Morgunblaðið - 12.05.2005, Blaðsíða 28

28 FIMMTUDAGUR 12. MAÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Þ
egar David Trimble var
kjörinn leiðtogi Sam-
bandsflokks Ulsters
(UUP) fyrir tíu árum
átti flokkurinn tíu af
átján fulltrúum Norður-Írlands á
breska þinginu.
Keppinautur UUP um fylgi
mótmælenda/sambandssinna á N-
Írlandi, Lýðræðislegi sam-
bandsflokkurinn (DUP), hafði að-
eins tvo. Eftir bresku þingkosning-
arnar sl. fimmtudag á UUP hins
vegar aðeins einn þingmann í
Westminster en DUP níu.
Alger umskipti hafa sem sé orð-
ið, spyrja verður hvort ekki megi
draga þá ályktun að Trimble hafi
verið hörmulegur forystumaður
fyrir flokk sinn.
Engum blöðum er um það að
fletta að þetta eru alveg hreint
ótrúleg umskipti. Í stuttu máli sagt
hefur gamli valdaflokkurinn verið
þurrkaður út – en UUP stýrði
Norður-Írlandi frá því eftir að það
fékk fullveldi 1920 (um leið og Ír-
land) og allt fram til 1972, þegar
bresk stjórnvöld tóku aftur að
stjórna héraðinu beint frá London
í kjölfar þess að púðurtunnan, sem
samskipti mótmælenda og ka-
þólikka voru, sprakk.
Þrátt fyrir tímamótin sem urðu
1972 voru áhrif UUP alls ekki fyrir
bí, flokkurinn var áfram sá stærsti;
DUP fékk aldrei nándar nærri
eins mikið fylgi, enda um fanatíska
afturhaldsmenn að ræða sem ekk-
ert vildu gefa eftir, hvergi koma til
móts við réttmætar kröfur kaþ-
ólikka um breytingar.
En í bresku kosningum nú fékk
DUP heil 33,7%, UUP hins vegar
aðeins 17,7%.
Afhroð það sem flokkur Trimbl-
es hefur mátt þola skýrist ekki af
því að nýr og ferskur leiðtogi fari
fyrir DUP; þar ræður enn ríkjum
klerkurinn óbilgjarni, Ian Paisley,
sem nálgast áttrætt.
Hlýtur David Trimble þá ekki
að hafa verið vondur leiðtogi skv.
öllum venjulegum mælikvörðum?
Hvernig fara menn að því að ganga
að flokki sínum dauðum, líkt og
Trimble virðist hafa gert?
Hér skal því haldið fram að
skýringin á þessum umskiptum sé
ekki sú að David Trimble skorti
mannkosti og forystuhæfileika.
Þvert á móti. Hið gagnstæða er
raunin; ég tel að Trimbles verði
minnst fyrir ákvörðun sem hann
tók á páskum 1998 og hélt sig síðan
við, þrátt fyrir að nokkuð hafi
skort upp á að aðrir sýndu sömu
heilindi.
Ég held að hans verði minnst
fyrir framsýni, fyrir að taka hag
hinna mörgu (allra íbúa Norður-
Írlands) fram yfir hag hinna fáu
(flokksins UUP). David Trimble
reyndist sannur leiðtogi manna.
Trimble er semsé sá maður sem
ákvað fyrir hönd sambandssinna á
páskum 1998 að skrifa upp á frið-
arsamkomulag á Norður-Írlandi
sem binda átti enda á áratuga löng
átök kaþólikka og mótmælenda.
Trimble var ekki frekar en aðrir
mótmælendur neitt yfir sig hrifinn
af ýmsum ákvæðum sam-
komulagsins: samkomulagið fól
nefnilega í sér, svo dæmi séu tekin,
að fyrrverandi foringjar í Írska
lýðveldishernum (IRA) – sem til
langs tíma voru þekktustu hryðju-
verkasamtök í hinum vestræna
heimi – myndu taka sæti í heima-
stjórn við hlið hans; mönnum sem
framið höfðu ódæðisverk fyrir
hönd IRA (og annarra öfgahópa,
líka öfgamanna úr röðum mótmæl-
enda) yrði sleppt úr haldi.
En Trimble ákvað að semja,
hann vissi sem var að án samninga
er fælu í sér sáttargjörð við öfl sem
hann og fleiri höfðu ímugust á
(þ.e.a.s. IRA) yrði ekki bundinn
endi á átökin á N-Írlandi; án samn-
inga fengju íbúar N-Írlands ekki
frið, og um leið tækifæri til að bæta
hag sinn og barna sinna í efna-
hagslegum skilningi (vargöldin
stóð auðvitað efnahag héraðsins
fyrir þrifum).
