Morgunblaðið - 18.04.1999, Blaðsíða 30

30 SUNNUDAGUR 18. APRÍL 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Var varað-
ur við að
hefja bóka-
útgáfu
VTOSKIPTIAIVINNULÍF
Á SUNNUDEGI
► Ólafur Ragnarsson fæddist á Siglufírði 8.9. 1944 og
ólst þar upp. Hann lauk prófí frá Verslunarskóla íslands
1963 og nara dagskrárgerð í Danmörku, Svíþjóð og
Bandaríkjunum. Hann var kennari við Barnaskóla Siglu-
fjarðar 1963-65, blaðamaður á Alþýðublaðinu 1965,
frétta- og dagskrárgerðarmaður hjá Sjónvarpinu
1966-1976 og ritstjóri Vísis 1976-1981.
Hann stofnaði ásamt konu sinni, Elínu Bergs,
bókaforlagið Vöku 1981 og hefur ft-á upphafí verið fram-
kvæmdastjóri þess og síðar Vöku-Helgafells, en Elín er
stjórnarformaður fyrirtækisins.
Þau eiga tvo syni. Fyrir utan að hafa tekið virkan þátt í
félagsmálum hefur Ólafur verið aðalræðismaður
Hollands á íslandi frá 1991.
eftir Hildi Friðriksdóttur
IKIÐ vatn hefur runnið
til sjávar síðan Ólafur
Ragnarsson var ung-
lingur norður á Siglu-
firði, þar sem hann tók myndir og
sendi til dagblaðanna ásamt frétt-
um af hinum ýmsu atburðum.
Þetta áhugamál leiddi hann inn á
svið fjölmiðlunar og árið 1981 hafði
Ólafur komið nálægt flestum teg-
undum fjölmiðla nema bókaútgáfu.
„Eg hafði fram að þessu verið starf-
andi hjá öðrum og mér fannst af-
skaplega spennandi þegar ég hætti
á Vísi að byrja með eitthvað upp á
eigin spýtur. Það var auðvitað dáh't-
ið djarft að steypa sér út í einka-
rekstur, ekki síst á þessu sviði, þar
sem mörg öflug útgáfufyrirtæki
höfðu verið starfandi og fá ný fyrir-
tæki höfðu komið inn í greinina í
langan tíma,“ segir Ólafur.
Niðurstaðan varð sú að stofna
bókaforlagið Vöku. Ólafur var eini
starfsmaðurinn framan af, en síðar
hóf kona hans, Elín Bergs, einnig
störf við fyrirtækið. „Mig óraði
ekki fyrir því þá hver staðan yrði
nú 18 árum síðar,“ segir Ólafur og
vísar til kaupa Fjárfestingarbanka
atvinnulífsins (FBA) fyrir örfáum
vikum á helmingi hlutafjár í Vöku-
Helgafelli og kaupum Vöku-Helga-
fells á útgáfufyrirtækinu Iceland
Review í síðustu viku. Nú er velta
fyrirtækisins 700 milljónir króna
og 150 manns á launaskrá, þar af
um 80 manns í fullu starfi.
Sex vikna verkfall
fyrsta útgáfuárið
Aður en vikið er að framtíðará-
formum fyrirtækisins er forvitni-
legt að heyra hvemig fyrstu skref
Ólafs í einkarekstri gengu fyrir sig.
Hann rifjar upp að fyrsta bókin
hafi verið gefin út vorið 1981 og þá
um haustið var ráðgert að gefa út
sjö titla. „Það gekk vel framan af,
en í byrjun nóvember varð prent-
araverkfall, eins og algengt var á
þessum árum. Það þýddi að bæk-
umar vom fastar inni í prent-
smiðju, en við gátum náð einhverj-
um þeirra út rétt áður en verkfallið
skall á. Sumar vom á því stigi að
einungis átti eftir að setja kápurn-
ar utan um þær, svo við fluttum
þær heim í kjallara og gengum frá
þeim. Aðrar vom enn óprentaðar
og þar á meðal viðtalsbók mín við
Gunnar Thoroddsen, þáverandi
forsætisráðherra," segir Ólafur.
