Morgunblaðið - 31.01.2001, Blaðsíða 26

LISTIR
26 MIÐVIKUDAGUR 31. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Í BANDALAGI sjálfstæðraleikhúsa (SL) eru formlega30 leikhús og sviðslistahóp-ar,“ segir Þórarinn Eyfjörð
og bætir því við að auk þessara 30
séu 20 nafngreind leikhús, hópar
og einstaklingar til viðbótar sem
hafa verið starfandi með einum eða
öðrum hætti á undanförnum árum.
„SL hefur barist fyrir hagsmunum
allra þessara aðila í mörg ár en
rekja má upphaf Bandalags sjálf-
stæðra atvinnuleikhúsa aftur á
miðjan níunda áratuginn er fyrst
var sett fram sameiginleg krafa um
boðlegt sýningarhúsnæði til afnota
fyrir leikhópana í borginni.“
Þórarinn segir að það sem gert
hafi hópunum hvað erfiðast fyrir í
gegnum árin sé hversu lítið fjár-
magn ríkið og Reykjavíkurborg
hafi lagt til þessarar starfsemi.
„Baráttan fyrir auknu fjármagni
hefur verið forgangsmál allan und-
angenginn áratug. Við höfum reynt
að opna augu ráðamanna fyrir
nauðsyn öflugri stuðnings og þeirri
sanngirni sem felst í auknu fjár-
magni til sjálfstæðu leikhúsanna og
sviðslistahópanna.“
30 leiksýningar á ári
Til að gefa hugmynd um umfang
sjálfstæðu leikhúsanna segir Þór-
arinn að settar séu upp á þeirra
vegum um 30 leiksýningar á ári.
„Þær voru 36 á síðasta ári og alla
jafna eru um tveir þriðju hlutar ný
íslensk leikverk. Og ekki má
gleyma leikferðum innanlands og
utan þar sem um 20 verkefni fóru í
leikferðir á síðasta ári. Það er mik-
ilvægt að hafa þetta í huga því ver-
ið er að vinna þetta mikla starf í af-
ar erfiðu rekstrarumhverfi. Þetta
væri ekki hægt nema með gríð-
arlegum áhuga áhorfenda og miklu
og óeigingjörnu starfi listamann-
anna sem að verkefnunum koma.
En þessir listamenn hafa líka trúað
því að með fórnfúsu starfi geti þeir
hreyft við ráðamönnum og þeir
taki til hendinni fyrr en síðar.“
Þórarinn bendir á að í heild
nemur opinber stuðningur við
sjálfstæðu leikhúsin og sviðslista-
hópana um 56–60 milljónum króna.
„Það skiptist þannig að ríkið
leggur til 25 milljónir, Hafnarfjarð-
arbær leggur Hafnarfjarðarleik-
húsinu til 11 milljónir, Reykjavík-
urborg leggur til 5–7 milljónir auk
húsaleigu vegna Iðnó og úr Lista-
sjóði fást starfslaun til leikhúslista-
fólks sem nema um 15 milljónum
árlega. Til samanburðar má nefna
að Þjóðleikhús og Borgarleikhús fá
samtals 567 milljónir en þá eru
ótaldar sérstakar aukafjárveitingar
í ár vegna framkvæmda við þriðja
sviðið í Borgarleikhúsinu og nýs
samnings borgarinnar við Leik-
félag Reykjavíkur, auk viðbótar-
fjárveitingar til Þjóðleikhússins
vegna vangoldinna lífeyrissjóðs-
skuldbindinga. Í allt nema þær
greiðslur nær 340 milljónum á
þessu ári. Þetta er gott og blessað.
Við eigum að reka öflugt Þjóðleik-
hús og Reykjavíkurborg hefur
loksins gengið í að leysa rekstr-
arlega tilvistarkreppu LR. En það
þýðir ekki að í leiklistarheiminum
ríki sátt um að aðrir séu þá al-
mennt hafðir úti í kuldanum. Þvert
á móti. Nægir þar að nefna álykt-
anir frá síðasta aðalfundi Banda-
lags íslenskra listamanna og Leik-
listarsambands Íslands, þar sem
settar eru fram mjög ákveðnar
kröfur um verulegar hækkanir á
opinberum styrkjum til starfsemi
sjálfstæðra leikhúsa og sviðslista-
hópa. Það sama kemur fram í starfi
faghópa sem hafa verið að vinna að
mótun menningarstefnu fyrir
Reykjavíkurborg.“ Þórarinn segist
vilja benda á tvennt í kjölfar þess
að nefna fjárveitingar til opinberu
leikhúsanna sem að framan grein-
ir. „Annars vegar má ekki horfa
framhjá því að á undanförnum ár-
um hefur stuðningur við leiklist og
sviðslistir í landinu aukist mjög.
Fjárveitingar í heild hafa hækkað.
En um leið hefur hlutfall þess sem
sjálfstæðu leikhúsin bera úr býtum
rýrnað og það endurspeglar ekki
hvar gróskan og vöxturinn liggja
um þessar mundir í íslenskri leik-
list. Það er tímabært að ráðamenn
líti til mikilvægis sjálfstæðu leik-
húsanna og sviðslistahópanna og
auki stuðning við starfsemi þeirra.
Áhugi almennings á sýningum
okkar tekur af öll tvímæli um það
hvar eigi nú að hlúa að spennandi
starfi. Á næstsíðasta leikári var
samanlagður áhorfendafjöldi á sýn-
ingar sjálfstæðu leikhúsanna ríf-
lega 200 þúsund og á síðasta leik-
ári um 200 þúsund. Reyndar eru
aðsóknartölur talsvert hærri, en
við erum reyndar svo ánægjulega
undrandi yfir þessum háu aðsókn-
artölum að við drögum úr fremur
en hitt, svo við séum viss um að
fara ekki með staðlausa stafi.“
Höfum náð toppi
í starfseminni
Þórarinn segir að það sé nokkuð
almennt álit þeirra sem vinna að
leiklist og sviðslistum í höfuðborg-
inni – og reyndar um land allt þar
sem mörg leikhús og hópar innan
SL stunda regluleg ar leikferðir
um landið – að ákveðnum toppi sé
nú trúlega náð í umfangi starfsins.
„Um og yfir 30 nýjar frumsýningar
á ári á vegum sjálfstæðu leikhús-
anna og sviðslistahópanna, og leik-
ferðir í tugatali innanlands og ut-
an, er trúlega það sem við munum
sjá næstu árin. Að því gefnu að
ráðamenn taki það skref sem allir
eiga von á að þeir taki. Sjálfstæðu
leikhúsin og sviðslistahóparnir