Og ákvörðun Trimbles hefur
reynst happadrjúg, friður hefur í
meginatriðum haldið og efnahagur
N-Írlands blómstrað síðustu ár.
En hnökrarnir á framkvæmd
samkomulagsins hafa vakið reiði
margra sambandssinna og þeir
hafa nú kosið að refsa arkitekt
þess, David Trimble, grimmilega.
Þetta er skammsýni af hálfu
mótmælenda á Norður-Írlandi.
Staðreyndin er að vísu sú að
stuðningur við samkomulagið var
alltaf naumur meðal mótmælenda.
Æ fleiri úr þeirra röðum töldu sig
hafa gefið of mikið eftir gagnvart
þjóðernissinnum og eftir því sem
dróst að IRA legði niður vopn, líkt
og þó var samið um, tóku margir
að snúast gegn þeim manni er
skrifaði upp á þetta sumpartinn
gallaða samkomulag.
Og nú er David Trimble fallinn
út af breska þinginu, búinn að
segja af sér sem leiðtogi flokks
sem raunar hefur nánast verið
þurrkaður út. Róttækari aðilar,
Paisley og fanatíkerarnir í DUP,
er alltaf voru mótfallnir frið-
arsamkomulaginu, hafa verið vald-
ir til áhrifa. Skilaboðin eru þessi:
enga frekari eftirgjöf.
Við vitum ekki hvort Trimble
hefði tekið sömu ákvörðun 1998 og
hann gerði hefði hann séð fyrir ör-
lög UUP og þann skammarlega
ósigur sem hann persónulega hef-
ur nú mátt þola. En hvaða máli
skiptir eiginlega einn stjórn-
málaflokkur andspænis þeim gjör-
breytingum sem orðið hafa á norð-
ur-írsku samfélagi?
Var ekki þess virði fyrir David
Trimble að fórna þeirri yf-
irburðastöðu, sem UUP hafði í
stjórnmálum héraðsins, fyrir frið?
David Trimble misfórst að vísu
það meginhlutverk leiðtoga að fara
fyrir hjörð manna þannig að hún
fylgdi honum eftir, en heltist ekki
úr lestinni (sem er auðvitað lyk-
ilatriði fyrir góðan leiðtoga). En
Trimble hefur skilað hjörð sinni
nægilega langt fram á veg til að
ekki verði aftur snúið, áfram verð-
ur byggt á þeim grunni sem frið-
arsamkomulagið var, ófriður skell-
ur ekki aftur á í sömu mynd. Til
mikils hefur því verið unnið. Við
það getur David Trimble huggað
sig.
Í þágu
friðar
En Trimble ákvað að semja, hann vissi
sem var að án samninga er fælu í sér
sáttargjörð við öfl sem hann og fleiri
höfðu ímugust á (þ.e.a.s. IRA) yrði ekki
bundinn endi á átökin á N-Írlandi [...]
VIÐHORF
Davíð Logi Sigurðsson
david@mbl.is
UM ÁRABIL hefur sá vafasami
áróður dunið á okkur Íslendingum
að eftir að við gerðumst aðilar að
Evrópska efnahagssvæðinu hefðu
u.þ.b. 80% af löggjöf Evrópusam-
bandsins verið innleidd í íslensk
lög vegna skuldbindinga Íslands
samkvæmt EES-samningnum.
Hefur þessum áróðri
einkum verið haldið á
lofti af hálfu þeirra
sem vilja að Ísland
gerist aðili að Evrópu-
sambandinu. Hafa
þeir bent á, máli sínu
til stuðnings, að ótækt
sé að Íslendingar hafi
ekkert um ákvarð-
anatökuna í Brussel
að segja þrátt fyrir að
þurfa að beygja sig
undir 80% þeirra laga-
reglna sem þar eru
samþykktar.
Þingmenn Samfylkingarinnar
Þessar fullyrðingar hafa einkum
komið frá þingmönnum úr röðum
Samfylkingarinnar og helstu sér-
fræðinga þeirra í Evrópumálum. Í
því sambandi er rétt að rifja upp að
Ágúst Ólafur Ágústsson, þingmað-
ur flokksins, sagði í grein hér í
Morgunblaðinu hinn 7. desember
2001: „Nú verða Íslendingar að
lögleiða um 90% af löggjöf ESB án
þess að hafa áhrif á ákvarðanaferli
ESB.“ Í janúar árið 2002 var þing-
maðurinn öllu hógværari í sama
blaði er hann sagði: „Nú flæða
reglur og tilskipanir frá ESB
vegna EES-samningsins yfir ís-
lenskt samfélag án þess að Íslend-
ingar hafi neitt um það að segja.
Ísland þarf að taka í raun við
meirihluta af þeim lögum sem ESB
setur eða um 80%.“ Björgvin G.
