Menntamál - 01.08.1957, Síða 34

128
MENNTAMAL
ana. Góður skólastjóri hélt nákvæmt bókhald yfir bar-
smíðar þær, sem framkvæmdar voru í hans skóla.
En hvernig voru börnin í þessum skólum? Nemend-
urnir flýðu oft úr skólunum og hótuðu jafnvel í örvænt-
ingu sinni að drepa kennarana. í umgengni sinni hverir
við aðra voru þeir grimmir og tillitslausir, og þannig gátu
þeir litlu sem engu áorkað í sameiningu móti erfðafjend-
um sínum, kennurunum. Þó er sagt frá því, að drengir
réðust á kennara sína og eyðilögðu eignir þeirra.
Rudolf Agricola líkir skólum miðaldanna við fangelsi
og Rotterdamus (1469—1586) líkir þeim við píslarstofur
og kennurunum við böðla, sem finna hina mestu ánægju í
því að pína og kvelja nemendur sína.
Humanistarnir vildu breyta sambandi nemenda og
kennara og láta heilbrigt og þróttmikið starf koma í stað
barsmíða. Þó áleit Commenius (1592—1671), að stund-
um yrði að refsa börnunum, ekki til að örva námsáhug-
ann, heldur aðeins, ef barnið hefði gerzt brotlegt siðferði-
lega.
Meðal þeirra, sem mest börðust fyrir því, að aginn yrði
mildaður í skólunum má nefna Vives (1492—1540), Locke
(1632—1704 og Rousseau (1712—1778). Locke hélt því
fram, að líkamsrefsing væri aðeins afsakanleg í tveim til-
fellum, þ. e., ef barnið lygi af ásettu ráði eða sýndi þrjósku.
Hann sagði einnig, að menn ættu að reyna að koma í veg
fyrir afbrotin í stað þess að refsa fyrir þau. Samkvæmt
kenningum Rousseau er barnið í eðli sínu gott og því beri
að álíta refsingar óþarfar. Schleiermacher (1768—1843)
taldi, að það væri skýr vottur þess, að kennarinn væri ekki
vanda sínum vaxinn, ef hann þyrfti að beita líkamsrefs-
ingum. Herbart (1776—1841) áleit, að refsa mætti, ef
barnið léti sér ekki segjast við áminningar.
Pestalozzi (1746—1827) vildi leyfa refsingar, en því
aðeins, að sá, sem refsaði, gerði það af kærleika til barns-
ins og vegna umhyggju fyrir velferð þess.