef vel er að gáð.
í einum sem ég var svo heppinn
að sjá á dögunum fannst mér fel-
ast svo mikill sannleikur að hann
gæti jafnvel orðið að kosningalof-
orði fyrir bardagann mikla 8.
maí. Líklega yrði það þá reyndar
að vera hjá flokki eða samtökum
sem helst vildu fá sem fæsta
menn kjörna á Alþingi, jafnvel
engan; í fljótu bragði virðist sú
að minnsta kosti raunin, en þeg-
ar öllu er á botninn hvolft þarf
svo alls ekki að vera. íslendingar
eru nefnilega svo hamingjusamir
að fyrirbærið ánægja hlýtur að
vera þeim afar mikils virði. Þó
hún verði ekki beinlínis í askana
látin. Anægjan er auði betri stóð
sem sagt á miðanum. Mér er til
efs að þetta yrði verra kosninga-
slagorð en þau sem glumið hafa
fyrir flestar kosningar síðan ég
man eftir mér: að einhverjir vilji
bæta kjör hinna lægst launuðu
eða hlúa að barnafólki og öldruð-
um.
Anægjan er auði betri. Ég er
reyndar ekki viss um að blessuð
börnin skilji þessa speki, en
málsháttur sem þessi þyrfti helst
að vera í sem flestum for-
eldrapáskaeggjum. Helst öllum.
Einhver starfsfélaga minna
hér á blaðinu - einn þeirra sára-
fáu í þjóðfélaginu sem líklega eru
ekki fyllilega sáttir við launa-
umslagið sitt - gerðist svo djarf-
ur að gantast með það að þetta
væri í raun slagorð verkalýðs-
hreyfingarinnar á Islandi, í það
minnsta samninganefndar Blaða-
mannafélagsins, en slíkt kaffi-
stofuhjal á ekki erindi á prent.
Anægjan er auði betri. I þess-
ari stuttu setningu felst sem sagt
mikill sannleikur, hvort sem
menn líta á hana í gamni eða al-
vöru. Anægja og auður geta
vissulega farið saman; ekki að ég
þekki þá blöndu að vísu, en mér
er trúað fyrir því af fólki sem ég
treysti. (Til að fyrirbyggja allan
misskilning hef ég enn ekki safn-
að auði, a.m.k. ekki veraldlegum,
en tel mig sem sagt nokkuð
lukkulegan.) Og líklega yrði það
best og öllum farsælast að eiga
nokkurn auð og mikla ánægju.
Lykilspurningin í þessu sam-
bandi er reyndar: Hvað er auð-
ur? Flestum koma auðvitað pen-
ingar í hug, skiljanlega. Hvort
sem fólki líkar betur eða verr er
sú skepna nauðsynleg til að lifa
af í heimi nútímans. En mér býð-
ur svo í grun að ekki sé heppilegt
að stjómast algjörlega af pening-
um. Og líklega er jafn slæmt að
stjórnast einvörðungu af ham-
ingjunni. Hinn gullni meðalvegur
þar af leiðandi eflaust bestur
eins og svo oft áður. Verst hve
erfitt getur verið að rata hann.
Býsna algengt er að þetta
tvennt, auðurinn og hamingjan,
fléttist saman með einum eða
öðram hætti; íslenska þjóðin er
gott dæmi um það. Sjóðir land-
ans virðast aukast í réttu hlut-
falli við hamingju hans þá stund-
ina. Líklega er ekki rétt að tala
um sjóði, heldur handbært fé -
að meðtöldum yfirdráttarheim-
ildunum og öðram skuldum, vit-
anlega. Að minnsta kosti er
aldrei braðlað meira en þegar
hugtökin góðæri og hamingja
era mest í tísku. Þessu mætti lík-
lega snúa við og halda því fram
að eftir því sem fólk eyði meiru
því hamingjusamara verði það.
Lykillinn að hamingjunni sé því
ef til vill í veskinu. Gegnum fjár-
málastofnanir, öllu heldur; þær
sem lána fé í einhverri mynd,
sumar með því sem einhvern
tíma hefðu verið kallaðir okur-
vextir.
