Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1918, Blaðsíða 18

í^orv. Thoroddsen
18
hann ætlaði herferð til íslands.1) íslendingar höfðu á þjóð-
veldistímanum engan almennan herútbúnað og engan skipa-
kost til að verja landið, og var mikil hepni, að það var
svo fjarlægt, að ekki varð á það herjað. Pjóðveldið ís-
lenska hafði enga framkvæmdarstjórn og að mörgu leyti
svo óheppilega stjórnarskipun, að það hlyti innan skamms
að hafa orðið hverri hernaðarþjóð að bráð, sem hefði á
það herjað.
Hinn frægi sagnfræðingur og stjórnmálamaður dr.
James Bryce (nú Viscount Bryce) kemst svo að orði um
stjórnarfar Islendinga í fornöld: »Hið íslenska þjóðveldi
hafði að eins þroskaða dómsmálahlið stjórnarfarsins og
(að miklu minna leyti) löggjafarvaldið, en vanrækti algjör-
lega framkvæmdarvaldið og hin samþjóðlegu málefni, sem
í hinum gríska og rómverska heimi, og svo aftur í nútíð-
inni, eru orðin svo þýðingarmikil. Pað er augljóst, að
ekkert þjóðfjelag gat staðist án alls skipulags á fram-
kvæmdarvaldinu nema í landi eins og Islandi, sem var
aðskilið frá heiminum af víðáttumiklu og stormasömu hafi,
og hafði mjög fáa og dreifða íbúa. Petta var líka að
eins mögulegt af því þjóðfjelagsskipunin var svo óbrotin,
þarfir manna svo fáar og hver og einn bar sjálfur af
sjer.« * *) Nú er öldin önnur síðan samgöngufærin breytt-
ust, fjarlægðirnar milli hinna einstöku landa hafa miklu
minna að þýða en áður; hver hernaðarþjóð, sem ágirntist
ísland, gæti lagt það undir sig á svipstundu, og styrjöld-
in, sem nú gengur yfir, sýnir best, að það er ekki verið
að spyrja um, hvort smáþjóðunum líkar betur eða miður.
Margt er varhugavert, sem menn sjaldan athuga. Lönd
*) Knytlingasaga 3. kap. Fornmannasögur XI, bls. 181 —182. Árið
1288 er þess getið í Skálholtsannál, að langskip hafi komið til íslands,
líklega í fyrsta sinni, Isl. ann. Kria 1888, bls. 196.
*) James Bryce: Primitive Iceland í Studies in history and juris-
prudence. London 1901, Vol. I, bls. 333.