Morgunblaðið - 19.02.2005, Blaðsíða 34

T
alsvert hefur borið á
starfsemi svonefndra
fasteignaheildsala und-
anfarnar vikur en þessi
stétt hefur tiltölulega
nýlega rutt sér til rúms á fasteigna-
markaði. Menn sem eru kunnugir
fasteignamarkaðnum segja að þeir
kaupi yfirleitt margar íbúðir, stund-
um heilu blokkirnar, af bygginga-
félögum og selji þær seinna í smá-
sölu með miklum hagnaði. Á fundi
Meistarafélags húsasmiða í gær-
kvöldi kom fram að þessi starfsemi
ýtti undir verðhækkanir á íbúðum en
orsökin væri samt fyrst og fremst
skortur á lóðum í Reykjavík og ann-
ars staðar á höfuðborgarsvæðinu.
Baldur Þór Baldvinsson, formað-
ur Meistarafélags húsasmiða, sagði í
samtali við Morgunblaðið að talsvert
væri um að svokallaðir fasteigna-
heildsalar gerðu byggingafélögum
tilboð í nýbyggingar og byðu jafnvel
uppsett verð, þ.e. það verð sem
byggingafélagið hafði hugsað sér að
selja fyrir á almennum markaði.
Væri byggingafélagið illa statt
reyndu þeir á hinn bóginn að bjóða
verðið niður.
Baldur sagði að fasteignaheildsala
væri ekki „réttir viðskiptahættir“ og
félagið væri þessu andvígt, m.a.
vegna þess að mun meiri hætta væri
á hvers kyns vandræðum þegar
byggingafélag byggði ekki fyrir þá
sem ætluðu að búa í íbúðunum en
þyrfti þess í stað að eiga við millilið,
þ.e. fasteignaheildsalann.
Hann sagði að heildsalarnir
stunduðu sín viðskipti að sjálfsögðu í
gróðaskyni. „Getur maður haft
nokkrar athugasemdir þótt menn
séu að reyna að græða? Mér finnst
þetta sjálfum pínulítið siðlaust en
sjálfsagt er þetta allt saman löglegt.
Þeir bíða bara þangað til þeir geta
hækkað verðið,“ sagði hann.
Menn mættu þó ekki gleyma því
hver væri forsagan að hinni miklu
verðhækkun sem orðið hefur á fast-
eignamarkaði. Rótina væri að finna í
útboði Reykjavíkurborgar á bygg-
ingarétti í Grafarholti árið 1999.
Miðað við almenna verðskrá fyrir
gatnagerðargjöld hefði borgin átt að
fá um 178 milljónir en með því að
setja lágmarksverð og bjóða lóðirnar
upp hafi verðið endað í 430 millj-
ónum. „Þarna hækkaði lóðaverð í
einni svipan um 142%,“ sagði hann.
Hið opinbera hækkar verð
Á félagsfundinum í gær sagði
Magnús Stefánsson, varaformaður
Meistarafélagsins, að ótrúlegustu
menn stunduðu þessi viðskipti. Þá
hefði hann staðfestar upplýsingar
um að Frjálsi fjárfestingabankinn
hefði ráðið til sín nokkra fyrrver-
andi fasteignasala til að hjálpa sér
við viðskiptin. Þessir menn væru
kallaðir fasteignaheildsalar en
hann sagði að e.t.v. væru önnur
nöfn frekar viðeigandi.
Magnús sagði að sveiflur á fast-
eignamarkaði væru ekki eingöngu
vegna ytri efnahagslegra þátta
heldur væru einnig heimatil
Lóðaframboð hefði mikil áh
sagði hann að sveitarfélög, ek
Reykjavík, hefðu staðið sig
illa á þeim vettvangi. Raunar
vinstri menn í Reykjavík
staðið sig í stykkinu að þessu
Þá hefði uppboðskerfi borga
eingöngu valdið hækkun á
eignaverði.
„Síðan er sífellt talað u
lækka fasteignaverð og þá
menn yfirleitt spjótum sín
okkur byggingameisturum.
spyr ég. Varð þetta framla
opinberra til að lækka fast
verð?“ sagði hann. Og Magnú
upp fleiri spurningum um
una fyrir hækkunum: „
ástandið vera svona ef lóð
Starfsemi fasteignah
ýtir undir verðhæk
Morgunblaðið/Jim
Magnús Stefánsson, varaformaður Meistarafélags húsasmiða.
