Morgunblaðið - 19.02.2005, Blaðsíða 59

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. FEBRÚAR 2005 59
MENNING
ÞAÐ hefur ekki borið ýkja mikið á
Sigurði Örlygssyni í sýningarflóru
Íslands undanfarin ár en hann var í
framlínunni fyrir um 20 árum. Velti
ég því fyrir mér hvort senan hér
heima sé svo lömuð að menn missi
áhugann með aldrinum, nenni ekki
að byrja sýningatúrinn eina ferðina
enn þegar stóra einkasýningin á
Kjarvalsstöðum er búin. Sigurður
Örlygsson er líka langt frá því að
vera eini listamaðurinn sem
blómstraði þegar Nýja málverkið
var og hét sem hefur haft hægt um
sig undanfarið. Hafa sumir hverjir
horfið sporlaust. En Sigurður er nú
sem betur fer kominn á skrið að
nýju. Sýndi litla sýningu í Listhúsi
Ófeigs í fyrra og nú í Galleríi Sævars
Karls undir yfirskriftinni „Ætt-
armót“. Þetta er sjálfsævisöguleg
sýning þar sem listamaðurinn af-
hjúpar sig í draumkenndu myndmáli
sem vísar til minninga sem sitja á
sálu hans og maður skynjar tilfinn-
ingar eins og einmanaleika, söknuð
og eftirsjá. Ræðst sýningin gegn
rótgrónu viðhorfi að tilfinningalegt
líf listamanns komi engum við. Að
list sé ekki þerapía. En það er nú svo
með tilfinningar að þær eru sam-
mannlegar og þótt myndefnið kunni
að miðast við uppgjör Sigurðar á
sínu lífi þá kann það vel að umturn-
ast og varpa athygli áhorfandans á
sína æsku og uppgjör. Að því leytinu
er sýningin nokkuð áleitin og virkar
sem ferskur blástur á „popúlisma“
nútímans þar sem persónulegum til-
finningum er jafnan haldið fyrir ut-
an listina. Sérstaklega ef þær ber-
skjalda listamenn og opinbera
breyskleika þeirra.
Verkin á sýningunni eru misjöfn
að gæðum og sýnist mér að áhugi
Sigurðar á eðli málverksins og efni
hafi rénað frá fyrri tíð og uppgjörið
eða sjálfsskoðunin tekið yfirhöndina.
Verkið „Ættarmót fyrir hálfri öld“,
sem er uppsett sem altaristafla og
sýnir listamanninn sem nakinn
dreng umkringdan 70 portrett-
myndum, er þó heilmikið framtak og
verðugt lykilverk sýningarinnar.
Það eitt og sér ætti að gefa listunn-
endum næga ástæðu til að leggja
leið sína í Gallerí Sævars Karls og
skoða þessa ærlegu afhjúpun Sig-
urðar.
Morgunblaðið/Jim Smart
„Verkin eru misjöfn að gæðum og sýnist mér að áhugi Sigurðar á eðli málverksins og efni hafi rénað frá fyrri tíð,“ segir m.a. í umsögn.
Afhjúpun Sigurðar Örlygssonar
MYNDLIST
Gallerí Sævars Karls
Opið á verslunartíma.
Sýningu lýkur 3. mars.
Olíumálverk – Sigurður Örlygsson
Jón B.K. Ransu
Í dag, á nýja sviði Borgarleik-hússins, mun HildigunnurHalldórsdóttir leika einleik á
fiðlu eða öllu heldur fiðlur. Á tón-
leikunum, sem bera yfirskriftina
Kynslóðabil
fiðlunnar, verð-
ur nefnilega
farið í eins kon-
ar samanburð á
tveimur ólíkum
fiðlutegundum, það er einni sem
smíðuð er að hætti barokktímans og
annarri sem kalla mætti nútíma-
fiðlu.
  
Tildrög þessa má rekja til þess aðHildigunnur fór þess á leit við
Hans Jóhannsson fiðlusmið að hann
smíðaði handa henni barokkfiðlu.
Hildigunnur er fastráðin við Sinfón-
íuhljómsveit Íslands en hefur auk
þess starfað með öðrum tónlist-
arhópum og þar hefur hún m.a. lagt
sig eftir barokktónlist og leikið þar
á fiðlur og gömbur.
Sögulegur bakgrunnur þessa er á
þá leið að þegar tónleikar fóru að
færast inn í stærri sali og eign-
arrétti aðalsins á þeim þar með af-
létt var hljóðfærum breytt svo hægt
væri að mæta þessum nýja veru-
leika. Á þriðja og fjórða áratug tutt-
ugustu aldar hófst svo vakning
gagnvart eldri útgáfu hljóðfæranna
og tónlistarmenn tóku að spá og
spekúlera í því hvernig tónlistin
hefði hljómað fyrir áðurnefndar
breytingar, en þá var hún flutt í
stofum og herbergjum og atgangur
við hljóðfæraleikinn því jafnan
minni. Auk þess olli stærð herbergj-
anna því að hljómurinn var öðruvísi.