Verkfallið stóð í nærri sex vikur
og komið var vel fram í desember
þegar það leystist. Síðasta bókin
sem varð til eftir verkfallið var við-
talsbókin við Gunnar, sem kom út
10. desember. „Það hafði verið
mikil eftirvænting varðandi þessa
bók vegna þess að ekkert hafði
frést af útkomu hennar fyrr en í
miðju verkfallinu. A þessum tíma
hafði verið mikill hamagangur í
Sjálfstæðisflokknum og hörkumik-
ill landsfundur hafði staðið yfir um
haustið. Við Gunnar bættum því
ýmsu við í bókina á meðan á verk-
fallinu stóð, þannig að þegar hún
kom loksins út vom þar ýmsar nýj-
ar upplýsingar.
Þessi jólabókavertíð gekk afar
vel, þrátt fyrir verkfallið. Viðtals-
bókin við óunnar varð söluhæsta
bók þessara jóla og seldist í nærri
því 9.000 eintökum á tveimur vik-
um.“
Ólafur segir að eftir á hafi þetta
verið spennandi tímabil, en óneit-
anlega hafi staðan verið óþægileg
meðan á verkfallinu stóð. „Okkur
fannst þetta spennandi svið og
mjög skemmtilegt. Eg hafði um
vorið rætt við formann Félags
bókaútgefenda til þess að átta mig
betur á greininni, en fékk ekki
mikla hvatningu úr þeirri átt. Eg
var varaður við því að fara út á
þessa braut, því hún væri afar
hættuleg og vandlifað væri í bóka-
útgáfu, en taldi að með réttum
hugmyndum væri hægt að finna
grandvöll í þessari grein.“
Fjölþætt starfsemi
Ólafur segir að starfsemin haíi
færst jafnt og þétt úr hinni hefð-
bundnu útgáfú yfir í fjölþættari
starfsemi. Nú er almenn bókaútgáfa
tæplega helmingur af rekstrinum og
er því ekki lengur talað um útgáfu-
fyrirtæki heldur útgáfu- og miðlun-
arfyrirtæld. „Stöðugur vöxtur fyrir-
tældsins - sem hefur verið 15-30% á
ári frá upphafi - hefur fyrst og
fremst tengst því, að við höfum verið
tilbúin með nýja hluti áður en farið
var að draga saman í þeirri starf-
semi sem fyrir var. Þetta á til dæmis
við um tikomu nýrra bókaklúbba,
tónlistarklúbbs og fleira.“
Að sögn Ólafs áttu kaup Vöku á
Helgafelli árið 1985 stóran þátt í
auknum vexti fyrirtækisins. „Með
Morgunblaðið/RAX
VINNUHÓPUR starfsmanna við útgáfu og hönnun hjá Vöku-Helga-
felli þingar um bækur sem eru á Iokastigi í vinnslu.
því styttum við okkur auðvitað leið,
því í tengslum við kaupin náðust
samningar við eigendur höfunda-
réttar að verkum Halldórs Lax-
ness, Steins Steinarr, Davíðs Stef-
ánssonar og fleiri.
Fyrir örfáum áram keyptum við
bókaklúbba Almenna bókafélags-
ins, sem við höfum sameinað bóka-
klúbbi Vöku-Helgafells og nefndur
er Stóri bókaklúbburinn. Með því
náðum við ákveðinni hagræðingu í
klúbbarekstrinum.
Við keyptum einnig nafn Al-
menna bókafélagsins, sem við ætl-
um að endurvekja með því að gefa
út bækur í þess nafni. Fyrir nokkr-
um vikum var einnig tilkynnt um
kaup okkar á Bókaútgáfunni Lög-
bergi, en útgáfuefni þess forlags er
frábragðið því sem við voram með
fyrir. Um er að ræða ljósprentaðar
útgáfur af mörgum gömlum hand-
ritum, sem unnar vora í samstarfi
við Ámastofnun. Einnig gaf Lög-
berg út Guðbrandsbíblíu í ná-
kvæmri eftirgerð af frumútgáfunni
frá 1584. Þessar bækur eru fyrst
og fremst í samkeppni við stór,
vegleg málverk og aðrar slíkar
gjafir. Þetta er því gott dæmi um
hvemig við reynum að breikka út-
gáfusvið okkar.“
Nokkurra ára undirbúningur
Endurskipulagning hefur átt sér
stað innan Vöku-Helgafells á und-
anfórnum áram með það fyrir aug-
um, að fyrirtækið geti stækkað
mikið á tiltölulega stuttum tíma.