34 LAUGARDAGUR 19. FEBRÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
UPPLÝSINGAGJÖF
ÍBÚÐALÁNASJÓÐS
Morgunblaðið greindi frá því ígær að Íbúðalánasjóður hefði ítilkynningu til Kauphallar Ís-
lands sleppt neikvæðum upplýsingum,
sem fram komu í umsögn matsfyrirtæk-
isins Standard & Poor’s um lánshæfi
sjóðsins. Réttilega var frá því sagt að
fyrirtækið hefði staðfest gott lánshæf-
ismat sjóðsins, en látið hjá líða að greina
frá því að fyrirtækið teldi horfurnar fyr-
ir langtímaskuldbindingar sjóðsins í
innlendri mynt neikvæðar. Ekkert kom
heldur fram í tilkynningu Íbúðalána-
sjóðs til Kauphallarinnar um að Stand-
ard & Poor’s sagði að ef markaðshlut-
deild sjóðsins á íbúðalánamarkaði héldi
áfram að minnka vegna samkeppni við
bankana væri það skilningur matsfyr-
irtækisins að vilji ríkisins til að standa
við bakið á Íbúðalánasjóði gæti minnk-
að.
Þetta er ekki í fyrsta sinn á undan-
förnum mánuðum, sem upplýsingagjöf
Íbúðalánasjóðs til Kauphallarinnar er
gagnrýnd. Í júní í fyrra sagði Morgun-
blaðið frá því að sérfræðingar á fjár-
málamarkaði teldu að texti frá Standard
& Poor’s væri ranglega þýddur í til-
kynningu sjóðsins til Kauphallarinnar.
Þá var „privatization risk“, sem flestir
viðmælendur blaðsins skildu sem skuld-
araáhættu, þýtt sem „hætta á að sjóð-
urinn verði einkavæddur“, sem hafði
pólitískt yfirbragð.
Að þessu viðbættu hafa greiningar-
deildir á fjármálamarkaðnum gagnrýnt
að upplýsingastreymið frá Íbúðalána-
sjóði sé almennt ekki nógu mikið. Í des-
ember síðastliðnum gagnrýndi Þórður
Pálsson, forstöðumaður greiningar-
deildar KB banka, þannig að sjóðurinn
hefði dregið úr upplýsingagjöf. Skulda-
bréf hans mynduðu grunninn í vaxtarófi
krónunnar og þar með öllu eignaverði í
landinu. Því ætti að gera ríkari kröfur
til sjóðsins en samkeppnisfyrirtækja um
upplýsingagjöf. Gerðar hafa verið at-
hugasemdir við ályktanir og ummæli í
tilkynningum Íbúðalánasjóðs, t.d. setn-
inguna „Athygli vekur hvað lánshæfis-
mat Íbúðalánasjóðs er miklu hærra en
lánshæfismat íslenska bankakerfisins,
sem þó fær gott mat hjá Moody’s“. Í til-
kynningu matsfyrirtækisins Moody’s,
sem þarna lá að baki, var ekkert um að
þetta þætti athyglisvert – væntanlega
hefur það þótt eðlilegt, í ljósi þess að
Íbúðalánasjóður hefur fullkomna ríkis-
ábyrgð á skuldbindingum sínum en
bankarnir ekki.
Forráðamenn Íbúðalánasjóðs verða
að átta sig á ábyrgð sinni. Sjóðurinn er
stærsti útgefandi skuldabréfa á fjár-
málamarkaðnum. Þeir, sem fjárfesta í
þessum sömu skuldabréfum, verða að
geta treyst því að upplýsingar frá sjóðn-
um séu nákvæmar, áreiðanlegar og hlut-
lægar. Í því felst m.a. að þar sé bæði já-
kvæðum og neikvæðum þáttum, t.d.
varðandi lánshæfismat, haldið til haga.
Það er raunar afar óskynsamlegt að
halda ekki til skila bæði jákvæðum og
neikvæðum ummælum stórra matsfyrir-
tækja, því að auðvelt er fyrir fjárfesta
að fletta upp í frumtextanum og það
skapar tortryggni ef honum er ekki
komið rétt til skila.
Eins er alveg ljóst að pólitík á ekki
heima í tilkynningum Íbúðalánasjóðs til
markaðarins.
