Dagblaðið - 02.06.1977, Blaðsíða 18

18
DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 2. JUNl 1977.
✓
Leiklist
ÓLAFUR
JÓNSSON
átta sig á þeim félögum eða fá á
þeim áhuga lengi frameftir. En
því er ekki að neita að eftir að
þeir voru loks komnir í áfanga-
stað, hvað sem þeir vildu
þangað, vaknaði i frásögninni
einhvers konar spenna, fór
maður hægt og hægt að fá ein-
hvers konar forvitni á efninu:
Það held ég að stafi ekki síst af
sjálfu hinu sjónræna frásagnar-
efni myndarinnar, auðu og yfir-
gefnu sildarþorpi i miðju hrika-
legu landslagi, og hinni lista-
góðu kvikmyndatöku. Það var
sjálft plássið i Djúpuvík sem
langhelst vakti áhuga á mynd-
inni og hélt við eftirtekt manns
eftir að hún hafði vaknað.
Bara synd að þessi náttúrlegi
efniviður, ásamt tækni kvik-
myndunar sem hér var til að
dreifa, skyldi ekki nýtast við
markverðara frásagnarefni. En.
þeir Róbert, Helgi, Rúrik virtist
mér að gerðu hlutverkum
sinum vandvirknislega skil
eftir þvi sem efnið stóð til.
Það er ekki þeirra sök, frekar
en landshátta i Djúpuvik á
Ströndum, eða upptökuvél og
manna sjónvarpsins, að söguna
f Blóðrauðu sólarlagi var þvi
ntiður ógerningur að taka fyrir
alvöru.
Norður í frelsi
neska hópsins. Má þar nefna
t.d. söngkonuna Irmu Jaunsem,
mikinn sérfræðing á sviði þjóð-
legrar tónlistar, en hún sagði
um Muljavin og menn hans:
„Þessi hópur verður lengi
minnisstæður vegna óvenju-
legra sérkenna, hann er bæði
nútímalegur og þjóðlegur."
Að leika ó bandúru
Pesnjari eru ólikir mörgum
öðrum popp-grúppum að því
leyti, að þeir eiga sér ekki
aðeins aðdáendur meðal ungl-
inga, heldur einnig í hópi fólks
sem er jafnvel komið langt yfir
þrítugt.
Þeir spila frábærlega á hin
ólikustu hljóðfæri: allt frá raf-
magnsgitar til flautu, saxófóns
og fiðlu. Og svo eru það að
sjálfsögðu þjóðlegu hljóðfærin,
t.d. symbal, sjaleika og horn.
Þessi hljóðfæri eru ekki notuð í
þvi skyni að heilla áheyrendur
með framandleik þeirra, heldur
eingöngu út frá listrænu
sjónarmiði, þar sem þau eiga
við. Muljavin segir: „Mér finnst
nauðsynlegt að kunna sér hóf í
öllu. Það er hægt að spila á
fiðlu eins og maður væri að
spila á balalæku — við erum
m.a. með eitt slíkt lag á dag-
skránni, hálfgerða skrýtlu. En
það er aðeins ein aðferð við að
leika á bandúru og það er að
leika eins og maður sé að leika
á bandúru."
Raddirnar í Pesnjari eru auð-
þekktar frá söngröddum allra
annarra hópa. I söngstílnum
blandast saman nýtískulegur
popphljómur og þjóðlegur still
og árangurinn verður sérlega
sterkur, „opinn“ hljómur,
hreinn og beittur. Stundum
verða söngvarar hálfvæmnir
þegar þeir syngja háu tónana
sem nú eru svo vinsælir í popp-
inu, en þegar Pesnjari syngja
þannig tekst þeim samt alltaf
að halda hljómnum karlmann-
legum og innihaldsríkum.
Hverjir eru
vinsœlastir?
Pesnjari koma fram I skraut-
legum búningum í þjóðlegum
stíl og sumir þeirra eru með
sítt, gamaldags yfirskegg í hvit-
rússneskum stíl. Þeir eru mjög
ólíkir, þessir níu menn. Bassa-
gítaristinn Leoníd Tysko er
afar virðulegur en fiðluleikar-
inn, Tsjeslav Poplafskí, er góð-
legur grínisti. Hver áheyrandi á
að sjálfsögðu sinn eftirlætis
„pesnjar", en tveir þeirra eru
þó áreiðanlega vinsælastir:
Anatoli Kasheparof, feiminn og
viðkvæmur og lítur út fyrir að
vera á unglingsaldri en býr yfir
einkennilega fagurri söngrödd,
og Vladimir Muljavin sem
hefur þróttmikla og karlmann-
lega rödd og frjálslegan stíl.
