Andvari - 01.01.2002, Blaðsíða 48

46
SIGURÐUR RAGNARSSON
ANDVARI
mönnum, sem báru ábyrgð á þessari ósvinnu og virtust blindir fyrir
þeirri svívirðu, sem framin var fyrir augum þeirra. Brátt dró þó að því,
að úrbætur yrðu í þessu efni. Með breytingu á stjómskipunarlögum
1934 var loks afnumið það skilyrði fyrir kosningarétti, að menn hefðu
ekki þegið sveitarstyrk, og árið 1935 voru sett ný framfærslulög, sem
afnámu sveitarflutninga með því að leggja framfærsluskylduna á
heimilissveit fólks.
Þegar eftir flutninginn til Reykjavíkur árið 1931 hóf Einar að kenna
í leshringum flokksins. Þar voru einkum tekin fyrir rit brautryðjenda
sósíalismans, ekki síst Kommúnistaávarpið, og þau lesin, rædd og
skýrð. Þegar Einar leit yfir farinn veg löngu síðar, var honum einna eft-
irminnilegast af þessu tagi leshringur með menntaskólanemum í
Kommúnistaávarpinu, sem hann hélt úti í ein 30 ár.12)
Eftirtektarverður þáttur í starfi KFÍ var stofnun ýmissa samúðar- eða
hliðarsamtaka til að vinna að ákveðnum málum.l3) I þeim voru einnig
menn utan flokksins, sem höfðu áhuga á að leggja málefnum þessum
lið. Alþjóðasamhjálp verkalýðsins var fyrstu samtökin af þessu tagi,
sem stofnuð voru hérlendis, en Halldór Kiljan Laxness var formaður
þeirra um skeið. Hugsunin á bak við alla starfsemi ASV var að glæða
samhjálp alþýðu, en aðalverkefnið var að hlaupa undir bagga með
heimilum verkamanna, sem áttu í verkföllum. Verkfallssjóðir stéttarfé-
laga voru nær óþekkt fyrirbrigði á þessum tíma, og Stefán Hjartarson
metur það svo, að sá bakhjarl, sem verkfallsmenn áttu í ASV, hafi skipt
verulegu máli í ýmsum hörðustu vinnudeilum þessara ára.14) Af öðrum
samúðarsamtökum má nefna Sovétvinafélag Islands, stofnað 1932, en
það gaf út tímaritið Sovétvinurinn og gerði út verkalýðssendinefndir til
Sovétríkjanna, og Félag byltingarsinnaðra rithöfunda, stofnað 1933. A
þess vegum kom út tímaritið Rauðir pennar frá árinu 1935, en útkoma
þess á aldarafmæli Fjölnis hefur löngum þótt marka nokkur tímamót í
íslenskum bókmenntum. Kristinn E. Andrésson, sem þá var nýlega
genginn í raðir kommúnista, var lífið og sálin í þessum tveimur
félögum. Nátengd þessu er stofnun bókaútgáfunnar Heimskringlu
1934, sem Einar átti hlut að ásamt nokkrum mönnum öðrum.15) Hlut-
verk hennar var ekki síst að gefa út bækur róttækra rithöfunda, sem
ekki áttu upp á pallborðið hjá öðrum útgefendum. Af þessari útgáfu
spratt svo stofnun bókmenntafélagsins Máls og menningar árið 1937.
Hér að framan var vikið að því, að barátta gegn kauplækkunartil-
raunum og atvinnuleysi, en fyrir atvinnubótum, hefði verið eitt megin-