Eimreiðin - 01.09.1905, Page 11

71
smiðjur, er einkum fást við mósalla tilbúning, og auk þess eru
ósköpin öll búin til af honum í smáum stíl til heimilisnota. Á
Pýzkalandi, í Svíþjóð, Noregi og víðar, eykst mósalla framleiðslan
stórum stigum ár frá ári, en ennþá sem komið er hefir þó eftir-
spurnin aukist ennþá óðar, og er það bezti votturinn um gagn-
semi hans. Reynslan sýnir líka, að mósalli stendur framar öllum
öðrum tíðkanlegum undirburði, hann sýgur t. d. meiri vökva í sig
en aðrar undirburðartegundir. Til að sýna þetta ljósar, vil ég til-
færa árangurinn af tilraunum, sem sænska mýrræktarfélagið hefir
látið gjöra með þerrimagn ýmsra undirburðartegunda. Við tilraunir
þessar reyndist að:
Mosi sýgur í sig H/s sinnum þyngd sína af vatni.
Lyng —------------3 — — — - —
Sag — - — 2*/5—51/4 — — — - —
Hálmur — - — 3^/3—4^/2 — — — - —
Mósalli (úr hámýramó) 8—16 — — — - —
Tölur þessar eru meðaltal af fjölmörgum tilraunum, og sést ljós-
lega á þeim, hvílíka yfirburði mósallinn hefir.
Beztur mósalli fæst með því, að tæta eða mylja vel þurran
hámýramó, — þ. e. a. s. mó, sem er myndaður því nær eingöngu
af mosategundum — og er því betri sem mórinn er minna rotinn.
I’ess háttar mór er lítilsvirði til eldsneytis, nema hann sé eltur
því betur, er laus í sér, léttur og hitalítill. Nú er að vísu talsvert
efamál, hvort þannig lagaður mór finst að nokkrum mun heima,
þótt ólíklegt sé annað. Að honum er minni gaumur gefinn en þétta
og harða mónum, kemur eðlilega af því, að hann er lítt nýtilegur
til eldsneytis, og þar sem slíkur mór liggur ofan á aðalmólaginu,
— sem er altítt — er honum oftast kastað burt með rofinu. En
þótt nú þessi góða mótegund væri ekki fyrir hendi, væri samt
ekki fragangssök að búa til mósalla heima úr venjulegum lágmýra-
mó. Sá galli er á möluðum, vel rotnum og vel þurrum mó, að
hann rýkur, og auk þess er þerrimagn hans sjálfsagt talsvert minna
en hámýra eða mosamósins. Eví miður hef ég ekki rannsakað
þerrimagn þeirra íslenzku mótegunda, er ég hef haft til rannsókna,
en mér þykir sennilegt, að þær sjúgi í sig að minsta kosti 4—6
sinnum þyngd sína af vatni. Venjuleg túnmold, sem á stöku stað
er notuð saman við áburð, sýgur í sig hér um bil 3/r—1 af
þyngd sinni af vatni, og má því teljast lakur undirburður. Að
líkindum er veggjamold nokkru betri.