Kauphöllin hefur nú tekið upplýsinga-
gjöf Íbúðalánasjóðs til sérstakrar at-
hugunar. Það eru rétt viðbrögð hjá
Íbúðalánasjóði að senda Kauphöllinni til
birtingar texta umsagnar Standard &
Poor’s á ensku í heild sinni. Það er raun-
ar heilmikil framför frá viðbrögðum for-
svarsmanna sjóðsins við fyrri gagnrýni
á upplýsingagjöf hans, sem hafa stund-
um verið þau að svara með skætingi.
FORELDRAR LANGVEIKRA BARNA
Þetta er frábær áfangi og nokkuðsem foreldrar og forsvarsmenn í
Styrktarfélagi krabbameinssjúkra
barna hafa barist fyrir í fjölda ára,“
sagði Rósa Guðbjartsdóttir, fram-
kvæmdastjóri Styrktarfélags krabba-
meinssjúkra barna, í Morgunblaðinu í
gær þegar borin var undir hana ákvörð-
un ríkisstjórnarinnar um að foreldrar
langveikra og fatlaðra barna fái
greiðslur úr ríkissjóði í allt að níu mán-
uði.
Árni Magnússon félagsmálaráðherra
greindi frá þessari ákvörðun á Alþingi á
miðvikudag. Eins og fram kom í frétt
Morgunblaðsins á fimmtudag er þessi
ákvörðun ríkisstjórnarinnar byggð á til-
lögum nefndar, sem áætlar að foreldrar
250 til 300 barna kunni að nýta sér
þriggja mánaða réttinn að einhverju
marki á hverju ári og foreldrar 30 til 40
barna í níu mánuði á ári. Veikindaréttur
foreldra á vinnumarkaði hefur hingað til
aðeins verið sjö til tíu dagar samkvæmt
meginreglu kjarasamninga á almennum
markaði.
Að sögn félagsmálaráðherra tryggja
greiðslurnar einar og sér ekki að for-
eldrar langveikra og fatlaðra barna fái
leyfi frá störfum. Því muni ríkisstjórnin
leggja til að réttur til foreldraorlofs
vegna veikinda barna verði rýmkaður
þannig að miðað verði við börn allt til
átján ára í stað átta ára nú.
Þessi ráðstöfun ríkisstjórnarinnar er
tímabær og hafa aðstandendur lang-
veikra barna barist lengi fyrir því að fá
þessi réttindi. Slys, alvarleg veikindi og
fötlun geta sett fjölskyldulífið á hvolf og
skyndilega skiptir ekkert máli nema
velferð fjölskyldunnar. Allt annað verð-
ur hjóm. Þegar barn þarfnast umönn-
unar til langs tíma getur það haft í för
með sér mikið tekjutap fyrir fjölskyldur
og jafnvel þýtt að annað foreldrið þurfi
að hverfa af vinnumarkaði. Segja má að
á Íslandi gildi nokkurs konar óskráður
þjóðfélagssáttmáli um að hér eigi að
vera gott heilbrigðiskerfi og virkt ör-
yggisnet fyrir þá, sem lenda í slysum
eða veikjast alvarlega. Stór hluti af
þessu kerfi er fyrsta flokks heilbrigð-
isþjónusta, en það þarf einnig að
tryggja að við slíkar aðstæður sé fót-
unum ekki kippt undan fólki fjárhags-
lega.
Nú hefur verið stigið mikilvægt skref
í áttina að því að hjálpa foreldrum lang-
veikra barna að einbeita sér að því sem
máli skiptir þegar mikið bjátar á. Að-
standendur langveikra barna fagna
þessum áfanga, en segja að baráttunni
sé ekki lokið. Í raun gekkst félagsmála-
ráðherra við því á Alþingi á miðvikudag
með því að leggja áherslu á að með
þessum breytingum væri ekki verið að
setja endapunktinn á stuðning við for-
eldra langveikra barna: „Ég […] útiloka
alls ekki að við munum þegar innleið-
ingu þessa nýja réttar er lokið halda
áfram að efla réttarstöðu foreldra lang-
veikra barna á vinnumarkaði hér á
landi.“ Ríkisstjórnin hefur unnið þarft
verk með því að efla stuðning við for-
eldra langveikra og fatlaðra barna og á
að halda á fram á sömu braut.