Tóku menn sig nú til og breyttu
hljóðfærunum aftur – settu þau í
upprunalegt form. Þessi háttsemi
var umdeild og mönnum um-
svifalaust skipt upp í tvo hópa, al-
vörutónlistarmenn sem sinntu ný-
sköpun og hins vegar vafasama
gervitónlistarmenn sem voru að
reyna að læða sér inn bakdyra-
megin með tilgangslausu daðri við
fortíðina. Samtíminn veitir fólki
hins vegar blessunarlega svigrúm
til að sinna þessu tvennu og gerir
tónleika Hildigunnar þar með
mögulega.
  
Hildigunnur á fiðlu sem varsmíðuð af Enrico Catenari ár-
ið 1694 og stakk Hans upp á því að
hann gerði eftirlíkingu af þeirri
fiðlu, en með barokkstillingu. Fiðlan
sem Hans smíðaði er því eins og
fiðla Catenaris var upphaflega, en
henni var hins vegar breytt um
miðja 19. öld. Hans lék sér meira að
segja að því að gera eftirlíkinguna
sem allra nákvæmasta, setti rispur
og annars konar slit inn í nýsmíðina.
Á tónleikunum verður hljóm-
munur fiðlanna svo skoðaður, þýsk
barokktónlist verður leikin á
barokkfiðluna en íslensk nútíma-
tónlist á nútímafiðluna.
Hans og Hildigunnur tóku blaða-
mann með sér í stuttan spássitúr um
heim barokkáhugamannsins og seg-
ir Hans barokknálgunina hafa opn-
að eyru nútímafólks fyrir öðrum
möguleikum. Flutningurinn þar sé
fínlegri og látlausari og tónninn
meira dreginn úr hljóðfærinu en að
honum sé ýtt út með offorsi, eins og
stundum er tíðkað í stærri tónleika-
sölum og í stórum hljómsveitum.
„Smærri salir henta þá best fyrir
barokkið, þar njóta hljóðfærin sín
best, enda upprunalega handleikin í
þannig plássum.“
Hann segist þá ekki í vafa um að
tónskáld, stjórnendur og fleiri tón-
listarmenn hafi lært af þessari end-
urvakningu.
„Bara það að koma með aðra
nálgun inn kemur róti á hugann og
getur þess vegna opnað fyrir ný-
sköpun.“
Áhugi Hildigunnar á barokkinu
kviknaði í Skálholti þar sem hún
segir að barokktónlistin hljómi ein-
staklega vel.
„Ég heillaðist einfaldlega af
hljóðheimi tónlistarinnar frá þess-
um tíma. Þetta er allt önnur upp-
lifun. Mér sem listamanni finnst gott
að geta sinnt báðum þessum heim-
um en þeir eru til sem gerast harðir
barokksinnar og vilja ekkert ann-
að.“
Hildigunnur segir mjög ólíkt að
spila á þessi tvö hljóðfæri.
„Barokkfiðlan er stillt hálftón
neðar og allt er einhvern veginn
mildara og afslappaðra. Hin fiðlan
er þyngri, einhvern veginn tærari
og hljómhærri. Þá þarf líka að beita
boganum öðruvísi, stilla sér öðruvísi
upp og þess háttar.“
Tónleikarnir hefjast klukkan
15.15 og eru hluti af 15.15-
tónleikaröð Caput-hópsins.Verkin
sem flutt verða eru Fantasía nr.7 í
Es-dúr TWV 40:20 eftir Georg Phil-
ipp Telemann, Partíta II BWV 1004
eftir Johann Sebastian Bach,
Offerto op. 13 eftir Hafliða Hall-
grímsson og Rondo burlesco eftir
Hildigunni Rúnarsdóttur og verður
um frumflutning á því verki að
ræða.
Tvær fiðlur, tveir heimar
’Hans lék sér meira aðsegja að því að gera eft-
irlíkinguna sem allra ná-
kvæmasta, setti rispur
og annars konar slit inn
í nýsmíðina.‘
AF LISTUM
Arnar Eggert
Thoroddsen
arnart@mbl.is
Morgunblaðið/Jim Smart
Hans Jóhannsson fiðlusmiður og Hildigunnur Halldórsdóttir fiðluleikari með fiðlurnar góðu á verkstæði Hans.
LEIKFÉLAG Fjölbrautaskóla Suð-
urnesja hefur marga góða leikara og
listamenn innan sinna raða. Nú hafa
þau sett upp mannmarga sýningu og
fengið Jón Marínó Sigurðsson til að
leikstýra. Söngleikurinn Er til-
gangur? var saminn fyrir Vox arena
fyrir fimmtán árum en höfundurinn
var þá í hljómsveitinni Pandóru sem
samdi lögin og flutti og gaf út á
geislaplötu.
