Heimilistíminn - 08.03.1979, Blaðsíða 8

ísland og siglingar um norðanvert Atlantshaf
i byrjun 19. aldar
Siglingahindranir
af völdum
Napóleonsstgrjalda
i
Atjándu öldinni lauk meö auknu frelsi
Islendinga i verzlunar- og viöskiptamál-
um, tilkomu fríhöndlunarinnar. Þaö var
aö sönnu þráö takmark I sögu þjóöarinn-
ar, aö þessutakmarki var náö, og þaö lof-
aöi góöu á komandi timum, en fyrsti
áfangi frihöndlunarinnar var alls ekki aö
skapi Islendinga, verzlunin varö nefni-
lega ekki betri, enhiin haföi oröiö á skeiöi
konungsverzlunarinnar. Þjóöin var alls
ekki undir þaö búin aö taka verzlunina I
sínar hendur. Hún var fátæk og menntun-
arlaus, fákunnandi á öllum sviöum. En
brátt uröu uppi i landinu menn, kaup-
menn, sem reyndust dugmiklir og fram-
takssamir.
1 byr jun 15. aldar komst Island fyrst inn
I hringiöu hinnar striöandi Evrópu. Þaö
varö i upphafi ekki af völdum styrjalda,
heldur sökum aukinnar og breyttrar sigl-
ingártækni á noröanveröu Atlantshafi.
Englendingar og Þjóöverjar fóru i aukn-
um mæli aö sækja noröur 1 höf til fisk-
veiöa, og höföu jafnframt verzlun viö ls-
lendinga og ollu straumhvörfum i vi
skiptum og verzlun i landinu. En brátt
varö ófriö
8
ur á úthafinu. Þaö uröu deilur um fisk-
lendinga og ollu straumhvörfum I viö-
varö ófriöur á úthafinu. Þaö uröu deilur
um fiskveiöar og ollu þær timamótum og
miklum hvörfum i sögu íslands.
En 1 byrjun 19. aldar komst Island I
annaö sinn i hringiöu hinnar striöandi
Evro'pu. Napóleonsstyrjaldirnar voru þá I
algleymingi i Noröurálfu, og voru ekki
eingöngu á meginlandinu heldur lika á
hafinu.
Eftir aö Napóleon haföi gefiö út hina
frægu tilskipun, sem kennder viö Berlin,
Berlinarskipunina 21. nóvember 1804,
hlaut svo aö fara, aö lsland yröu fyrir
baröinu á styrjöldinni og siglingar til ís-
lands yröu truflaöar af styrjaldaraöilum,
þaöer þegar sly rjaldarþjóöirnar hófu aö
skipta sér af siglingum um Atlantshafiö,
og sérstaklega eftir aö Bretar geröu mót-
leik gegn tilskipun Napóleons Frakka-
keisara.
Berlinartilskipunin er einhver áhrifa-
mesta hernaöartilskipun, er gefin hefur
veriö út nokkurn tima. Hún var I upphafi
ætluö gegn Bretum og hugöist Napóleon
Frakkakeisari koma I veg fyrir siglingar
Breta eöa hindra þær aö munog draga úr
viöskiptum þeirra og kaupskap viö
meginlandsþjóöirnar, og jafnframt aö
stööva siglingar þeirra til nýlenduþjóö-
anna, og draga þannig úr auösöfnun
þeirra og trufla atvinnuvegi þeirra.
Viöskiptasvæöi Frakka var þá megin-
hluti Evrópu, þvi þeir voru búnir aö
leggja undir sig eöa gera bandalag viö
flest rikin á meginlandinu. En ráöageröir
Napóleons i þessu mistókust algerlega, og
náöu Bretar næstum þvi undir eins undir-
tökunum á hafinu.og varö siglingarbann-
iö þeim fremur til hags en hitt.
Napóleon hélt þvi fram, þegar hann
undirbjö Berlinartilskipunina, aö auölegö
Bretabyggöist mikiö á verzlunog sigling-
um þeirra til og frá meginlandinu. Þegar
þeir misstu þær, yröi þeim erfiö leiöin aö
halda flota sinum viö og hafa arö af sigl-
ingum. En þessi stjórnvisi keisarans
reyndist algerlega röng. Afleiöingar til-
skipunarinnar snerust gegn honum og
bandamönnum hans. Meö hafnbanninu
hugöist Napóleon veita Bretum svööusár,
er seint myndi gróa, og valda hruni og at-
vinnuleysi i Bretlandi og draga stórlega
úr auömyndun og aröi af siglingum og
verzlun i Bretlandi.