Sigurðsson, annar þingmaður Sam-
fylkingarinnar, var sammála koll-
ega sínum Ágústi Ólafi í grein sem
birtist í Morgunblaðinu 18. janúar
2002, en þar sagði Björgvin:
„Kjarni málsins er sá að við fulla
aðild myndum við endurheimta að
hluta það fullveldi og stjórn á eigin
málum sem glataðist við gerð
samningsins um Evrópska efna-
hagssvæðið. Síðan þá höfum við
tekið við 80% af löggjöf okkar frá
ESB án þess að hafa neitt um þá
lagasetningu að segja.“ Katrín Júl-
íusdóttir, enn einn þingmaður
Samfylkingarinnar, sagði í ræðu á
Alþingi 11. nóvember 2004 að Ís-
lendingar væru einhvers konar
aukaaðilar að Evrópusambandinu
„því við tökum við um 70–80% af
öllum lagagerðum Evrópusam-
bandsins“.
Við hvað styðjast
fullyrðingarnar?
Aldrei hefur verið
upplýst við hvað þess-
ar fullyrðingar þing-
manna Samfylking-
arinnar styðjast um að
svo mikill meirihluti
löggjafar Evrópusam-
bandsins sé lögfestur
á Íslandi. Þó má ætla
að þingmennirnir hafi
leitað til Eiríks Berg-
manns Einarssonar,
helsta sérfræðings
flokksins í Evrópumálum, sem
jafnframt var ritstjóri Evrópu-
úttektar Samfylkingarinnar, sem
út kom árið 2001, og er nú vara-
þingmaður flokksins. Eiríkur
Bergmann hefur haldið uppi sama
áróðri og þingmennirnir þrír. Til
að mynda sagði hann í grein sem
birtist í DV 15. nóvember árið
2001: „EES samningurinn felur í
raun í sér aukaaðild að innri mark-
aði ESB. Þar með skuldbindur Ís-
land sig til að taka yfir ríflega 80%
af allri löggjöf ESB án þess að hafa
nokkur áhrif á mótun þeirra.“
Sannleikur málsins
Aldrei áður hefur raunverulega
reynt á sannleiksgildi þessara full-
yrðinga, þar til nú, en í ljós hefur
komið að fullyrðingar þeirra eru al-
rangar. Þeir hafa verið teknir í ból-
inu. Málflutningur þeirra á síðustu
árum líkist meira pólitísku áróð-
ursbragði frekar en að geta talist
málefnalegt innlegg í stjórnmála-
umræðuna hér á landi.
Eins og fram hefur komið í fjöl-
miðlum barst mér á dögunum svar
frá Davíð Oddssyni utanrík-
isráðherra við fyrirspurn sem ég
lagði fram á Alþingi um þetta mál.
Með fyrirspurninni óskaði ég eftir
upplýsingum um þrennt; í fyrsta
lagi hversu mörg lagafyrirmæli
Evrópusambandið hefði samþykkt
og gefið út á árunum 1994–2004,
eða frá því Ísland gerðist aðili að
EES-samningnum. Í öðru lagi
hversu mörg þessara lagafyr-
irmæla hefðu verið tekin upp í
EES-samninginn og innleidd í ís-
lenskan rétt, og í þriðja lagi hversu
oft Alþingi hefði þurft að breyta
lögum við innleiðingu þeirra.
Í svari utanríkisráðherra, sem
byggt er á upplýsingum frá skrif-
stofu EFTA í Brussel, kemur fram
að á þessu tímabili samþykkti Evr-
ópusambandið alls 38.936 gerðir,
þ.e. tilskipanir, reglugerðir og
ákvarðanir. Á sama tímabili voru
2.527 þeirra teknar inn í EES-
samninginn, eða um 6,5% af heild-
arfjölda gerðanna, en ekki um 80%
eins og haldið hefur verið fram um
árabil! Og það sem vekur ekki síð-
ur athygli er að í 101 skipti hefur
innleiðing þessara gerða kallað á
lagabreytingu af hálfu Alþingis,
eða í innan við 0,1% tilvika.
Þessar upplýsingar segja sína
sögu um áðurnefndar fullyrðingar
þingmanna Samfylkingarinnar á
liðnum árum og til þeirra hlýtur að
verða litið við mat á trúverðugleika
þeirra í umræðum um Evrópumál
á komandi árum.
Teknir í bólinu
Sigurður Kári Kristjánsson
fjallar um íslensk lög og Evr-
ópusambandið ’… þessu tímabili sam-þykkti Evrópusam-
bandið alls 38.936 gerð-
ir, þ.e. tilskipanir,
reglugerðir og ákvarð-
anir. Á sama tímabili
voru 2.527 þeirra teknar
inn í EES-samninginn,
eða um 6,5% af heild-
arfjölda gerðanna …‘
Sigurður Kári
Kristjánsson
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.