Hugmyndin að verkinu ágæt og
sönglögin áheyrileg auk þess sem
nokkrar skondnar persónur koma við
sögu. Hins vegar er söguþráður allur
og framvinda verksins laus í sér og
ómarkviss til viðbótar við tilfinn-
anlegan skort á ákveðnu sjónarhorni.
Aðalpersónan, Skúli, verður þess
vegna aldrei áhugaverð persóna,
hann er jú skemmtilega saklaus en
það vantar innistæðu fyrir einfeldn-
ingshættinum. Það er ekki und-
irbyggt hve einfaldur hann er og
skilningssljór og þess vegna óskilj-
anlegt og frekar óáhugavert að fylgj-
ast með framvindunni. Aftur á móti
eru þarna nokkrar áhugaverðar og
lifandi persónur. Þar má nefna verk-
stæðismanninn káta og eirðarlausa,
Bigga frænda, og Tomma sem er
besti vinur Skúla þó að því miður sé
heldur sorglegt og fordómafullt að
Skúli skuli útskúfa honum úr lífi sínu
fyrir að vera hommi og algerlega á
skjön við meint sakleysi og góð-
mennsku aðalpersónunnar. Hér verð-
ur einnig að nefna áberandi kynja-
slagsíðu í verkinu. Karlmenn
verksins eiga jú margir að vera for-
dómafullar rembur og margt er fynd-
ið í því en því miður eru konurnar
ekki sannfærandi persónur sem vega
upp á móti þessu viðhorfi auk þess
sem nokkur atriði í leikstjórninni ýta
undir það viðhorf að stelpur séu fínar
til skrauts og hjásofelsis. Undantekn-
ing frá þessu er kvennahljómsveitin
sem var prýðilega leikin en heldur
voru þær fráhrindandi og það sem
átti að vera fyndið var of mikið bund-
ið við groddalegt karlmannaútlit.
Jón Marínó lengir verkið og breyt-
ir með því að setja inn fjöldann allan
af sirkusatriðum og dansatriðum og
bætir inn tónlist héðan og þaðan.
Margt í þessu var skemmtilega gert
og líflegt auk þess sem sirkusförð-
unin kom mjög vel út og augljóst að
tilgangur leikstjóra var sá að ýta und-
ir fáránleikann í samskiptum mann-
anna. En til þess að sirkus- og fárán-
leikatúlkunin verði sannfærandi þarf
hún að vera hreyfiafl verksins og ná
þannig inn í allar hreyfingar og gjörð-
ir persónanna en ekki bara sumar.
Önnur leið er að búa til þess háttar
senur milli þátta og hafa þá leikstíl-
ana tvo algerar andstæður. Hér var
hins vegar ekki búið að ákveða nógu
vel hvaða leið ætti að fara.
Eins og sagði í upphafi eru margir
góðir listamenn í Vox arena og hóp-
urinn hafði mikið af óbeislaðri orku
sem gaman væri að sjá í betur sömdu
leikverki. Margir krakkanna sungu
mjög vel og sumir gerðu hvort
tveggja snilldarlega. Hér verður að
nefna nokkra: Hjalti Steinar Guð-
mundsson var fallega tilfinningaríkur
sem Tommi; Davíð Örn Óskarsson
var mjög fyndinn og þroskaður í leik
sínum á Bigga frænda og Albert
Halldórsson átti alltaf sviðið í litlu
hlutverki Gúra, hann hefur mikla út-
geislun og hefði átt að vera í miklu
stærra hlutverki. Þá er ónefnd Alex-
andra Ósk Sigurðardóttir í hlutverki
Rúnu ræfils og Nínu, en hún hafði af-
slappaða og sterka nærveru á sviðinu.
Hópurinn á sviðinu taldi tuttugu og
níu manns og auk þeirra lagði fjöld-
inn allur af nemendum hönd á plóg.
Þar er ekki síst vinnan við að búa til
leikhús í 88-húsinu í Keflavík. Þó að
finna megi að leikriti og leikstjórn þá
var heimsóknin ánægjuleg, ekki síst
vegna hins óbeislaða krafts sem
streymdi frá hópnum.
LEIKLIST
Vox arena
Höfundur: Júlíus Guðmundsson.
Leikstjóri: Jón Marinó Sigurðsson.
Lýsing: Jóhann Ingimar Hannesson.
Leikmynd: Davíð Örn Óskarsson.
Sönglög: Hljómsveitin Pandóra.
Frumsýning í 88-húsinu, 11. febrúar
2005.
Er tilgangur?
Hrund Ólafsdóttir