Morgunblaðið - 19.02.2005, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. FEBRÚAR 2005 11
FRÉTTIR
SEÐLABANKI Íslands hefur
ákveðið að hækka stýrivexti bank-
ans um hálft prósent frá og með
22. febrúar, þ.e. úr 8,25% í 8,75%,
og aðrir vextir bankans hækka um
0,5% frá 21. febrúar. Birgir Ísleif-
ur Gunnarsson seðlabankastjóri
segist draga mjög í efa að þessi
vaxtahækkun muni duga til og
hann eigi því eins von á því að
Seðlabankinn þurfi að halda
vaxtahækkunarferlinu áfram fram
eftir þessu ári en stefnt sé að því
að ná verðbólgunni niður fyrir þol-
mörk Seðlabankans (4%) í sumar.
Birgir segir að áður en gripið
hafi verið til þessara aðgerða hafi
verið reiknað með að verðbólgan
yrði fyrir ofan þolmörk Seðla-
bankans (4%) jafnvel meira eða minna allt
þetta ár eða a.m.k. fyrir ofan verðbólgumark-
mið bankans, sem sé 2,5%, en gæti svo farið
niður en síðan upp aftur 2006.
„Það sem við stefnum að núna er að verð-
bólgan fari inn fyrir þolmörkin í sumar og
nálgist verðbólgumarkmiðið á næsta ári. En til
þess þarf mikið aðhald, bæði í peningamálum
og ríkisfjármálum. Hvort þessi vaxtahækkun
dugar dreg ég nú mjög í efa þannig að ég á al-
veg eins von á að við þurfum að halda þessu
ferli áfram frameftir ári.“
Birgir segir mjög mismunandi hversu fljótt
áhrif af hækkun stýrivaxta komi fram í verð-
lagi. Fyrstu áhrifin séu í gegnum gengið.
„Hækkaðir vextir hafa yfirleitt einhverja
hækkun gengis í för með sér. Sú hækkun getur
auðvitað verið komin fram af því að markaður-
inn er búinn að reikna með áframhaldandi
vaxtahækkunum. En síðan er
þetta svona ferill sem tekur sex til
átján og upp í 24 mánuði. Þess
vegna spáum við alltaf tvö ár fram
í tímann til þess að peningastefnan
geti verið nógu framsýn. Það sem
við erum að glíma við núna er
kannski ekki síst árið 2006.“
Síðastliðna tólf mánuði hækkaði
vísitala neysluverðs um 4,5% en
um 2,3% án húsnæðis og spurður
hvort og hvenær hækkandi stýri-
vextir muni bíta á verðlagsþróun á
fasteignamarkaði segir Birgir Ís-
leifur að þeir eigi að gera það en
með allnokkurri tímatöf þó.
„Það tekur stýrivextina lengst-
an tíma að bíta á eignaverðið. Það
getur tekið eitt til tvö ár, það er
svo löng töf.“
Birgir Ísleifur segir mjög erfitt að segja fyr-
ir um þróun á fasteignamarkaðinum. „Það má
alveg búast við því að það komi fram áfram-
haldandi hækkanir í vísitölunni núna næstu
mánuði, þó ekki væri nema vegna þess að vísi-
talan reiknar alltaf meðaltal þriggja mánaða
afur í tímann. Við vitum að það hefur verið
mjög líflegt [á fasteignamarkaði] undanfarið.
En einhvers staðar hljóta að vera mörk en
hvar þau eru og hvenær þau koma fram er svo-
lítið erfitt að segja fyrir um. Maður veit auðvit-
að að það er mjög mikið í byggingu af alls kyns
húsnæði og framboðið hlýtur á einhverjum
tíma að fara að hafa áhrif á verðið þannig að
jafnvægi komist á milli framboðs og eftir-
spurnar.“
Birgir Ísleifur
Gunnarsson
Seðlabankinn hækkar stýrivexti um 0,5%
VERULEG áhrif breytinga á lána-
markaði í fyrra bættust við áhrif
stórframkvæmda við virkjanir og ál-
bræðslu á innlenda eftirspurn. Að-
gangur einstaklinga að lánsfjár-
magni jókst til muna þegar innlendir
bankar tóku að bjóða fasteignaveð-
lán með lægri vöxtum og með meiri
veðsetningu en áður hefur þekkst.
Með því að stórauka húsnæðiseft-
irspurn hafa breytingar á lánamark-
aði átt töluverðan þátt í því að verð-
bólga mælist nú yfir þolmörkum
Seðlabankans.
