Heimilistíminn - 08.03.1979, Blaðsíða 10

Gœti dvöl í Asíu breytt
Norðurlandabúum
í móngóla eða móngólita
TalIB er eftir sömu heimild, aö 13 skip
hafi sloppiö I gegn meöan hafnbanniö
stóö, en um 14 skip er ekkert vitaö, sem
fengu siglingaleyfi. En llklegt er, og alveg
öruggt, aö sum þessara skipa, ætluöu sér
aldrei til Islands, heldur notuðu sér aö fá
siglingaleyfi þangaö, en fóru svo þangaö,
sem meiri gróöavon var af viðskiptum og
minni áhætta. Sum þeirra fóru til Noregs
og uröu þar innlyksa, en ef til vill sum til
Vesturheims. Allt er þetta þvi lævi bland-
iö.
Lltiö er vitaö um atburöi eöa atvik á leiö
skipanna um hafiö, eöa I sambandi viö
hertöku Breta eöa eltingarleik brezkra
herskipa viö þau eöa flutning þeirra I
brezkar hafnir. Þegar skip voru hertekin
og flutt til hafna, voru hásetar og áhafnir
þeirra ásamt farþegum flutt I fangabúöir,
og fengu þeir þar dagpeninga, hásetar
helmingi minni en yfirmenn og farþegar,
þangaö til þeir voru fluttir til heimalands
slns eöa gefnir lausir.
En til er frásögn af einu Islenzku skipi,
er var hertekiö af Bretum á hafinu á
styrjaldarárunum, og er þaö llklegt, aö
þaö hafi ekki haft brezkt leiöarbréf, og
þar af leiðandi veriö álitiö fyrst I staö al-
gert óvinaskip. Þetta var alislenskt skip,
eign Bjarna kaupmanns Sivertsen I
Hafnarfiröi og hlaöið Islenzkum vörum til
útflutnings.
Skipiö hét De tvende Söstreog lagöi af
staö til Kaupmannahafnar slöla sumars
1807. Sigling þess gekk vel þar til skipiö
var statt út af Llöandisnesi viö Noreg 19.
september. Þar var brezkt herskip og
stöövaöi De tvende Söstre og stefndi þvl
til brezkrar hafnar þaö er Leith I Skot-
landi.
Ahöfn De tvende Söstre var 11 manns,
en farþegar voru 23 eöa 24, þar á meöal
Magnús Stephensen háyfirdómari á Innra
Hólmi, einn menntaöasti maöur landsins,
Bjarni Slvertsen kaupmaöur I Hafnar-
firöi, framsækinn og ákveöinn frihöndlun-
armaöur, og Westy Petræus kaupmaöur I
Reykjavlk, ásamt fjölskyldu sinni.
Magnús Stephensen var þekktur maður
á Bretlandi, aö minnsta kosti meöal
mennta- og skólamanna. Hann var fljót-
lega látinn laus, eftir aö hann kom til
Skotlands. Hann fékk far meö herskipi til
Danmerkur, og var kominn til Kaup-
mannahafnar 10. október 1808. Fyrst I
staö eftir komuna til Kaupmannahafnar,
var aöalvandamál hans aö fá skipiö látiö
laust I Bretlandi, en þar var hægara um
aö tala en framkvæma. 1 þennan tlma var
ísland litiö þekkt á Bretlandi og annars
staöar I Evrópu, og átti fáa vini meöal
þjóöa. En oft er hjálpin næst, þegar neyö-
in mest. Svo varö I málum Magnúsar
Stephesen haustiö og veturinn 1808-1809.
Af þvl er mikil saga.
Framhald
í spurningaþættinum Hvað
veiztu? i Heimilis-Timanum
fyrir hálfum mánuði birtist
eftirfarandi spurning: í hvaða
þrjá aðalflokka skiptast þjóðir
jarðar? Svarið sem gefið var,
hljóðaði svo: Erana, mongó-
lita og negra. í tUefni af þess-
ari spurningu hringdi til min
Friðrik Dungal Meistaravöll-
um 11 i Reykjavik og sagðist
vita sem rétt var að þetta svar
myndi ég hafa tekið upp úr
landafræði eftir Erling S.
Tómasson sem Rikisútgáfa
námsbóka hefur gefið út.
Sagðist hann hafa nokkuð við
svarið að athuga.