hafa í mörg ár sýnt hvað í þeim
býr. Nú eiga ráðamenn næsta leik
og ég trúi því að sá leikur verði já-
kvæður fyrir leiklistina í landinu.“
Aðspurður um hver raunveruleg
fjárþörf sjálfstæðu leikhúsanna sé
til að geta staðið vel að uppsetn-
ingu 30 nýrra leiksýninga á ári
segir Þórarinn að hægt sé að
reikna það dæmi á ýmsa vegu.
„Leiksýningar hafa t.d. verið verð-
lagðar í samningi borgarinnar við
Leikfélag Reykjavíkur og þær hafa
líka verið verðlagðar í árangurs-
stjórnunarsamningi menntamála-
ráðuneytisins við Þjóðleikhúsið.
Það er hins vegar að mínu mati
ekki raunhæft fyrir okkur að miða
við þá verðlagningu þegar rætt er
um fjárþörf sjálfstæðu leihúsanna.
Við höfum sagt að þörfin í dag sé á
bilinu 120–150 milljónir. Þá erum
við að miða við að í greininni séu
30–50 ársverk.
Við getum vitaskuld nefnt miklu
hærri tölur. Við gætum sagt að
meðaluppsetningarkostnaður við
meðalleikverk sé 10 milljónir og þá
erum við komin í 300 milljónir. En
með því að færa fram sanngjarnar
og skynsamlegar kröfur eins og við
gerum erum við að benda á leið
sem er vel fær.“
Að sögn Þórarins hefur í sam-
ræðum við stjórn Reykjavíkur-
borgar komið fram mjög eindreg-
inn vilji til að auka stuðning við
sjálfstæðu leikhúsin og sviðslista-
hópana. „Tillaga borgarstjóra
þessa efnis er til meðferðar í stofn-
unum borgarinnar. Þetta er mjög
ánægjulegt skref sem borgin er að
stíga, en við gerum athugasemd við
þá fjárhæð sem miðað er við í til-
lögunni. Hún er of lág. Samningur
borgarinnar við Leikfélag Reykja-
víkur um rekstur Borgarleikhúss-
ins er stórt og gott skref, en á
sama tíma er það ekki forsvaran-
legt, miðað við hlutverk sjálfstæðu
leikhúsanna og hópanna í menning-
arlífi borgarbúa, að skilja þau eftir
með allt of lítinn stuðning. Stjórn-
endur borgarinnar vita gjörla hver
fjárþörfin er og hvaða hug borg-
arbúar bera til þessara leikhúsa.
Það sjáum við á aðsókninni og
ánægðum gestum. Við höfum lagt
fram hugmyndir um að sá stuðn-
ingur sem nú er verið að tala um
verði kominn í 30 milljónir eftir 5
ár og jafnframt að pottur eða
rammi menningarmálanefndar
verði óskertur. Úr þeim potti hafa
sjálfstæðu leikhúsin notið verk-
efnastyrkja að upphæð 5–7 millj-
óna á ári.“
Í tillögu borgarstjóra er gert ráð
fyrir að fjárveiting til sjálfstæðu
leikhúsanna verði orðin 20 millj-
ónir árið 2003. Er nokkuð því til
fyrirstöðu að ætla að næstu tvö ár
þar á eftir muni hann ná að hækka
í 30 milljónir?
„Þessar tillögur okkar eru í
skoðun hjá borgaryfirvöldum og ég
þykist þess fullviss að þær fái já-
kvæðar undirtektir.“
Þetta er það sem við þurfum
Gætir ekki nokkurs ósamræmis í
kröfum samtakanna í heild og ein-
stakra leikhúsa innan þeirra?
Bandalag sjálfstæðra leikhúsa fer
fram á stighækkandi framlag sem
verði komið í 30 milljónir árið 2005
en Leikfélag Íslands, sem rekur
Iðnó og Loftkastalann, hefur óskað
eftir 25 milljónum á ári?
„Þetta eru tvö aðskilin mál.
Hvert leikhús og sviðslistahópur
innan okkar vébanda berst á sínum
forsendum fyrir sínum eigin sér-
stöku hagsmunum. Bandalagið
segir ekki félögunum hvernig þeir
eigi að reka sín leikhús eða hóp.
Það sem við gerum í stjórn SL er
að vinna að hagsmunamálum allra
leikhúsanna en ekki einstakra leik-
húsa eða hópa. Það sem ég sé já-
kvætt við óskir stjórnenda Leik-
félags Íslands er að þeir hafa
gengið fram fyrir skjöldu og sagt
hver fjárþörf þeirra er. Best væri
að öll sjálfstæð leikhús og sviðs-
listahópar gerðu þetta. Þá mynd-
um við fá opna og upplýsandi um-
ræðu um fjárþörf leikhúsanna.
Tilhneiging stjórnvalda virðist
stundum hafa verið sú að líta á
starf okkar sem brölt í unglingum
eða aukagetu leikhúslistafólks sem
hefur viðurværi sitt af öðru. Þetta
er vitaskuld alrangt. Staðreyndin
er sú að þetta er alvöru atvinnu-
grein fólks sem vinnur að listsköp-
un sinni af fullri einurð en við erf-
iðar aðstæður. Það væri best ef
allir stigju fram og segðu: „Þetta
er það sem við þurfum í okkar
starfi til að búa til góða leiklist.“
Það sem einkennt hefur umræðuna
undanfarna daga er að eftir lang-
varandi svelti leikhúslistafólks í
þessum geira hefur loks eins og
losnað um ákveðna spennu. Þá er
eðlilegt að fólk fari fram og takist á
um það sem er að gerast. Það er
ekkert nema gott um það að segja
og ég tel að umræðan sem átt hef-
ur sér stað undanfarna daga á síð-
um Morgunblaðsins hafi haft góð
áhrif á málstað sjálfstæðu leikhús-
anna gagnvart almenningi og op-
inberum aðilum. Við skulum ekki
gleyma því að leiklist á Íslandi er
alvöru atvinnugrein fjölda lista-
manna úr ólíkum greinum. Þetta
mál kemur þeim öllum og fjöl-
skyldum þeirra við. Við þurfum og
eigum að láta í okkur heyra um
það hvað þessi atvinnugrein þarf
og hver markmið okkar eru. Við
ætlum að búa til betri og innihalds-
ríkari leiklist fyrir áhorfendur okk-
ar. Það er hlutverk okkar í sam-
félaginu. Það gerum við með betri
starfsskilyrðum og að því eigum
við að vinna.“
„Sanngirniskrafa að Sjálfstæðu leihkúsin fái meiri
stuðning,“ segir Þórarinn Eyfjörð.