íslendingar hafa eytt óhemju
miklu fé síðustu misseri í alls
kyns nauðsynjar, dýra jeppa og
fleira í þehn dúr, þannig að hér-
lendis hlýtur að ríkja einhvers
konar alsæla. Skuldir heimilanna
hafa aukist með slíkum hraða að
allir geta verið stoltir af, ham-
ingjuský liggur yfir landinu,
virðist orðið hluti af veðurfars-
kerfi heimsins. Ur því drjúpa
ekki hefðbundnir regndropar
heldur sáldrast einhvers konar
hamingjuduft ofan úr skýinu;
skilaboð til landsmanna um að
greidd skuld sé glatað fé; helsta
dyggð samtímans sé að safna
skuldum. Og best af öllu sé að
skulda þjóðum hinum megin við
hafið. Að hollast sé að kaupa sem
mest af dóti úr útlandinu og við-
skiptahallinn við þessi sömu út-
lönd sé sem mestur. Það er vita-
skuld ekkert vit í því að eiga af-
gang, sérstaklega í góðærinu.
Við eram svo hamingjusöm og
bjartsýn að þegar hallar undan
fæti á ný tökum við bara á
vandamálinu. Það er eins og hver
önnur sérviska að huga of mikið
að framtíðinni. Núið er það sem
skiptir máli. Mestu skiptir að
lifa; lifa flott.
Mig minnir vitur maður hafi
einhvern tíma haldið því fram að
hugtakið auður einskorðist ekki
við peninga. Svei mér ef ég get
ekki tekið undir þetta; jafnvel
viðurkennt að dæturnar þrjár
séu stærsti hluti auðæfa minna
og fleiri hljóta að hafa svipaða
sögu að segja. Jeppar, einbýlis-
hús, skartgripir, sumarbústaðir
eða lystisnekkjur? Nei, má ég þá
frekar biðja um bömin mín og
konuna og aðra ættingja. Sá
auður dugar mér. Eða er þetta
viðhorf e.t.v. barnalegt og gamal-
dags? Heimskulegt hjal aums
manns sem kann ekki þá list að
eignast peninga á sem skemmst-
um tíma, til að geta lagt hönd á
skuldasöfnunarplóginn?
SKODUN
VINAR- OG NEW YORK-SAMN-
INGURINN ERU FORSENDUR
ALÞ J ÓÐAVÆÐIN GAR
TILEFNI þessarar greinar er að
afar mikilvægir alþjóðasamningar
hafa orðið útundan í umræðunni
um alþjóðavæðingu atvinnulífsins á
Islandi. Meðal þeirra eru Vínar-
samningurinn frá 1980 um lausa-
fjárkaup og New York samningur-
inn frá 1958 um viðurkenningu er-
lendra gerðardóma. Er aðild að
þessum samningum að mati undir-
ritaðs mikilvæg forsenda alþjóða-
væðingar atvinnulífsins á Islandi.
Alþjóðavæðing
atvinnulífsins
Að undanfórnu hefur átt sér stað
í þjóðfélaginu nokkur umræða um
alþjóðavæðingu atvinnulífsins á Is-
landi. Viðskiptaþing Verslunarráðs
Islands var m.a. helgað alþjóða-
væðingunni og komu þar fram for-
ráðamenn nokkurra fyrirtækja sem
telja má meðal framkvöðla í al-
þjóðavæðingunni hér á landi. Er
ánægjulegt til þess að vita að ís-
lenskt atvinnulíf sé i sífellt auknum
mæli að vakna til vitundar um þann
markað sem það nú hefur aðgang
að, þrátt fyrir að lúta ekki lögmál-
um hans nema að hluta.
Það er hins vegar jafn sorglegt
til þess að hugsa að Islendingar
ætli sér að alþjóðavæða atvinnulífið
án þess að búa til forsendur til þess
að atvinnulífið geti alþjóðavæðst.
Menn slá ekki upp útveggjunum án
þess að vera búnir að steypa
sökklana.
Sökkla alþjóðavæðingarinnar
steypum við með breytingum á lög-
gjöf og aðlögun löggjafarinnar að
leikreglum hins alþjóðlega samfé-
lags. Það er löggjafar- og fram-
kvæmdavaldsins að skapa forsend-
ur fyrir alþjóðavæðingunni með
nýrri löggjöf eða breytingum á nú-
gildandi löggjöf. Þannig geta raun-
verulegar breytingar átt sér stað
innan ramma laganna.
Alþjóðavæðing löggjafarinnar
er forsenda breytinga
Alþjóðavæðing löggjafarinnar
þarf að beinast að tveimur þáttum:
Annars vegar þarf löggjöfin að auð-
velda íslenskum fyrirtækjum að at-
hafna sig á erlendum mörkuðum.
Hins vegar þarf löggjafarumhverf-
ið að laða hingað til lands erlenda
aðila.