AÐ FÁ 9 krónur fyrir hverja 1
krónu þætti góður arður af hvaða
fjárfestingu sem er.
Samkvæmt hag-
fræðilegum útreikn-
ingum í Svíþjóð fást
níu krónur fyrir
hverja eina, sem lögð
er til starfsendurhæf-
ingar einstaklinga,
sem búa við skerta
starfsorku, andlega
eða líkamlega, vegna
slysa eða veikinda. Fá
ráð eru betri til að ná
fram sparnaði í ís-
lenskri heilbrigð-
isþjónustu en að auka
til muna hverskonar endurhæfingu.
Kostnaður Tryggingastofnunar rík-
isins og lífeyrissjóða vegna ör-
orkubóta var á síðasta ári 18 milj-
arðar króna; TR greiddi 13
miljarða og lífeyrissjóðirnir 5 milj-
arða.
Umsóknum einstaklinga til
Tryggingastofnunar ríkisins um
fullar örorkubætur hefur fjölgað
um 50 af hundraði frá árinu 2003. Á
síðasta ári bárust stofnuninni 1.600
umsóknir um örorkubætur. 200
þeirra fóru fyrir endurhæfing-
arteymi TR. 1.300 umsóknir voru
hins vegar afgreiddar, án þess að
tilboð um endurhæfingu fylgdu.
Um 7% umsóknanna var hafnað.
Fram að þessu hafa öryrkjar verið
hlutfallslega færri hér á landi en á
hinum Norðurlöndunum. Það sting-
ur hins vegar í augu hér á landi
hve ungu fólki hefur fjölgað í hópi
öryrkja. Það er einnig eftirtekt-
arvert, að einstaklingar með geð-
raskanir eru 37% allra öryrkja á
Íslandi.
Einstaklingur, sem
fær örorkubætur alla
sína áætluðu starfs-
ævi, fær greiddar 32
til 50 milljónir króna.
Einhver kann staldra
við þessar tölur og
finnast vel í lagt. Engu
að síður er það stað-
reynd, að örorkubætur
nægja trauðla til fram-
færis og eru eins og
stjúpmóðursneið úr
hendi þessarar auðugu
þjóðar.
Það eru ekki ýkjur að fullyrða,
að fjölgun einstaklinga á örorkubót-
um megi að hluta rekja til þess hve
endurhæfingarkostir eru fáir og
rýrir. Það er freistandi lausn og
stundarfriður heilbrigðisstarfsfólks
og annarra, er fást við þennan
málaflokk, að vísa sjúkum ein-
staklingum á bótakerfið. Í þeirra
sjónmáli eru úrræðin fá og lítil.
Varla er það ofarlega á óskalista
margra að hverfa inn í ör-
orkubótakerfið. Margir eiga ekki
annan kost. Þó getur stór hópur
náð bata með réttri meðferð, horfið
til starfa á ný og orðið hæfari til
allrar sjálfsbjargar. Líklega er þó
vandinn mestur að ná til þeirra,
sem eru að veikjast, beina þeim til
réttra greiningar- og meðferð-
araðila og tryggja eftirfylgni.
Fyrir nokkru var stofnað félagið
Hugarafl, sem hefur það meg-
inhlutverk að stuðla að starfsend-
urhæfingu fólks, sem af ýmsum
ástæðum hefur glatað hlutverki
sínu í samfélaginu; vegna sjúkdóma
og atvinnumissis. Félagið hefur náð
verulegum árangri. Nú stendur fyr-
ir dyrum að opna starfsendurhæf-
ingarstöð, sem nefnist Hlutverka-
setur. Stofnkostnaður- og
rekstrarkostnaður á fyrsta ári er
svipaður og örorkubætur tveggja
einstaklinga mestan hluta áætl-
aðrar starfsævi.
Takist þessari starfsendurhæf-
ingarstöð að bæta líf nokkurra ein-
staklinga á ári hverju, koma í veg
fyrir að þeir hverfi inn í ör-
orkubótakerfið og stuðla að end-
urkomu þeirra á vinnumarkað, þá
næst fram mikill augljós sparnaður.
En málið snýst ekki bara um
sparnað, heldur einnig um aukin
lífsgæði fjölda fólks.
Níu krónur fyrir hverja eina
Árni Gunnarsson skrifar um
nýja starfsendurhæfingarstöð
og lífsgæði fólks ’Það eru ekki ýkjur aðfullyrða, að fjölgun ein-
staklinga á örorkubót-
um megi að hluta rekja
til þess hve endurhæf-
ingarkostir eru fáir og
rýrir.‘
Árni Gunnarsson
Höfundur er fyrrverandi
alþingismaður.