Alvarlegt verkefni fyrir
„alvörulaust popp“
Verkefnaskrá Pesnjari er
ekki eingöngu bundin við þjóð-
lög. Það gerist nú æ oftar að
þeir flytja verk nútímatón-
skálda en þá aðeins verk sem
skrifuð eru sérstaklega fyrir
hópinn. Margir vilja vinna með
Pesnjari en listamennirnir
hvítrússnesku eru mjög vand-
látir f verkefnavali sínu og
flytja ekki dægurlög sem eru
vinsæl í dag en gleymd á morg-
un. Vladimir Muljavin semur
og útsetur mörg laganna
sjálfur.
Pesnjari flytja nokkra
söngva sem fjalla um seinni
heimsstyrjöldina. Þetta er í
sjálfu sér eðlilegt, því að í því
striði fórst fjórði hver fbúi
Hvítarússlands, eða rúmlega 2
miiljónir karla, kvenna og
barna. En þegar Pesnjari byrj-
uðu að flytja þessi lög voru
margir efins á að það væri við-
eigandi, þeir héldu að svo alvar-
legt efni ætti ekki heima í
popptónlist. En hópurinn
reyndist verkefninu vaxinn.
Áheyrendur taka þessum lög-
um mjög vel, einkum laginu
Hatinja, sem er ballaða um
hvltrússneska þorpið Hatinja
sem þýsku nasistarnir jöfnuðu
við jörðu í mars 1943 og drápu
alla íbúana.
Er þörf á
rokkóperum?
Pesnjari eru alltaf á höttun-
um eftir nýjum verkefnum og
tilraunum og því settu þeir
upp rokkóperu á þessu ári. Hún
heitir Söngur um örlög og er, að
sögn tónlistarmannanna, eins
Sjónvarpið:
BLÓÐRAUTT 8ÓLARLAQ
Sjónvarpskvikmynd •ftir Hrafn Qunnlaug*
lon
Kvikmyndun: Sigurliði Guðmundsaon og
Baldur HrafnkoU Jónsaon
Lsikmynd: Bjöm Bjömsson
rónlist: Gunnar kórðarson
Stjóm upptöku: Egill Eðvarðsson.
Það var nú ekki mjög gott að
grynna i því hvað þeim gekk til,
félögum i kvikmynd Hrafns
Gunnlaugssonar á annan í
hvftasunnu með ferðalagi sinu
norður á Djúpuvík á Ströndum.
Að visu mátti í vikunni sem leið
lesa í ítarlegum blaðaviðtölum
við leikstjóra og leikendur
útlistanir á því hvað fyrir þeim
vekti: að losa sig úr stressi
borgarllfsins, finna sig frjálsa í
skauti náttúrunnar, eða annað í
þeim dúr. En þá hafa þeir, þeg-
ar til kemur stressið með sér að
heiman norður i frelsið,
innilukt í mörgum viskí-
flöskum, verða vitlausir af öllu
saman og drepa barasta hver
annan.
Þetta mátti lesa í blöðunum,
en það lá ekki jafnljóst fyrir i
myndinni sjálfri hvernig í
þessu lægi. Myndin sagði sögu
af tveimur heldur hráslaga-
legum karaktérum i stórum bíl
með nóg vískí og veiðigræjur.
Svo þegar þeir komast
í áfangastaðinn sinn á
norðurströndum, eftir bátsferð
með sallarólegum en nokkuð
svo Iskyggilegum ferjumanni,
einangraðir þar frá allri
mannabyggð, verður þeim fyrst
fyrir að fá sér meira i staupinu,
veita siðan frelsishvöt sinni út-
rás með rúðubrotum og byssu-
skotum út í bláinn, skoða sig
líka um á staðnum eftir þvi sem
auðið er í vimunni. Eitthvað
virðist hið draugalega eyðipláss
fara í taugarnar á þeim
félögum. Og þegar þeir eru loks
sofnaðir út áf sækir heldur en
ekki ónotalega að þeim f
drykkjudvalanum. Þetta
gengur ekki betur en svo að
annar þeirra fer sér með ein-
hverju móti að voða og er
dauður að morgni — hvort sem
það var af slysaskoti, vondri
byltu, sjálfsmorði, eða þá félagi
hans skaut hann óvart. Þetta lá
hreint ekki ljóst fyrir í
myndinni. En þegar hinn fylli-
rafturinn vaknar við svo búið
slær með öllu út í fyrir honum,
hann ranglar um plássið frá sér
numinn, finnst hann víst um-
setinn af óvinum eða illum
vættum, þegar ferjumaður loks
kemur að sækja hann kann
hann ekki betra ráð en skjóta
karlinn. Og þá er sagan úti.