Starfsviðin hafa verið skerpt og
munu að sögn Ólafs verða enn
skýrari í framtíðinni, þar sem
ábyrgðin og sjálfstæðið verður
meira innan ákveðinna hópa eða
sviða.
„Þá á ég við svið eins og bókaút-
gáfuna, tímarita- og safnefnisút-
gáfu, tónlist og efni á myndbönd-
um, snældum og geisladiskum. Við
rekum þegar klassískan plötuklúbb
og höfum verið að fikra okkur
áfram með lesið efni á geisladisk-
um og snældum. Einn þátturinn í
starfseminni er dreifingin, sem er í
rauninni rekin í tiltölulega sjálf-
stæðri dreifingamiðstöð. Síðasti
þátturinn er salan, sem styður í
rauninni öll hin sviðin."
Stefnt á hluta-
bréfamarkað
Ólafur tekur fram, að það hafi
lengi verið stefnan að gefa almenn-
ingi kost á að eignast hlut í fyrir-
tækinu þegar það væri komið í
ákveðna stærð. „Þess vegna var
stigið það skref að selja FBA vera-
legan hlut í Vöku-Helgafelli. FBA
mun síðan miðla því hlutafé til
fleiri aðila á síðari stigum.
Þegar við mörkuðum þá stefnu á
sínum tíma, að Vaka-Helgafell ætti
að vera alhliða útgáfu- og miðlun-
arfyrirtæki tókum við mið af ýms-
um þeim fyrirtækjum í nágranna-
löndunum, sem náð hafa hvað
bestri stöðu á þessu sviði eins og
Egmont í Danmörku og Bonnier í
Svíþjóð. Þau hafa orðið mjög öflug,
einmitt með því að kaupa fyrirtæki
og sameinast öðram. Þau byrjuðu
bæði í bókaútgáfu en hafa í aukn-
um mæli farið inn á miðlunarsviðið.
Þau byrjuðu að efla starfsemi sína
á heimamarkaði en stigu svo út
fyrir landsteinana þegar þau höfðu
náð ákveðinni stærð og starfa nú í
tugum landa,“ segir Ólafur.
Hann bætir við að þó að starfs-
menn Vöku-Helgafells geri sér
ekki vonir um að ná sama árangri
og þessi stórfyrirtæki eigi ekki að
útiloka þá hugsun, að fyrirtældð
geti haslað sér völl erlendis. Hann
segir að það geti verið á hvaða sviði
sem er, en nærtækast sé að tala
um almenna bókaútgáfu og klúbb-
areksturinn, þar sem þeir hafi
ákveðna sérþekkingu.
„Kaupin á Iceland Review era
skref í áttina til að breikka hóp við-
skiptavina okkar, því fyrirtækið
gefur umfram allt út efni sem ætl-
að er útlendingum á erlendum
tungumálum. Sérstaða fyrirtækis-
ins felst ekki síst í tengingu við
ferðamál og hefur Haraldur Ham-
ar og hans fólk unnið mikið og
merkilegt starf á þessu sviði und-
anfarna áratugi. Þetta útgáfustarf
ætlum við að efla og leggja áherslu
á markaðssókn erlendis á fleiri
sviðum.“
Ekkert er útilokað
Spurður hvort Vaka-Helgafell
stefni að því að setja upp bóka- og
ritfangaverslanir svarai- Ólafur
brosleitur að ekkert sé útilokað í
þessu sambandi, en forgangsmálin
séu á allt öðram sviðum.
„Allt sem við teljum styrkja
þessa starfsemi munum við taka til
athugunar. Hugsunin er sú að efla
og styrkja þá starfsemi sem fyrir
er. Það sem FBA þótti áhugavert
við framtíðarsýn okkar var að
Vaka-Helgafell er tilvalinn grann-
ur að stærra og öflugra útgáfu- og
miðlunarfyrirtæki, sem tiltölulega
auðvelt er að bæta við fleiri sviðum
þyki það fysilegur kostur."
Þegar Ólafur er spurður um
næstu skref segir hann, að verið sé
að skoða ýmislegt. Annars vegar
geti verið um samstarfsverkefni að
ræða á dreifingasviðinu, þar sem