Þetta er m.þ. sem kemur fram í
greinargerð sem Seðlabankinn sendi
ríkisstjórninni í gær í tilefni af því að
verðbólga fór út fyrir þolmörkin en
þar segir einnig að aðgerðir Seðla-
bankans hafi til þessa ekki megnað
að hafa áhrif á vexti íbúðaveðlána
sem sé meginástæða þess að verð-
bólgan hafi aukist. Möguleikar
bankans til þess að hafa áhrif á eft-
irspurn eftir íbúðarhúsnæði og þar
með á húsnæðislið vísitölu neyslu-
verðs séu því takmarkaðir til
skamms tíma.
Þá er og ljóst að Seðlabankinn sér
ekki fyrir endann á hækkun fast-
eignaverðs: „Miðað við hækkun hús-
næðisliðarins undanfarna fjóra mán-
uði, sem hefur verið á bilinu 1–2,5% í
hverjum mánuði, og að lífleg fast-
eignaviðskipti eru oft á vormánuðum
má þó telja töluverðar líkur á að árs-
hækkun húsnæðisliðarins eigi eftir
að aukast enn frekar.“
Um 138 milljarðar í
fasteignaveðlánum
Í greinargerðinni kemur einnig
fram að í janúarlok hafi innláns-
stofnanir lánað u.þb. 138 milljarða til
tæplega 12.500 einstaklinga í formi
fasteignaveðlána. Mikill hluti þess-
ara lána hafi vissulega verið notaður
til þess að greiða upp eldri og óhag-
stæðari lán en jafnvel þótt aðeins
broti þeirra verði varið til annarra
útgjalda geti áhrifin orðið afgerandi.
því „haldi útlánin áfram með svip-
uðum hraða í heilt ár og ef 10%
þeirra er varið til einkaneyslu yrði
einkaneysla í heild u.þ.b. 10% meiri
en ella“.
Seðlabankinn bendir á að annar
liður vísitölunnar sem hækkað hafi
töluvert umfram aðra sé verðlag á
opinberri þjónustu. Eftir þó nokkra
hækkun í febrúar hafi tólf mánaða
verðhækkun opinberrar þjónustu
verið 7,2%.
Í greinargerðinni segir að nokkur
hætta sé á að samið verði um auknar
launahækkanir við endurskoðun á
launalið kjarasamninga í nóvember í
haust. Með það í huga og hugsanleg
áhrif veikara gengis er fram líði
stundir verði að álykta að líkur séu á
því að verðbólga verði að óbreyttu
töluvert yfir markmiði á næsta ári.
Breytingar á lánamarkaði ýttu
verðbólgunni yfir þolmörkin
LANDSBANKINN gerir ráð fyrir að Seðlabank-
inn muni hækka stýrivexti hratt á næstu mán-
uðum og að þeir verði orðnir 10% í sumar.
Edda Rós Karlsdóttir, forstöðumaður greining-
ardeildar Landsbankans, segir hækkun stýrivaxt-
anna þá aðeins hafa áhrif á fasteignamarkaðinn ef
hún hafi áhrif á langtímavextina en sambandið
þar á milli virðist hins vegar orðið mjög veikt.
„Þeir geta auðvitað ekki stjórnað fasteigna-
verðshækkunum alveg í bráð. En með því að
draga úr kaupmætti almennings á öðrum sviðum
fer þetta náttúrulega að lokum út í fasteignaverð-
ið líka. Þetta er allt tengt og það þarf að horfa á
þetta allt í samhengi.“
Edda Rós segir hins vegar að engin stjórn virð-
ist vera á húsnæðismarkaðinum. „Við gerum ráð
fyrir að vísitalan án húsnæðis fari að njóta góðs af
styrkingu krónunnar og lækka. En á allra næstu
mánuðum geri ég frekar ráð fyrir að vísitala hús-
næðis verði áfram mjög há.“
Nær engin áhrif á langtímaraunvexti
Snorri Jakobsson hjá greiningardeild KB banka
segir flesta hafa vænst þessarar vaxtahækkunar
og áhrifin á langtímaraunvexti verði því afar lítil
en þeir skipti mestu máli þegar verið sé að horfa á
þróun á fasteignamarkaðinum. „Þessar hækkanir
sem hafa orðið þar má að nær öllu leyti rekja til
breytingar á eftirspurn með breytingum á lána-
fyrirkomulagi og lægri vöxtum og auknum veð-
heimildum. Ég held að þó að þeir hækki stýrivext-
ina muni það ekki hafa áhrif á langtíma-
raunvexti.“
Snorri segir KB banka sjá fram á töluverða
hækkun á fasteignaverði á næstunni þótt hún
verði væntanlega ekki jafnmikil og í fyrra. „Fjár-
magnskostnaður hefur lækkað um 30% en fast-
eignaverð um 15–20% þá hlýtur ennþá að vera til
töluverður slaki til fasteignaverðshækkana. Ég
held að fólk átti sig ekki á umfangi þessara breyt-
inga ennþá, hve miklar þær voru.“
Ekki náðist í forstöðumann greiningardeildar
Íslandsbanka í gærkvöldi.