S
tarfsemi svokallaðra fasteignaheild-
sala hefur aukist á undanförnum
vikum og mánuðum, að mati manna
sem þekkja til og Morgunblaðið
ræddi við í gær. Fasteignaheild-
salar eru þeir sem kaupa margar íbúðir, jafn-
vel heilu blokkirnar, af byggingarfélögum eða
-meisturum og selja þær síðan áfram til kaup-
enda, oft með miklum hagnaði. Sumir stunda
það að geyma íbúðir „á lager“ og bíða eftir að
verðið hækki.
Þorsteinn Steingrímsson sem var fasteigna-
sali í 30 ár, til ársins 1993 hefur lengi fylgst
með fasteignamarkaðnum á höfuðborgarsvæð-
inu og sérstaklega vel undanfarið hálft ár eða
svo. Hann segir að verulega hafi farið að kveða
að starfsemi fasteignaheildsala fyrir um hálfu
ári. Fasteignaheildsalarnir hafi margir hverjir
einfaldlega verið framsýnir og séð hvað í
stefndi þegar bankarnir hófu að bjóða lán á
lægri vöxtum.
Þeir kaupi hús og blokkir af byggingarfélög-
um og bíði síðan átekta þar til fasteignaverð
hækkar og selji þær síðan til endanlegra kaup-
enda, þ.e. þeirra sem hafa í hyggju að búa í
íbúðunum. Álagning þeirra sé há, nemi jafnvel
tugum prósenta. Þá hafi byggingafélögin sjálf
einnig hækkað álagningu sína og nú sé svo
komið að íbúðir séu seldar með um 100%
álagningu, kaupverð þeirra sé sem sagt tvöfalt
hærra en byggingarkostnaður.
Mikil ábyrgð borgarinnar
Þorsteinn segir að ábyrgðin á hinum miklu
hækkunum liggi þó hvorki hjá byggingarfélög-
um né fasteignaheildsölum. Það sé Reykja-
víkurborg sem beri ábyrgðina á óðaverðbólg-
unni á fasteignamarkaði með alltof litlu og
rysjóttu framboði af lóðum. Á þeim 40 árum
sem hann hafi fylgst með fasteignamark-
aðnum hafi lóðaframboð nánast aldrei verið
nægjanlega mikið í Reykjavík, hvort sem
sjálfstæðismenn eða R-listinn hafi verið við
völd, en þeir síðarnefndu hafi þó staðið sig af-
leitlega undanfarin ár.
Þar sem Reykjavík sé langstærsta sveitar-
félag á landinu, með um helming þjóðarinnar,
hafi lóðaskortur og verðbólga á fasteigna-
markaði þar áhrif um allt land. Framboð af
lóðum í nágrannasveitarfélögunum hafi slegið
á vandann en ekki dugað til.
Þorsteinn bendir á að sveitarfélög hafi það
í h
um
á
þa
va
lóð
um
lan
ar
sk
kv
fra
ve
fru
ir
eld
Þe
að
að
ála
fas
ný
by
þa
líti
ra
eig
áb
inn
gæ
ár
Þorsteinn Steingrímsson hefur fylgst með starfsem
Kaupa íbúðir og ge
lager þar til verðið h
Morgunblaðið/Jim Smart
Hvenær ætli menn byrji að bjóða í þessi hús?
„VIÐ höfum ekki gert neina út-
tekt á þessum þætti fasteigna-
viðskipta. Okkar tilfinning er
samt sú að það hafi aukist eitt-
hvað frá því sem áður var að
aðilar kaupi af byggingar-
verktökum og endurselji íbúð-
irnar síðan,“ segir Haukur
Ingibergsson, forstjóri Fast-
eignamats ríkisins, spurður um
starfsemi fasteignaheildsala.
Stofnunin hefur aðgang að
öllum þinglýstum kaupsam
ingum en Haukur segir að
sé ekki endilega einfalt má
sjá hversu mikið sé um slík
viðskipti með því einu að
kanna kaupsamninga. Við
skipti þar sem heilu blokk-
irnar skipta um hendur gæ
t.a.m. verið tilkomin vegna
þess að byggingarfélag sto
ar sérstakt félag um sölu á
húseignunum.
Hafa ekki gert úttekt á starf
semi fasteignaheildsala