Skýringar á þessum ósköpum
lagði myndin ekki til, eða ekki
svo ég skildi þær, nema frekar
óglögga frásögn hins fyrri fylli-
rafts, Arnórs: Róberts Árn-
finnssonar, af hlekkjuðum
aumingja, sem hann hafði ein-
hvern tíma vitað til, krakki í
sveit. Ferjumaðurinn á bátn-
um: Rúrik Haraldsson varð til
að rifja þá sögu upp fyrir hon-
um að nýju. Og ætli það hafi
ekki verið auminginn og
karlinn sem að honum sóttu í
vímunni. En hitt gat ég sem sé
aldrei skilið á hvitasunnunni
hvað þessi draugasaga kemur
nútímanum, stressinu, borgar-
lífinu eiginlega við,
Eða hvers vegna aumingja
Helga hinum fylliraftinum:
Helga Skúlasyni varð svona við
þau ósköp sem yfir félaga hans
gengu. Nema auðvitað hann
hafi drepið Arnór sjálfur. Þetta
var nú meira stressið. En frá-
sagnarefnið í Blóðrauðu sólar-
lagi er augljóslega náskylt
öðrum yrkisefnum Hrafns
Gunnlaugssonar — í sjónvarps-
leikriti hans, Sögu af sjónum
um árið, eða sögu sem nefndist
Djöflarnir og var í vetur líka
tilreidd sem útvarpsleikrit
undir nafninu Sumarást: ógnir
og skelfingar sem að íóiki sækja
utanba-jar, uppi i sveit, eða úti
á sjó, eða norður á náströnd.
Myndin var ansi lengi að
hafa sig af stað, ansi örðugt að
PESNJARI
—vinsælustu popparar
í Sovétríkjunum
Vinsældir Pesnjari-hópsins í
Sovétríkjunum eru gífurlegar.
Á hverju ári sækja að meðaltali
600 þúsund manns tónleika
þeirra og á hverjum mánuði
heyrist a.m.k. 20 sinnum til
þeirra í sovéska útvarpinu og
er þá aðeins átt við þætti sem
ekki eru sérstaklega helgaðir
popptónlist. Plötur þeirra hafa
verið gefnar út í nær 10 milljón
eintaka upplagi hjá plötufyrir-
tækinu Melodía.
Pesnjari er popphljómsveit
sem flytur tónlist í þjóðlagastil.
Hún var stofnuð fyrir sjö árum
I Hvítarússlandi, sem er eitt af
15 lýðveldum Sovétríkjanna.
Markmið hópsins var frá upp-
hafi að finna ný form til flutn-
ings á þjóðlögum og þjóðvísum
Hvítarússlands. Og þetta hefur
þeim tekist.
Þjóðlög eru sígild
Pesnjar er hvítrússneskt orð
og þýðir skáld. Vladimir Mulja-
vin, stofnandi og stjórnandi
hópsins, segir að þeir hafi
leitað lengi áður en þeir fundu
þetta nafn. Það varð fyrir val-
inu vegna þess að þeir vildu
leggja áherslu á þann skilning
sinn að skáldskapur væri
höfuðatriði í þjóðlagaflutningi.
Ég spurði Muljavin hvaða lag
hann myndi velja ef hann
ætlaði að kynna hópinn fyrir
algjörlega ókunnum áheyrend-
um og þeir mættu.aðeins flytja
eitt lag. „Ég myndi velia lagiö
Það er of snemmt fyrir Ivan —
það gefur ekki aðeins góða hug-
mynd um hópinn, heldur einnig
um þjóð okkar,“ svaraði hann.
Sem áheyrandi hefði ég
getað andmælt þessu vali en
aðeins á þeirri forsendu að
þetta sama má segja um svo til
alla verkefnaskrá hópsins.
„Hver kynslóð litur sínum
augum á sígilda list, leggur í
hana sína eigin merkingu. Þjóð-
lög eru sígild. Hvers vegna ætt-
um við, börn atómaldar, að
syngja þau eins og þau voru
sungin fyrir hundrað eða tvö
hundruð árum?“
Eru allir hrifnir
af Pesnjari?
Ekki svo að skilja að allir séu
sammála í dómum sinum um
Pesnjari. Margir kunna ekki að
meta tónlistarflutning hópsins,
og þ.á m. eru ýmsir miklir
menn í tónlistarheiminum. Ég
held að þetta beri vott um
ákveðna íhaldssemi sem vart
hefur orðið allt frá þvi að popp-
tónlist varð viðurkennd tón-
listargrein. En á hitt ber einnig
að líta, að margir þeirra sem
venjulega eru kallaðir „alvar-
legir“ tónlistarmenn hafa lýst
velþóknun sinni á list hvítrúss-