Búfræðingurinn - 01.01.1940, Side 75

BÚFRÆÐINGURINN
69
Fyrstu skilyrðin fyrir þvi, að kýrnar scu arðsaniar, eru,
að þær séu eðlisgóðar og vel fóðraðar. Við eðlisgæði á
ég, að kýrnar séu mjólkurlagnar, fitugóðar og liraustar.
—- Ég ætla ekki að tala hér um kynbætur og fóðrun; senni-
lega munu aðrir tala um þau atriði liér á námskeiðinu.
En fyrst ég nefndi kynbætur, þá minnist ég þess, er ég
var staddur í Saurbæ á Rauðasandi fyrir nokkrum ár-
um og kom þar i fjósið, sem er fornlegt, en það bezta
fjós, er ég liefi séð, byggt i fornum stíl. Fjósið var stórt
(fyrir 12 gripi, að mig minnir), en i þvi voru 5 kýr mjólk-
andi, 1 naut og 1 eða 2 kálfar. Hafði ég þá orð á því við
bóndann, að i þann líð, er fjósið var byggt, mundi bónd-
inn í Saurbæ liafa liaft fleiri kýr en nú væru í því. „Já,“
sagði bóndinn, „en mínar 5 kýr gera eins mikið gagn og
8 eða 9 kýr, sem stundum voru í því áður.“ Skýrði bann
mér síðan frá því, að i Rauðasandshreppi væri starfandi
nautgriparæktarfélag, eitt af þeim elztu á landinu, og
taldi bann árangur þeirrar starfsemi allgóðan.
Þá kem ég að atriði, sem mjög snertir arðsemi kúnna,
— en það er frjósemin. Til þess að kýrin sé arðsöm, þarf
hún að eiga kálf á hverju ári. Verði misbrestur á þessu,
])annig að kýrin færir á sér, sem svo er kallað, verður t.
d. siðbær í staðinn fyrir snemmbær, svo að ekki keinur
kálfur á ár, þá minnkar þar með arðsemi hennar. Einnig
kemur það fyrir, að kýr verða með öllu ófrjóar, og er það
vilanfega livað mestur skaði. - Það eru ýmsar ástæður,
sem koma til greina í þessu sambandi og valda ófrjósemi
um lengri eða skemmri tíma, svo sem sjúkdómar i legi,
skeið og eggjastokkum eða þá röskun á starfsemi innri
kirtla. Annars er það mín skoðun, að algengasta orsök
þess, að kýr „ganga ekki“, sé efnaskortur í fóðrinu, fjör-
efna- og steinefnaskortur. A- og E-fjörefni liafa mikil á-
lirif á frjósemina. A-fjörefni er meðal annars í grasi, t.
d. smára eða öllu lieldur forgengill þéss, provitaminið,
bið svonefnda Carotin. E-fjörefnið er meðal annars i ýms-
um káltegundum. Sennilegt er, að í hröktu hevi sé lítið
af fjörefnum, og steinefni eru þar lítil. í Noregi bafa verið