Verða komnir
í 10% í sumar
Morgunblaðið/Jim Smart
Vænta má enn frekari
hækkunar stýrivaxta
 Meira á mbl.is/itarefni
Flokksráðsfund-
ur VG og málþing
um trúfrelsi
FLOKKSRÁÐSFUNDUR Vinstri-
hreyfingarinnar – græns framboðs
er haldinn í dag á Grand hóteli í
Reykjavík og hefst kl. 9.30. Sam-
kvæmt dagskrá verður fjallað um
endurskoðun stefnuyfirlýsingar VG
frá 1999 og endurskoðun stjórn-
arskrárinnar.
Katrín Jakobsdóttir, formaður
flokksráðsins og varaformaður VG,
taldi víst að orkumál bæri einnig á
góma. „Ég reikna með að þessi nýja
þróun í orkumálum og sölu Lands-
virkjunar verði ofarlega á baugi í
umræðunum og eins stjórnarskrár-
málin,“ sagði Katrín.
Eftir hádegið verður málþing um
trúfrelsi.
MEISTARAKOKKARNIR sem
taka þátt í „Food and Fun“-matar-
og menningarhátíðinni komu við í
Hagkaupum í Kringlunni í gær
ásamt útskriftarnemendum úr
Hótel- og matvælaskóla Íslands.
Þar var íslensk framleiðsla skoðuð
og hráefni, sem notað verður í
matreiðslukeppni hátíðarinnar í
Listasafni Reykjavíkur í dag, val-
ið.
Christophe Moisand frá Frakk-
landi valdi hráefnið af kostgæfni
sem hann hyggst nota í dag. Hann
skoðaði þennan Flúðasvepp t.a.m.
gaumgæfilega enda verður allt að
vera fyrsta flokks.
Meistarakokkar
velja íslenskt
hráefni
Mikilvægt að
foreldrar séu
meðvitaðir um
efni tölvuleikja
MARÍA Gylfadóttir, formaður
Heimilis og skóla – Landssamtaka
foreldra, segir afar mikilvægt að
foreldrar séu meðvitaðir um efni
þeirra tölvuleikja sem seldir eru
hérlendis. Margir þeirra innihaldi
ofbeldisfullt efni sem eigi alls ekk-
ert erindi til barna. Hún segir
ekkert hafa verið gert til þess að
taka á þessum málefnum á Íslandi,
bæði hvað varðar ofbeldisfulla
tölvuleiki og sjónvarpsefni, til
þessa. Hinsvegar verði bót á máli í
ár.
Hún segir samtökin, í samstarfi
við menntamálaráðuneytið, stefna
að því að leggja hegðunarkönnun
fyrir börn á aldrinum 9–16 ára.
Þar verði tölvuleikjanotkun barna
sérstaklega tekin fyrir og hugs-
anleg áhrif tölvuleikja, s.s. ofbeld-
isleikja, á börn skoðuð. María seg-
ir þetta vera hluta af SAFT-verk-
efni, sem stendur fyrir samfélag,
fjölskylda og tækni, sem samtökin
fengu Evrópustyrk til þess að
vinna nýverið.
„Fyrst verðum við að skoða
hegðunarmynstrið áður en við för-
um að búa til ráðleggingar um
hvað sé gott og hvað sé ekki
gott,“ segir María og bendir á að
könnunin sé skref í þá átt því ætl-
unin sé svo að gefa út leiðbein-
ingar fyrir foreldra um efnið.
Hún segir einnig að seljendur
tölvuleikja verði sömuleiðis að
axla samfélagslega ábyrgð með
því að vera með skýrar reglur um
hvað megi og hvað megi ekki selja
börnum.