íslensk
tæki hafa nú opnað
sölu- og markaðs-
skrifstofur víða um
heim, s.s. í Bandaríkj-
unum, Rússlandi,
Japan, Italíu, Frakk-
landi, Spáni, Þýska-
landi og Bretlandi.
Sölufyrirtæki hafa
einnig tekið þátt í
verkefnum þar sem
sérþekking. Islend-
inga á sjávarútvegi er
nýtt, t.d. í Namibíu,
Tanzaníu og Uganda,
í Rússlandi, og fjár-
festingar hafa m.a. átt
sér stað í Noregi og
Kanada. Þá má nefna framleiðslu-
fyrirtæki rekið af Islendingum í
Chile. Þetta er ánægjuleg þróun.
Það hlýtur hins vegar að vera verk-
efni okkar í náinni framtíð að
leggja grandvöllinn að því að er-
lend fyrirtæki sjái sér hag í því að
fjárfesta og starfa á Islandi.
Það dugar ekki atvinnulífinu að
ísland sé aðili að EES. Bæði er að
Islendingar eiga í viðskiptum við
fleiri þjóðir en Evrópuþjóðir eins
og ofangreind upptalning ber
glögglega með sér, og eins hitt að
EES er samningur um afmarkað
svið alþjóðaviðskipta. Innan Evr-
ópska efnahagssvæðisins gilda
reglur um frjálst flæði vöru, þjón-
ustu, vinnuafls og fjármagns sem
eru afar mikilvægar fyrir atvinnu-
lífið. Alþjóðavæðingin snýst hins
vegar um miklu fleira en frjálst
flæði. Hún snýst einnig og ekki síð-
ur um gildistöku alþjóðlegra leik-
reglna í víðara samhengi.
Gildistaka alþjóðlegra leikreglna
á sér stað með aðild að alþjóða-
samningum, en eins og áður sagði
hafa nokkrir afar mikilvægir al-
þjóðasamningar orðið útundan í
umræðunni. Þessi staðreynd hefur
orðið til þess að erlendir aðilar líta
tortryggnisaugum til íslensks
markaðar er þeir meta stöðu sína í
viðskiptum við íslenska aðila. Er-
lend fyrirtæki og einstaklingar lesa
almennt ekki íslenska löggjöf til að
kynna sér leikreglur markaðarins á
íslandi. Þessir aðilar þurfa því að
athuga með öðram hætti hvort ís-
lensk löggjöf er viðskiptavæn fyrir
erlenda aðila. Þetta
gerist með athugun á
því hverjir alþjóða-
samningar gilda hér á
landi.
Hér á eftir verður
minnst á tvo alþjóða-
samninga sem undir-
ritaður telur nauðsyn-
legt að Island gerist
aðili að, svo hægt sé
að gera atvinnu- og
fjármagnsmarkað hér
á landi betur sam-
keppnishæfan í því al-
þjóðlega umhverfi
sem hann tilheyrir.
Samningar þessir era
reyndar nátengdir.
Annar um samningsákvæði í alþjóð-
legum lausafjárkaupum og hinn um
viðurkenningu alþjóðlegra gerðar-
dóma, en í miklum meii’ihluta samn-
*
Islensk fyrirtæki í al-
þjóðavæðingu, segir
Baldvin Björn Haralds-
son, eiga einfaldlega
betra skilið en að þurfa
að lúta slíku lög-
gjafarumhverfi.
inga um alþjóðleg lausafjárkaup era
ákvæði um að ágreiningur vegna
þeirra verði leystur með gerðar-
dómi.
Vínarsamningurinn frá 1980
um lausafjárkaup
Hér er um að ræða alþjóðasamn-
ing - United Nations Convention
on Contracts for the International
Sale of Goods, oftast nefndur CISG
sem samþykktur var af
UNCITRAL nefndinni innan vé-
banda Sameinuðu þjóðanna í Vín
árið 1980 og tók gildi 1. janúar
1988. Fullgilding hans hefur síðan
gengið mun betur en gerist og
gengur um alþjóðasamninga, og
þann 1. mars 1999 höfðu 54 þjóðir
fullgilt samninginn. Þar á meðal
era helstu viðskiptaþjóðir okkar Is-
lendinga, s.s. Danmörk, Noregur,
Svíþjóð, Finnland, Þýskaland,
Frakkland, Spánn, Bandaríkin,
sumtiús
VtUð V
samsuU húsiv
SWiUm afíitSii
\ t'uduð skciistufulmsgögn
ivrtr iviirtti'ki t'g hoimilí
l SkiiisuUtttHstuðv
Anmtla 20
StMf 8J3 SSWO * Kvv S33!