  

 




   
 
  
    
  
 
 
 
  
  
   
  !"
# 
 
 $ 
 $"
%
" %
&  #  
%
 '

 ( 
 %
  $
 %)!&
*+ 
 , ,' '!'
,#(-%
./ 
.
 " .+ .!')) 
/) .! 
 .+  
   0'
 1 ('
 2) ,&! /!!  !'
0  3
'" /!! 0 !'
. ./ -  /!! 4/ .5/ /!!  (+ /!! / ,  - + . /!! 4/ .!
'
  '
 ('
0  4/ /!! 4/ +
3/ . /!! (  ( 
! /!!   .! *  4/'
. '


  /!! - + /  /!! ,&! 6
%7 .!7 /!!
!/  /!! 0 7
 7
'
* 8   ' 9 ! $ * /
 /!!  ( /!!    
( /!  
/)  :8*% 8 ;%8 ; .%
8; <===Sjálfstæðu leikhúsin
þyrftu 30–50 árslaun
Bandalag sjálf-
stæðra leikhúsa hef-
ur reiknað út þörfina
fyrir fjármagn í geir-
anum. Í samtali við
Hávar Sigurjónsson
gerir Þórarinn
Eyfjörð grein fyrir
stöðunni.
Tilhneiging stjórnvalda virðist
stundum hafa verið sú að líta á
starf okkar sem brölt í unglingum
eða aukagetu leikhúslistafólks
sem hefur viðurværi sitt af öðru.