Friöriksagöi ennfremur, aö hann heföi
skrifaö þættinum tslenzkt mál I Rikisút-
varpinu bréf einmitt um sama efni og
fékk ég leyfi Friöriks tíl þess að birta þaö
hér I Heimilis-Tímanum, máli hans til
stuönings og lesendum blaösins til upp-
lýsingar. Fer bréfiö hér á eftir:
Reykjavik 2. desember 1978
Þátturinn „lslenskt mál”,
Rtkisútvarpinu,
Reykjavlk.
Fyrk nokkrum dögum spuröi tlu ára
dóttursonur minn mig um kafla úr landa-
fræöinni. Hér er um aö ræöa landafræöi
handa skólabörnum, fyrsta hefti, eftir Er-
ling S. Tómasson, Rlkisútgáfa námsbóka.
Kaflinn er svohljóöandi: Lönd jaröarinn-
ar eru óllk aö landslagi, loftslagi og
gróöurfari en Ibúarnir hafa kynslóö eftir
kynslóö oröiö aö haga störfum slnum og
lifsbaráttu eftir náttúrufari átthaganna.
Þessvegna er fólk talsvert ólikt I útliti og
siöir þess meö ýmsu móti. Þjóöum
jaröarinnar er skipaö eftír útliti og öörum
einkennum iþrjá aöal flokka sem kallaöir
eru mannflokkar. Þeir nefnast Eranar
(hvitir menn) Mongólftar (gulir menn)
Negrar (svartir menn).
Ég verö aö játa aö ég hnaut um þessar
skýringar. Ég fletti oröinu Eranar upp I
oröabók Menningarsjóös. Þar er Erani
ekki til en mongóli maöur af sérstökum
hörundsgulum kynstofni. Mongóliti ekki
nefndur. ! oröabók Blöndals er ekki
minnst á Erana, MongóUta né Mongóla,
Webster’s CoUegiate Dictionary minnist
ekki á Erana en nefnir Mongolian
Mongolian race. Der Sprach Brockhaus
nefnir ekki Erana en segir Mongole, auch
Mongolide. Angehörige der gelben Rasen-
gruppe. 1 Salomonsesns Konversations
Leksikon stendur eftirfarandi: Eran se
Iran. Undir Iran stendur: Iran Eran be-
tyder Ariernes land og omfatter Persien,
Afghanistan og Balutshistan. 1
Encylcopædia Britannica stendur ekkert
um Erana og guU kynstofninn kaliaöur
Mongols.
Hvernig stendur á þvl aö engin af þess-
um ágætu bókum fræöir okkur um aö Er-
anar séu samnefndari fyrir hvita kyn-
stofninn? Ennfremur nefna allar þessar
bækur gula kynstofninn mongóla aö
Brockhaus undanskildum sem einnig
nefnir Mongolide.
Imínum kokkabókum er oröiö Mongolit
notaöum fólk sem er vanheilt á geösmun-
um og hefir sérstakt sjúkt útlit.
Þaö er aö sjálfsögöu afar fróölegt aö
vita þaö aö vegna loftslags og gróöurfars
er fólk ólikt I útliti!! Ætli okkur Noröur-
landabúum væri nú samt ekki óhætt aö
vera um stund I Asíu eöa Afriku án þess
aö veröa aö mongólum, mongolltum eöa
negrum?
Aö framangreindu athuguöu leyfi ég
mér aö spyrja: Hvers konar Islensku og
hvers konar kenningum er veriö aö troöa I
æsku vora?
Vinsamlegast
Friörik P. Dungal
Þannig hljóöar bréf Friöriks Dungals.
Ennfremur sagöist hann hafa rætt viö
Sigurö Þórarinsson prófessor um oröiö
Eranar og heföi hann sagt aö þaö væri
löngu úrelt hugtak, sem samn efnari fyrir
hvlta kynstofninn en mundi hafa veriö I
landafræöi Karls Finnbogasonar. Mongó-
lltar væri auövitaö hrein firra sagöi
Siguröur.
Heim iIis-TIm inn þakkar Friöriki fyrir
þessa athugasemd og vill meö þessu
vekja fólk til umhugsunar um bæöi þetta
og annaö sem rangt kann aö vera I
kennslubókum og gott væri aö taka til at-
hugunar og jafnvel koma af staö um-
ræöum um, ef menn eru ekki sammála
um þaö aö um villur sé aö ræöa.
Friöa Björnsdóttir
10