Iðunn : nýr flokkur - 01.09.1931, Blaðsíða 25

IÐUNN
Trúin á samfélagið.
219
sjálfstæði, sem er fyrsta og sjálfsagðasta skilyrði ó-
háðrar andlegrar starfsemi og vísindalegrar rannsóknar.
t stað |)ess að gefa örugga og feimulausa leiðsögn í
því, sem nútíminn veit bezt og hugsar djarfast, verða
skólarnir oft að láta sér nægja að fóðra neraendur sína
á loðnum háifsannindum og mygluðum kerlingabókum.
VI.
Trúin á sam.félagið brýtur ekki í bága við frjálsa
hugsun eða vísindalega sannlieiksleit. Samfélagið er
sjálfur grundvöillurinn, sem ölil viðleitni til menningar
byggist á. í þjónustu þess vinna bæði vísindi og trú.
Flest fyrirbæri andlegs lífs verða að eins skýrð sem
ávextir félagsstarfs. Hugtakið siðgœoi t. d. er vissulega
ekki orðið tii, fyr en samfélag var myndað. Villidýrin
haf,a engar siðgæðisneglur. Hvers vegna fengum vér
boðorðin, sem banna oss að ljúga, stela, drepa, drýgja
hór? Það var vegna samfélagsins — af því að hver
þessara athafna var skaðleg samfélaginu á þeim tím-
um, er boðorðin urðu til. Hvers vegna voru hermensku-
dygðir, svo sem likamsþróttur, hugrekki, harðfengi
io. s. frv. í meiri nnetum á miðöldunum en á vorum
tímum? Vegna þess að samfélög miðaldanna áttu meira
undir þessum, dygðum en vér eigum nú.
Með breyttum tímum liljóta líka siðgæðishugmynd-
irnar að taka stakkaskiftum. En forvígismenn siðgæðis-
ög trúar-hugmynda hafa ávalt dottið í sama díkiö:
Þeir hafa viljað negla boðorð sín föst um aldur og
®fi — fullyrt, að þau væru óhagganleg, jafnvel í
hverju smáatriði. Siðgæðishugmyndir eru á engan hátt
óhagganlegar né eilífiar. Þær breytast með samfélaginu.
Ef vér viljum rista þær lögmálstöflur, sem eiga að